Dagblaðið Vísir - DV - 07.07.1999, Blaðsíða 14

14
MIÐVIKUDAGUR 7. JÚLÍ 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
StjórnarformaSur og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritstí&ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuöi 1900 kr. m. vsk. Lausasöluverð 170 kr. m. vsk., Helgarblað 230 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
Gys gert að ferðalöngum
Samgöngur til og frá höfuðborgarsvæöinu eru hálfgert
grín. Hvernig staðið er að verklegum framkvæmdum á
götum og vegum í höfuðborginni og nágrenni er skóla-
bókardæmi um hvernig ekki skuli standa að verki.
Um liðna helgi sátu þúsundir þreyttra ferðalanga fast-
ar í umferðaröngþveiti. Margra kílómetra langar raðir
bíla mynduðust enn eina helgina þegar höfuðborgarbúar
gerðu tilraun til að snúa til síns heima. Samgöngukerfið
er fyrir löngu sprungið og til að bæta gráu ofan á svart
hafa framkvæmdir við götur og vegi myndað tappa sem
allt stífla. Heilu göturnar eru lokaðar eða þrengdar vik-
um eða mánuðum saman. Á meðan bílstjórar og farþeg-
ar eru strandaglópar nútimans í umferðinni er farið
hægt í að klára þau verk sem vinna þarf. Tími þeirra
sem sitja fastir í umferðinni er hvort sem er ekki talinn
mikils virði.
Arðsemi vegaframkvæmda hefur yfirleitt ekki skipt
máli þegar kemur að ákvörðun um hvar skuli ráðast í að
bæta samgöngur. Þess vegna situr höfuðborgarsvæðið á
hakanum en þingmenn velta í fullri alvöru fyrir sér og
rífast um hvar næstu jarðgöng skuli boruð. Barátta fyr-
ir jarðgöngum eða vegarspottum (með bundnu slitlagi)
hingað og þangað um landið er hluti af því að vera þing-
maður. Hvernig til tekst í baráttunni er orðin einhvers
konar mælistika á dugnað og elju þingmanna. Á meðan
geta ferðalangar til og frá höfuðborgarsvæðinu setið í
sinni bílaröð og haft gaman af samferðamönnum sínum.
Birtir yfir
Margt bendir til þess að nú sé mun bjartara yflr alþjóð--
legum efnahagsmálum en áður. Alþjóðagjaldeyrissjóður-
inn telur að hagvöxtur í heiminum verði 2,5% eða meiri
á þessu ári, ekki síst vegna þess að efnahagslíf í Suðaust-
ur-Asíu og Suður-Ameríku hefur náð sér meira á strik en
reiknað var með. Það eru því merki um að versta efna-
hagskreppa heims í hálfa öld sé að baki.
Japan glímir að vísu enn við vanda en hægt og bítandi
hafa Japanir öðlast á ný trú á framtíðina, þó deilt sé um
hvort botni niðursveiflunnar sé náð. Einkaneysla er á
uppleið og aukin bjartsýni er ríkjandi innan fyrirtækja,
sem eykur þeim kjark og þor til efnahagslegra verka.
í Evrópu eru flest sólarmerki um að velsæld sé að
aukast þó ekki sé allt eins og það gæti best verið. Þannig
hefur Þjóðverjum ekki tekist að fækka atvinnulausum
þrátt fyrir nokkurn uppgang í efnahagslífinu. Á móti
kemur að tiltrú viðskiptalífsins á betri tíma hefur aukist
og áætlun um fjárfestingar fyrirtækja í Evrópusamband-
inu hefur hækkað töluvert.
Fyrir íslendinga er 2,5% hagvöxtur ekki mikill enda
hefur vöxtur efnahagslífsins hér á landi síðustu íjögur ár
verið um eða yfir 5% sem er ótrúlegur vöxtur og sýnir
hve hagsæld er mikil. Þjóðhagsstofnun hefur endurmet-
ið efnahagshorfur fyrir þetta ár og telur að hagvöxtur
verði 5,1% sem er nokkru meira en stofnunin reiknaði
með í mars síðastliðnum.
Gangi spá Alþjóða gjaldeyrissjóðsins hins vegar eftir
mun það skipta miklu fyrir efnahagslegan viðgang hér á
landi. Það eru því allar forsendur til þess, ef rétt er á mál-
um haldið, að góðæri undanfarinna ára á fyrstu árum
nýrrar aldar haldist.
