Dagblaðið Vísir - DV - 26.06.1999, Blaðsíða 20

20
LAUGARDAGUR 26. JÚNÍ 1999
fpéttaljós
Landssíminn og Samkeppnisstofnun kýta - Tal hrósar sigri:
Landssíminn er fíll í postulínsbúð
Fá fyrirtæki hafa verið jafnmikið i
sviðsljósinu undanfarin ár og Lands-
síminn og Póstur & sími þar á und-
an. Fast á hæla Landssímans kemur
Samkeppnisstofnun því oft þegar
heyrist frá þeirri ágætu stofnun er
það tilefni blaðaskrifa og víðtæks
ágreinings. Það þarf í sjálfu sér ekki
að koma á óvart. Mörg af þeim mál-
um sem stofnunin hefur tekist á við
eru erfíð viðfangs og oftar en ekki er
stofnunin ekki öfundsverð. Þegar
stofnunin úrskurðar eða gefur álit er
venjulega einhver ósáttur og lætur
heyra hátt í sér. Það eru sex ár frá
því að núverandi samkeppnislög
tóku gildi og frá þeim tíma hefur
fiölda mála rekið á fjörur stofnunar-
innar. Þó hefur eitt fyrirtæki verið
oftar en önnur til athugunar hjá
stofnuninni og skal kannski engan
undra. Landssíminn, áður Póstur og
sími, er án efa eitt stærsta og öflug-
asta fyrirtæki landsins. Staða félags-
ins er mjög sterk en ljóst er að þessi
sterka staða hefur verið byggð upp í
krafti ríkiseinokunar í gegnum árin.
Þjóðernissinninn Þórarinn
Þórólfur Amason um Þórarin V. Þór-
arinsson á Viðskiptavakt Bylgjunnar í
september 1998:
„Þú reynir ýmislegt, Þórarinn. Þú
reynir að höfða til þjóðemissinna með
i því að taka fram að þetta sé útlendur að-
| ili [Tal]. Þú hefur nefnt þetta útibú og
■ tekur það ekki aftur. í dag segir þú að ef
......
samkeppni í fjarskiptaþjónustu á ís-
landi eigi að birtast með þeim hætti
að það sé ekki hægt að lækka verð til
viðskiptavina, þá held ég að það sé
bara betra að vera laus við samkeppn-
ina. Er þetta ekki óskastaða einokun-
araðilans hreinlega, vera laus við
StwfcJ samkeppnina?"
Fréttaljós
Breyttir tímar
Nú eru tímamir hins vegar breytt-
ir. Landssíminn er orðinn hlutafélag
sem ríkisstjómin stefnir að því að
selja. Tækninni fleygir fram og vöxt-
ur fjarskiptaiðnaðarins hefur verið
meiri en bjartsýnustu menn þorðu
að vona. Upp úr þessari tækniþróun
hafa sprottið upp mörg fyrirtæki
með vel menntuðu ungu fólki sem
vill eiga hlut í þessari öru þróun og
þeim mikla hagnaði
sem eftir er að
slægjast
þessum
geira. En
þessi fyr-
irtæki
Bjarni Már Gylfason
eiga við ofurefli að etja. Landssím-
inn er risastórt ríkiseinokunarfyrir-
tæki og framtakssamir einstaklingar
eiga aðeins einn vin í myrkrinu,
Samkeppnisstofnun. Þær era ófáar
kæramar og álitin sem Samkeppnis-
stofnun hefur látið frá sér fara vegna
Landssímans og oftar en ekki er það
Landssímanum í óhag og málin virð-
ast fara fjölgandi. Þessi mál era bæði
stór og smá en aliflest tilkomin
vegna þess að risinn hefur á einn
eða annan hátt stigið á hina smáu
keppinauta sína.
