Dagblaðið Vísir - DV - 08.07.1999, Blaðsíða 7

FIMMTUDAGUR 8. JULI 1999
7
Fréttir
Gífurlegir erfiöleikar í vestfirskum sjávarplássum:
Hrun Vestfjarða
- liggur í loftinu og flestir togararnir farnir. Bjartsýni á Patreksfiröi eftir erfiða tima
í flestum byggðarlögum á Vest-
fjörðum er mikiU atvinnuvandi og sum
þorpanna eru við hrun. Verst er
ástandið á Þingeyri þar sem
langstærstur hluti kvótans er farinn og
fjöldi fólks er atvinnulaus vegna lokun-
ar Rauðsíðu. Á Bíldudal er einnig bág-
borið ástand vegna þess að annað fyrir-
tæki Rauða hersins, Rauðfeldur, er
einnig lamað og í greiðslustöðvim.
Kvóti og skip eru farin eða á fórum.
Frystihúsin lokuð
Á ísafirði, þar sem útgerð og vinnsla
hefúr blómstrað frá því þéttbýli mynd-
aðist á eyrinni við Skutulsflörð, eru
miklir umbrotatímar. MikU skuttogar-
útgerð blómstraði þar allt frá árunum á
eftir 1970 þegar fyrstu skipin komu ný.
Tvö frystihús, íshússfélagið hf. og
Norðurtanginn hf., voru á þessum
árum rekin með miklum afköstum og
reisn. Frystihús Norðurtangans er lok-
að eftir að fyrirtækið rann inn í Bása-
fell. Hið nýja fyrirtæki úrelti frystihús-
ið og lögum samkvæmt má aldrei hefla
vinnslu þar aftur. Þá lokar frystihús ís-
hússfélags ísfirðinga á næstunni þegar
fyrirtækið sameinast Hraðfrystihúsinu
hf. í Hnífsdal. Þar með verður ekkert
frystihús af þessari stærðargráðu í höf-
uðstað Vestfirðinga. Um tíma voru
reknar 5 rækjuverksmiðjur á staðnum
en nú er aðeins ein eftir. Þar er um að
ræða verksmiðju Básafells þar sem
unnið er á einni vakt. Togarafloti ís-
firðinga er ekki svipur hjá sjón í dag.
Niðurtalningin hófst með þvi að afla-
skipið Guðbjörg ÍS fór undir hatt Sam-
herja hf. á Akureyri við yfirtökuna á
Hrönn hf., útgerð „gula skipsins" svo-
kallaða. Þrátt fyrir loforð um að Gugg-
an yrði áfram gul og gerð út frá ísafirði
er hún nú farin úr landi. Með henni fór
rúmlega þrjú þúsund tonna kvóti. Nú
eru enn blikur á lofti því Básafell
hyggst selja frystitogarana Orra ÍS og
Sléttanes ÍS til að koma til móts við
kröfur viðskiptabanka síns og lækka
skuldir um 1,5 milljarð króna. Loks er
talið að Hraðfrystihúsið í Hnífsdal
muni selja einn til tvo togara.
Þar kemur Bessi ÍS sterklega til
greina sem og annaðhvort Framnes
eða Stefnir ÍS sem áður hét Gyllir og
var gerður út frá ísafirði. Af þeim 5 tog-
urum sem gerðir voru út frá ísafirði
yrðu því eftir tveir, Páll Pálsson ÍS og
Júlíus Geirmundsson ÍS.
Flateyri í blóma
Þrátt fyrir að mikil fjölmiðlaumfjöll-
un hafi orðið í kringum það þegar hinn
aflasæli togari Gyllir ÍS var seldur frá
Flateyri til Ishússfélagsins á ísafirði þá
virðast mál vera í góðu lagi á staðnum.
Kambur hf. var fyrirtæki heimamanna
sem sameinað var Básafelli. Mikil
vinnsla hefur verið á Flateyri þar sem
Básafell hefur lagt áherslu á saltfisk-
vinnslu. Nú er svo að sjá að fyrirtækið
muni með sölu frystitogaranna leggja
enn meiri áherslu á saltfiskinn heima-
mönnum þar til góðs. Boðað hefur ver-
ið að fiskverkunarhúsið verði stækkað
9g þungamiðja rekstursins verði þar.