Óli Björn Kárason
I kvikmynd meistara Kubrick berjast tveir mannapahópar um yfirráö; einum einstaklingi datt allt í einu í hug að
grípa til lærleggs af dauðum stórgrip og nota hann sem barefli í átökunum.
Hugmyndagen
Flestir hafa tekiö eft- .
ir því að ákveðnum Kiallfll'mn
hugmyndum skýtur tljaiiai lllll
upp kollinum af og til;
fyrr en varir hafa þær
smitast út og eru á
allra vörum. Þetta get-
ur átt við um málfar,
takta, siði, tísku, at-
vinnunýjungar, verk-
mennt, hugmennt, vís-
indi, listgreinar, átrún-
að og sitthvað fleira.
Orðatiltæki eins og-að
eitthvað „gangi eftir“,
„á stundum" í stað
stundum, að „finna
flöt“ á einhverju, eitt-
hvað er „inni í mynd-
inni“, ganga allt í einu
„Fáir njóta eldanna sem fyrstir
kveikja þá. Sumir menn eru áber■
andi á tilteknum sviöum og
ganga fram eins og hross með
augnspjöld; þeir eru eins og
ryksugur og sjúga til sín hug■
myndir annarra og þykjast mikl-
ir.u
Jónas Bjarnason
efnaverkfræðingur
ljósum logum í mæltu máli og rit-
uðu. Taktar frægra og mikils-
virtra manna smitast út meðal
dýrkenda þeirra og fyrr en varir
eru þeir famir að apa eftir.
Ákveðin þemu í tónlist þröngva
sér inn í eyru fólks hvar sem kom-
ið er, hvort sem þvi líkar betur
eða verr. Meginþemu Abba-,
Prestley-, Bítlalaga gengu í áratugi
eða lengur. Óðurinn til gleðinnar
úr fjórða kafla 9. symfóníu Beet-
hovens hefur prentast inn í fólk á
Ólympíuleikum og ratað inn í
áróður Samfylkingar. Einstakar
vísindahugmyndir breyta heims-
myndinni varanlega, Edison og
Einstein þóttu ungir engin sjéní
en þeir mótuðu framtíðina. Svo
ekki sé minnst á
tískuna, sem tröll-
ríður skyndilega
öllu og allir verða
að fylgja; hugrekki,
dlrfsku og styrk
þarf til að synda
gegn straumnum
eða láta ekki flæm-
ast með honum.
Hvaðan koma
hugmyndir?
Oftast þarf ekki
vitnanna við þegar
um list almennt er
að ræða hvar hug-
mynd kviknaði. Þeg-
ar reynt er að
grennslast nánar eft-
ir öðrum hug-
myndasmiðum get-
ur það orðið örð-
ugt; stundum verð-
ur kveikja til i hópi
manna sem móta
hvem annan. Fáir
njóta eldanna sem
fyrstir kveikja þá.
Sumir menn em
áberandi á tiltekn-
um sviðum og
ganga fram eins og
hross með augn-
spjöld; þeir eru eins
og ryksugur og sjúga til sín hug-
myndir annarra og þykjast miklir.
Ekki þarf mikla hugmyndaauðgi til
að ganga hart fram og sölsa undir
sig völd með því að beita bola-
brögðum og skríða upp eftir bak-
inu á öðrum. Sú aðferð byggist á
einni elstu hugmyndinni og var
hún einnig gædd risaeðlum fortíð-
ar sem ösluðu um og átu allt sem á
vegi varð.
Margir hugmyndasmiðir em
aftur á móti lítt áberandi; þegar
vel er að gáð hrýtur frá þeim einn
og einn gimsteinn eins og leiftur-
ljós frá ljósflugum i næturhúmi.
Árið 2001
Stanley Kubrick leikstýrði
myndinni „Ævintýraferð um geim
og tíma“ (2001: A Space Odyssey).
Þar lýsir-hann í 30 ára gamalli
kvikmynd sinni hvernig hinn viti-
borni maður varð til. Tveir
mannapahópar börðust um yfir-
ráð; einum einstaklingi datt allt í
einu í hug að grípa til lærleggs af
dauðum stórgrip og nota hann
sem barefli í átökunum. Hug-
myndin var sáraeinföld en bráð-
snjöll og viðkomandi hópur bar
sigur úr býtúm.