Skiljanlegar aðgerðir
Forsvarsmenn Landssímans
hafa verið duglegir að verja
stöðu sína og gagnrýna Sam-
keppnisstofnun. Fremstur í
þeim flokki fer Þórarinn V.
Þórarinsson, nýráðinn
forstjóri og fráfarandi
stjórnarformaður Lands-
símans, sem talað hefur
digurbarkalega um þetta
mál. í máli sínu finnur
hann Samkeppnisstofnun
allt til foráttu en svo virðist
sem margt af þvi sem frá
Guðmundur Sigurðsson, forstöðumaður samkeppnissviðs
Samkeppnisstofnunnar, fullyrðir að ákvörðunarorð séu fullkom-
lega í samræmi við samkeppnislög og það hlutverk sem löggjaf-
inn hefur ætlað stofnuninni. Þegar hvort tveggja er skoðað virð-
ist þetta vera rétt. En þá vaknar sú spurning hvort samkeppnis-
lögin og hlutverk stofnunarinnar sé ekki of víðtækt. Getur Sam-
keppnisstofnun stuðlað að sanngjörnu verði og góðri þjónustu?
DV-mynd JAK
m
honum hefur farið sé óvarlega sagt
og jafnvel barnalegt. Þórarinn hefur
klagað í Finn Ingólfsson viðskipta-
ráðherra og Sturlu Böðvarsson sam-
gönguráðherra og fengið þá á sitt
band. Eftir stendur Samkeppnis-
stofnun með sárt ennið og á erfitt
með að bera hönd fyrir höfuð sitt og
getur lítið annað gert en að visa í
samkeppnislög og hlutverk stofn-
unarinnar. Á meðan hrósa forsvars-
menn Tals sigri. En Þórarinn V. hef-
ur ítrekað fagnað tilkomu Tals og
sagt að með því hafi samkeppni auk-
ist og verð lækkað. Það er alla vega
ljóst að hagur neytenda hefur stór-
batnað og verð lækkað. Ekki verður
annað séð en að það sé tilkomu Tals
að þakka. Einnig má merkja að
rekstur símans hafi batnað á þessum
tíma.
Alla tíð hefur þeirrar tilhneiging-
ar gætt hjá manninum að skapa sér
sérréttindi og standa vörð um þau.
Landssímamenn era þar engin und-
antekning. Besta leiðin til að hamla
gegn þessari tilhneigingu Landssím-
ans er að breyta eignaraðild hans.
Gríðarlegir möguleikar
Tal hefur náð geysilega góðum ár-
angri frá þvi að fyrirtækið hóf starfs-
semi sína. Fyrir skömmu náði fjöldi
viðskiptavina Tals 20.000 sem er
meira en margir hefðu trúað í upp-
hafi. Símkerfi Tals nær til um 80 pró-
senta landsmanna og markaðshluti
þess hefur vaxið hratt. Þess
ber að geta að Tal hefur
nær enga markaðshlut-
deild á fyrirtækjamarkaði
en í framtíðinni era þar
miklir möguleikar fyrir Tal ef
rétt er haldið á spöðunum.
Ætla má að tap hafi veriö á
rekstri Tals það sem af er. Hins
vegar má alls ekki gleyma því að
þessi taprekstur er bæði eðlilegur
og eins má líta á hann sem
fjárfestingu sem getur skil-
að miklum arði síðar. Tal
hefur rekið hnitmiðaða
markaðsstefnu sem miðast
við að ná til sín nýjum og
ungum notendur. Þeir eldast
og líklegt er að Tal muni eft-
ir fremsta megni reyna halda
hjá sér ungum notendum
ásamt því að bæta við nýjum.
Miðað við þetta er ljóst að
þó svo að Landssíminn
hafi í upphafi ætlað sér
að bregða fæti fyrir Tal,
þá hefur það ekki tek-
ist. Hins vegar era sí-
endurteknar kvartan-
ir Tals og fleiri aðila
fullkomlega skiljan-
legar því Landssíminn er án
efa þrándur í götu þeirra.
