Dagblaðið Vísir - DV - 01.07.1999, Blaðsíða 14

14
FIMMTUDAGUR 1. JÚLÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVlK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingan 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@>ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerö: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblaö 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Jafnvægi milli kynslóða
Við söfnum sjálf til elliáranna hér á landi, ólíkt flest-
um öðrum þjóðum, sem annað hvort búa við ótryggt ævi-
kvöld eða treysta meira eða minna á gegnumstreymi líf-
eyris á vegum opinberra aðila. Unga fólkið á íslandi er
ekki lengur að safna lífeyri fyrir gamla fólkið.
Málin hafa fallið hratt í þennan farveg, síðan farið var
að miða lífeyrisgreiðslur við raunverulegar tekjur, en
ekki strípaða taxta; síðan lífeyrisprósentan var hækkuð
um 2,2 stig; og síðan farið var að bæta séreignasjóðum og
séreignadeildum ofan á eldra sameignarkerfi.
Gegnumstreymi er algengt lífeyriskerfi á Vesturlönd-
um. Tekið er af þeim, sem eru á atvinnualdri, til að
greiða þeim, sem eru hættir að vinna. Þetta gengur vel,
þegar aldursskipting þjóðar er þannig, að hlutfall eftir-
launafólks af heildarmannfj ölda er fremur lágt.
Eftir því sem þjóðir eldast, svo sem gerzt hefur hratt á
Vesturlöndum, minnka líkur á, að starfandi fólk geti
staðið undir eftirlaunum aldraðra. Opinbera lífeyriskerf-
ið sligast að lokum hreinlega undir þunga gegnum-
streymis, sem virtist svo ódýrt og þægilegt í fyrstu.
Hollendingar og Bretar hafa gengið þjóða lengst í að
reka lífeyriskerfið á raunverulegum spamaði liðins
tíma. Við komum í þriðja sæti, næst á undan Svíum og
írum. Þetta eru þær þjóðir, er búa við traustan lífeyri,
sem mun standast ágjöf breyttrar aldursskiptingar.
Mikill og raunverulegur lífeyrisspamaður að okkar
hætti saöiar enn fremur lausu og dreifðu fjármagni í öfl-
uga sjóði, sem taka þátt í að efla atvinnulífið. íslenzki
hlutabréfamarkaðurinn hefur á síðustu árum einkennzt
af mikilli og öflugri þátttöku lífeyrissjóða.
Mikilvægt er þó, að lífeyrissjóðir gangi ekki of langt í
eltingaleik við skammtímahagsmuni. Samkeppni um
arðsemi má ekki leiða til áhættusamra flárfestinga, sem
stríða beinlínis gegn þeirri grundvallarforsendu lífeyris-
sjóða að skila höfuðstólnum langt inn í framtíðina.
Við uppsöfnunarkerfi lífeyrismála okkar bætist svo,
að fyrir löngu var hætt að niðurgreiða byggingalán. Fólk
getur ekki lengur reist sér húsnæði fyrir lánsfé, sem
brennur upp. Við erum fyrir löngu hætt að velta vanda-
málum neikvæðra vaxta inn í framtíðina.
Uppsöfnun lífeyris og jákvæðir húsnæðisvextir stuðla
beint og óbeint að jafnvægi milli kynslóða á mælikvarða
svokallaðra kynslóðareikninga. Við erum nokkum veg-
inn hætt að senda ungu fólki og ófæddum bömum reikn-
inginn fyrir að lifa sjálf um efni fram.
Árið 1995 hefðu skattar okkar þurft að vera 5% hærri
til að núverandi kynslóðir standi sjálfar undir opinber-
um rekstri. Talan hefúr síðan lækkað og er líklega í núlli
um þessar mundir. Það þýðir, að við erum hætt að senda
reikninga til ófæddra bama og bamabama.
Fáar þjóðir hafa borið gæfú til að draga úr þessu gegn-
umstreymi skatta milli kynslóða. írar, Bretar og Danir,
Nýsjálendingar, Ástralir og Kanadamenn em í álíka góð-
um málum og við í opinberum rekstri, nálægt hinu eftir-
sóknarverða núlli í kostnaðarjafhvægi kynslóðanna.
Hér eftir verður erfiðara fýrir skammtímasinnaða
stjómmálamenn að sukka í samneyzlu og opinberum
fjárfestingum eins og tíðkaðist fyrr á áratugum. Við er-
um orðin meðvituð um, að halli á ríkisbúskapnum jafn-
gildir álögum á ófædda afkomendur okkar.