Ein og ein hugmynd hefúr síðan
bæst við sem markað hefur spor á
þróunarbraut mannkyns og senn
náði frummaðurinn að nýta sér
eldinn með því að læra að tendra
hann og næra. Hér má sjá þróun-
arkenningu Darwins í skýru ljósi
og framfarabraut hins vitiboma
manns fram til nútíðar.
Lifa hugmyndir eigin lífi?
Sálfræðingurinn Susan Black-
more skrifaði nýlega bók um hug-
myndagen (“huggen", „The Meme
Machine") en þar lýsir hún þeim
eigindum hugmynda að fjölga sér
eins og um erfðaeindina gen væri
að ræða (sjéní eða genius og gen
eru hugsanlega skyld orð, hið
fyrra er rakiö til gotnesku en hið
seinna til grísku). „Huggen not-
færa sér manninn sem útbreiðslu-
tæki“ og fjölga sér eins og um
veiru væri að ræða; önnur deyja
út. Stór huggenakerfi geta orðið
til og varið sig eins og um lífveru
væri að ræða.
Einkenni á varanlegum hug-
myndakerfum eru þau að hvorki
er unnt að sanna þau né afsanna.
Þannig urðu helstu trúarbrögð til;
pólitísk hugmyndakerfi sem svip-
ar til trúabragða hrynja allt í einu
innan frá. Hugmynd Blackmore er
ekki ný en hún býður upp á
skemmtilega aðferð til að virða
fyrir sér mannlífið. Setja má nýj-
an gagnagrunn á laggimar sem
nota má til að finna hugmynda-
smiði!
Jónas Bjarnason
Skoðanir annarra
Hópuppsagnir virka ekki lengur
„Ljóst er að í Reykjavík að minnsta kosti eru upp-
sagnir í gangi sem tengja má kerfisbundinni kjara-
baráttu. Meintar hópuppsagnir utan Reykjavikur
hafa vissulega skilað kennurum ágætum kjarabót-
um, en óháð því hvaða skoðanir menn hafa á fjölda-
uppsögnum kennara sem einstaklinga er ljóst að
vegur þeirrar baráttuaðferðar er nánast á enda geng-
inn. Það er einfaldlega afar ólíklegt, eins og umræð-
an upp á síðkastið sýnir, að sveitarfélög, þ. á m.
Reykjavík, samþykki að stíga þennan hringdans í
framtíðinni. Það er komin upp þráskák í stöðunni."
Birgir Guðmundsson í leiðara Dags í gær.
Guðríður merkilegri en Leifur
„Guðríður Þorbjamardóttir fæddi fyrsta bamið af
íslensku og Evrópubergi í Vesturheimi. Hennai’ saga
er stórum merkilegri en saga Leifs Eiríkssonar.
Sagnir eru líka til um íslendinginn Bjarna Breiðvik-
ingakappa sem villtist í hafi á ferð frá írlandi og rak
af leið til landsins Mexíkó hvar frumbyggjar tóku
hann fúlskeggjaöan í guðatölu. Skírðu hann eitthvað
sem hljómar eins og Quetzalcoatli og þýðir víst
Loddfánir eða Fljúgandi Slanga."
Ásgeir Hannes Eiríksson skoðar söguna í Umbúða-
lausu í Degi í gær.
Þórarinn V. líka sjónvarpsstjóri
„Meðal þeirra fyrirtækja sem Þórarinn (V. Þórar-
insson) gerist nú ríkisforstjóri fyrir er Ríkissjón-
varpið Breiðvarp, sem er deild í Landssímanum rhf.
Sá flokkur sem hæst hefur talað um frelsi í fjölmiðl-
un hefur nefnilega hægt og hljótt komið upp nýju
ríkissjónvarpi, sem selur áskriftarsjónvarp til heim-
ila er tengjast breiðbandinu. Friðrik Friðriksson,
forsprakki „frjálshyggjumanna" er þar deildar-
stjóri/ríkissjónvarpsstjóri. Eins og margir aðrir
sjálfstæðismenn var hann settur á launaskrá án aug-
lýsingar. Forsætisráðherra taldi reynslu Friðriks af
rekstri fjölmiðlafyrirtækja myndu nýtast vel, sem og
hefur komið á daginn."
Helgi Hjörvar, forseti borgarstjórnar, í grein í Morg-
unblaðinu í gær.