ísfirðingar eru sumir mjög ókátir með
þessar ákvarðanir og telja að verið sé
að svipta þá lifibrauðinu til að halda
við velmegun á Flateyri. Til eru þeir
sem segja að Einar Oddur Krisfjáns-
son, alþingismaður og einn eigenda
Básafells, ráði ferðinni og ekki sé nein
tUviljun að hann hafi haldið á lofti því
óréttlæti sem landvinnslan búi við í
samanburði við frystitogarana þegar
litið sé tU nýtingastuðla.
Súgfirðingar gerðu út á sínum tíma
togarann Elínu Þorbjamardóttur ÍS.
Þegar erfiðleikar sliguðu útgerðina
Freyju hf. var fyrirtækið sameinað
Norðurtanganum hf. og Frosta hf. í
Súðavík. Elín var seld suður og togara-
lausir Súgfirðingar stórefldu smábáta-
Guggan er ennþá gul en farin frá ísafirði. Fleiri togarar fylgja f kjölfarið.
útgerð á staðnum. Nú er frystihúsið á
Suðureyri rekið undir merkjum Bása-
fells hf. og að hluta með verkafóUci frá
ísafirði. Það er því óhætt að segja að
ástandið hafi oft verið verra á staðnum
og ákveðið jafnvægi ríkir í atvinnumál-
um. Á ísafirði heyrast sömu raddir og
varðandi Flateyri þar sem menn telja
að forsvarsmenn Básafells séu að fóma
hagsmunum ísfirðinga.
Kvótinn farinn
Uppistaða kvóta Bolvíkinga er far-
inn suður til Grindavíkur eftir að
Bakki hf. sameinaðist Þorbimi hf.
Miklir erfiðleikar hafa verið í Víkinni
allt frá því ættarveldi Einars Guðfinns-
sonar fór yfir um. Gjaldþrot og erfið-
leikar hafa verið viðvarandi og reynd-
ar má segja að uppgjöfin hafi orðið al-
gjör þegar kvóti Ósvarar hf. fór suður.
Nasco hf. keypti rækjuverksmiðjuna á
staðnum og hefur haldið uppi vinnslu
þar. í Víkinni er Bolfiskur hf. sem er
móðurfyrirtæki Rauða hersins lokað
og í greiðslustöðvun. í Bolungarvik er
því afar ótraust ástand og ekki fyrirséð
hver framvindan verður. í Súðavík er
rekin rækjuverksmiðja en forræði
veiðiheimildanna er í ísaflarðarbæ eft-
ir að Frosti hf. sameinaðist Hraðfrysti-
húsinu hf. í Hnífsdal. Þaðan var togar-
inn Bessi ÍS gerður út en óvíst er um
framhald þeirrar útgerðar og hvort
hann verði seldur. Súðvikingar era
áhrifalitlir í Hraðfrystihúsinu og því
má segja að kvótinn sé farinn. Það er
síðan komið upp á náð ísfirðinga hvort
rækjuverksmiðjan heldur
áfram starfsemi. t
Bjartsýniskast bænda
Á Þingeyri er atvinnulífið nánast
lamað eftir að Rauðsíða hf. hætti starf-
semi fyrir nokkrum vikum. Rúmlega
100 starfsmenn fyrirtækisins mæla göt-
umar og bíða þess hvort fyrirtækið
verði gjaldþrota eða rétti úr kútnum.