í fomöld seldi fólk böm sín í ánauð til að afla brauðs.
Við mætum hins vegar nýrri öld með hreinu borði. Við
erum hætt að hlaða byrðum á afkomendur okkar.
Jónas Kristjánsson
Enda þótt landbúnaðurinn sé nær markaðsaðstæðum en fyrr er hann enn styrkþegi ríkisins telur greinarhöf-
undur.
Sátt í orði -
stríð á borði
tonn á ári eða 25 kg á
hvem íbúa; samt er
kindakjötsneysla um
helmingur af allri kjöt-
neyslu í landinu. Enn
hafa samkeppnisafurðir
eins og svína- og fugla-
kjöt ekki eðlilega sam-
keppnisstöðu vegna of
hás verðs, sem rekja má
til leifa af gömlu kvóta-
kerfi og óeðlilegs hagnað-
ar fárra framleiðenda.
Þeir sem vildu halda
fram hjá kindakjöti
máttu bara blæða.
Mjólkurframleiðsla er nú
liðlega 100 milljónir Ktra,
en neysla mjólkurafurða
hefur dregist saman á
„Þrátt fyrirjákvæða þróun þegar
á heildina er litið og að landbún-
aðurinn hafí þróast nær mark-
aðsaðstæðum er heildarstuðn-
ingur við hann enn þá 2,3 miiljón-
ir á hvern bónda á ári.u
Kjallarinn
Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
Nú er í tísku að
stefna að sátt á öll-
um sviðmn. Reynt
skal að ná sátt í
sjávarútvegi en þó
þannig að aðal-
deiluatriðum, þ.e.
úthlutanarreglum
kvóta, má ekki
breyta ef það rask-
ar hagkvæmni í
greininni án þess
að tilgreint sé fyrir
hvem. Sif umhverf-
isráðherra hefur
ekki sparað yfirlýs-
ingar; hún ætlar að
frnna jafnvægi eða
sátt í virkjunarmál-
um. Hætt er við að
margir telji Eyja-
bakka eða
Dimmugljúfúr ekki
til skiptanna, ekki
megi setja hluta
þeirra undir lón og
reka hluta gæsanna
á brott. Hætt er við
að drápseðli dugi
henni betur til
stríðs en sátta;
sáttaleið er oft vandfetaðri en stríð.
Sátt um landbúnaðinn?
1 seinni tíð er lítið minnst á land-
búnaðinn sem deiluefni. Stríð hefur
staðið um hann í áratugi og forystu-
menn hans hafa verið bæði draum-
óra- og eljumenn, sem hafa rekið
áfram framleiðslu bæði sauðfjár- og
mjólkurafurða á kostnað neytenda
og skattborgara; þeir hafa beinlínis
barið hausnum við steininn og ekki
viöurkennt að fsland er við heim-
skautsbaug og með öllu vanhæft til
útflutnings landbúnaðarafurða.
Síðan hefur það gerst, að árleg
kindakjötsframleiðsla hefur minnk-
að um helming á síðustu tuttugu
ámm og er nú um tæp 8 þúsund
hvern íbúa um tæpan þriðjung á
sama tíma og samsvarar nú um ein-
um lítra mjólkur á dag á hvem
íbúa; ostaneysla t.d. hefur þó farið
vaxandi. Segja má að mjólkurfram-
leiðsla virðist nú í jafnvægi þótt
verðlag sé of hátt og framboð fátæk-
legt á summn sviðmn. Innflutning-
ur er sýndarmennskan ein; eirm að-
ili flytur inn rúmlega 90% af leyfð-
um 35 tonnum af ostum og verðið
er óheyrilegt vegna gjalda.
Grænmeti og ferskar jurtaafurðir
(nema ávextir) eru hér yfirleitt
mjög dýrar miðað við nágranna-
lönd og innflutningur er hindraður
ótæpilega. En neyslan fer smám
saman vaxandi til hagsbóta fyrir
heilsufar og óskir; hún siglir fram
hjá skammsýnum verndarpostulum
og skilur ]já eftir steinmnna.
2,3 milljóna stuðningur við
hvern bónda
Þrátt fyrir jákvæða þróun þegar
á heildina er litið og að landbúnað-
urinn hafl þróast nær markaðsað-
stæðum er heildarstuðningur við
hann enn þá 2,3 milljónir á hvern
bónda á ári og er það með þvi allra
mesta sem gerist í heiminum, þrátt
fyrir að íslensk framleiðsla, sem er
mun fábreyttari en gengur og gerist
annars staðar, brauðfæði þjóðina
ekki einu sinni að hálfu leyti.