Þórarinn V. Þórarinsson, forstjóri Landssímans. „Samkeppnis-
stofnun á heima með furðufyrirbærunum í Undralandi ásamt Lfsu.
Samkeppnisstofnun hefur gert það að aðalverkefni sínu að knýja
fram hækkanir á þjónustu Landssímans.“
Landsíminn tíður gestur - fjöldi mála hjá Samkeppnisstofnun tengd Landsímanum 5 5
LANDS SÍMINN 2 2 3

'95 '96 '97 '98 '99 txral
Tíður gestur
Landssíminn hefur verið
tíður gestur hjá Samkeppnis-
stofnun. Sú stund líður vart að
ekki sé eitthvert kæramál í
gangi og það hlýtur að vera vís-
bending um að samkeppnisum-
hverfi á fjarskiptamarkaði sé ábóta-
vant. Mörgum sinnum á ári þarf að
grípa inn í aðgerðir Landssímans.
Þó svo aö Samkeppnisstofhun gangi
gott eitt tU þá er eitt og annað í síð-
asta úrskurði þeirra vafasamt.
Hingað til hefur tíðkast 1 viðskipt-
um að veita magnafslátt, nema hjá
ÁTVR, þegar stór innkaup era gerð.
Þetta vill stofnunin banna þrátt fyr-
ir að hafa áður skyldað menn tU að
veita magnafslátt. Einnig hefur
stofnunin harmað að geta ekki
skikkað Landssímann til að hækka
verðið. En þannig er er hagsmunum
neytenda ekki best borgið. Með því
væri Samkeppnisstofnun að stuðla
að samkeppni, samkeppninnar
vegna.
Hlutverk Samkeppnisstofnunar
er skýrt í samkeppnislögum frá
1993. Þar stendur að samkeppnisyf-
irvöldum sé ætlað að stuðla að því
að neytendur fái góða vöru og þjón-
ustu á sanngjömu verði. Að þessu
skal unnið með því að efla virka
samkeppni í viðskiptmn, samhliða
því að gæta þess að heilbrigðir við-
skiptahættir séu í heiðri hafðir.
Efalaust gengur Samkeppnisstofn-
un gott eitt tU í störfum sínum inn-
an þess lagaramma sem stofnun-
inni er skapaður. Frá upphafi hef-
DV-mynd Teitur
ur Samkeppnisstofnun
úrskurðað í mörgum mál-
um og leggur eflaust alúð
og natni í verk sín. Hins
vegar er starf og hlutverk
stofnunarinnar vanda-
samt og ekki er auðsýnt
með hvaða hætti hún get-
ur leyst þau verkefni sem
fyrir hana eru lögð. Nú-
gUdandi samkeppnislög
era sex ára gömul. En
vegna hins sfbreytUega
efnahags- og fyrir-
tækjaumhverfis sem við
búum í er tímabært að
endurskoða lögin.
Fíll í postulínsbúð
Kannski má segja að Landssíminn
sé svo stór að það sé sama hvað hann
geri, hann komi aUaf tU með að stiga
á og reka sig utan í minni aðUa á
fjarskiptamarkaöi. Á meðan Lands-
síminn er enn fyrirtæki í eigu ríkis-
ins bendir aUt til að svo verði áfram
og hann verði eins og fUl í postulíns-
búð á íslenskum fjarskiptamarkaði.
Um leið kann Samkeppnisstofnun að
vera eina vörnin í höndum framsæk-
inna einkaaðUia sem vilja hasla sér
vöU á þessum sívaxandi vettvangi.
Niðurstaðan hlýtur því að verða sú
að leiðin út úr þeim vandræðum sem
hér hefur verið lýst sé að selja
Landssímann, koma honum í dreifða
eignaraðild og skapa Samkeppnis-
stofnun betri og skýrari lagaramma
tU að starfa á.