Mun þróunin nú stöðvast?
Það virðist vera venjan að fráfar-
andi landbúnaðarráðherrar geri
samning við bændasamtökin í lok
síns tímabOs. Á síðasta vori gerði
Guðmundur Bjamason samning til
2003 um framlög ríkisins. Gert er
ráð fyrir verulegri hækkun til leið-
beiningarstarfsemi, þróunarverk-
efna og jarðabóta á lögbýlum. Á
sama tíma og auka á þátttöku fisk-
veiða í kostnaði ríkisins vegna
hennar eru framlögin til landbúnað-
ar aukin. Ekki verður séð að það sé
í samræmi við fyrirsjáanlega aukn-
ingu í milliríkjaverslun samkvæmt
alþjóða viðskiptastofnuninni WTO.
Landbúnaðurinn ætti frekar að búa
sig undir aukna samkeppni, mesti
stuðningurinn felst í verðtryggingu
kindakjöts og mjólkur, svo og sam-
keppnishindrunum á kostnað al-
mennings. Nýi landbúnaðarráðherr-
ann hefur sagt það vera eitt af
helstu markmiðum sínum að bæta
kjör bænda. Það verður fróðlegt að
fylgjast með hvernig hann hugsar
sér það án þess að snúa þróun við.
Hann hefur til þessa aðeins framvís-
að hundum af sínum spilum. En
segja má um hann og Sif: „Dag skal
að kvöldi lofa en méy að morgni."
Jónas Bjarnason
Skoðanir annarra
Hópuppsagnir fyrir vestan og sunnan
„Fyrir vestan eru hópuppsagnir orðnar nær dag-
legt brauð, því miður heldur næringarsnautt. Fyrir
sunnan eru hópuppsagnir orðnar fastur liður i
kjaraþrasinu og eru árangursríkar. Munurinn á
hópuppsögnunum fyrir vestan og raunar fyrir norð-
an líka, og á hópuppsögnum fyrir sunnan er að fyr-
ir vestan og norðan er það verkafólk sem atvinnu-
rekendur afhenda passann sinn út i óvissuna og
segja því upp atvinnunni, en fyrir sunnan eru það
hópar í vinnu hjá því opinbera sem segja upp störf-
um sínum og ráðningarsamningum og hlaupa frjáls-
ir og fagnandi út á frjálsa vinnumarkaðinn. Það er
að segja ef þeir eru ekki ráðnir aftur á enn betri
kjörum en nokkru sinni var samið um.“
Oddur Ólafsson í Degi í gær.
Lán samkvæmt sögusögnum og fréttum
„Því er nefnilega þannig varið að Landsbankinn
byggir nú orðið afgreiðslu lánveitinga á sögusögn-
um og fréttum, sem dagblöð flytja, m.a. Lætur bank-
inn gjaman fylgja lánsafgreiðslu tölvuútskrift af
slíkum fréttum. Nýjasta dæmið er afgreiðsla láns-
beiðni frá Þingeyri, sem bankinn neitaði, sem von-
legt var, enda búinn að afla staðfestra fregna þess
efhis, að stjómvöld væru búin að banna íbúum
Þingeyrar að sækja sjóinn sinn. Þorpið þessvegna
dauðadæmt og eignir þar með öllu verðlausar.
Eftir þessar hremmingar hefði verið upplyfting í
að fá að berja augum afgreiðsluna á lánsbeiðni
Stöðvar 2 ásamt styrktarskjölum. Þar hefur ekki á
skort í upplýsingum af lífvænlegu framtaki láns-
beiðanda í áranna rás og arðvænlegu. Fyrir utan
fréttir og myndir af faðmlögum lánsbeiðanda og
Framsóknarforkólfanna fyrir kosningar, sem hræra
hjörtun."
Sverrir Hermannsson í grein í Morgunblaðinu í gær
sem hann kallar Banki allra Framsóknarmanna.
Hvers vegna kennarar segja upp
„Um það bil 330 kennarar í Reykjavik hafa þegar
þetta er skrifað, sagt upp störfum frá og með næsta
hausti. Og hvers vegna hafa þeir gert það? kann ein-
hver að spyrja. Svarið er einfalt. Þeir vilja fá greitt
fyrir vinnu sem er umfram þær vinnulýsingar sem
núverandi kjarasamningur byggir á. Allflest sveitar-
félög á landinu viðurkenna þetta og hafa gert sér-
samninga við kennara sina til að koma til móts við
þessa viðbótarvinnu."
Lilja M. Jónsdóttir kennari í grein í Mbl. í gær.