Af starfsfólkinu eru um 70 Pólverjar og
enginn hefur fengið greidd laun síðan í
maímánuði. Erfiðleikar á Þingeyri
hófust árið 1983 þegar togarinn Slétta-
nes var smíðaður. Bjartsýniskast
bændanna sem stjórnuðu Kaupfélagi
Fréttaljós
Stefán Ásgnmsson
Dýrfirðinga réð þvi að fyrirtækið, sem
átti fyrir togarann Framnes, fór út í
smíði annars togara. Samhliða nýsmíð-
inni var lagt í gífúrlega fjárfestingu við
stækkun frystihússins sem átti að geta
tekið við 15 þúsund tonnum á ári. Síð-
an byijað var að borga af þessum fjár-
festingum hafa Þingeyringar vart séð
til sólar hvað atvinnulifið varðar. Árið
1987 komu flárhagsleg vandamál upp á
yfirborðið hjá hinu foma kaupfélagi
sem fram að því hafði verið i farsælum
rekstri. Reynt var í örvæntingu að
skipta rekstrinum upp í einingar og
stofnað var til sérstakrar rekstrarein-
ingar um útgerð og vinnslu. Fáfnir hf.
skyldi verða
mjólkurkýrin sem héldi öllu kaupfé-
lagsbatteríinu á floti. Þegar þessar ráð-
stafanir héldu ekki var gripið til þess
að selja helming í togaranum Framnesi
til ísafjarðar. Það dugði ekki til og þá
seldu bændumir allt Framnesið en aJlt
kom fyrir ekki. í örvæntingu var grip-
ið til þess að breyta Sléttanesi ÍS í
frystitogara og frystihúsið hafði ekki
lengur möguleika á hráefnisöflun.
Fáfnir hf., langstærsti atvinnurekand-
inn á staðnum, fór í gjaldþrot. í fram-
haldi þess keypti Rauðsíða hf. frysti-
húsið af Byggðastofnun og farið var af
stað með krafti í vinnslu á Rússafiski.
Sléttanes hf., félag heimanna um frysti-
togarann Sléttanes, var stofnað og gekk
reksturinn ágætlega. Þrátt fyrir það
var ákveðið að sameina rekstur nýja fé-
lagsins rmdir merkjum Básafells hf.,
hins nýja óskabams Vestfirðinga. Nú
er staðan sú að Rauðsíða er lokuð og í
loftinu liggur að Sléttanesið verði selt
undan Básafelli. Þar með er enginn at-
vinnurekstur á staðnum utan Unnar
ehf. hvar um 20 manns vinna. Þar hef-
ur verið sagt upp fólki og ekki sýnt að
reksturinn haldi áfram. Eina von Þing-
eyringa er sú að Byggðastofnun nái að
laða að nýja aðila í fiskvinnslu með því
að veifa byggðakvótanum sem gulrót.
Ekkert er þó í hendi þar um og meðan
óvissan varir flytur fóik í burtu.
Sorgarsaga
Bíldudalur á sér langa sorgarsögu
gjaldþrota og erfiðleika. Aðeins eitt
hinna stærri fyrirtækja hefur staðið af
sér öll él en það er Rækjuver ehf. sem
starfrækt hefur verið um árabil. Frysti-
húsið á staðnum hefur gengið í gegn-
um hvert gjaldþrotið af öðru. Á gullald-
arárum vest-
firsku
Búið er að loka báðum frystihúsunum á Isafirði og aðeins ein rækjuverksmiðja er eftir af fimm. Myndin er af Norðurtanganum á Isafirði.
togaranna var Sölvi Bjamason BA
gerður út með góðum árangri en hann
var seldur suður við gjaldþrot Sæfrosts
hf. Þá hóf Trostan hf. rishtinn rekstur
í húsinu og um tíma Oddi hf. á Patreks-
firði sem stoppaði stutt. Allar götur frá
því Sæfrost var og hét hefur frystihús-
ið verið rekið á Rússafiski. Rauðfeldur
hf. hóf vinnslu í húsinu fyrir um tveim-
ur árum en allt er stoþp eins og á Þing-
eyri. Aðeins er um að ræða smærri
fiskvinnslu á staðnum og rækjuverk-
smiðjuna sem þrífst á innfjarðarrækj-
unni. Kvóti rækjunnar er byggðatengd-
ur og úthlutað á útgerðir tiltekinna
staða. Meginhluti þeirra fiskiskipa sem
gerð em út frá Bíldudal er gerður út á
rækju og mörg dæmi em um að útgerð-
ir þeirra leigi frá sér þorskkvóta sína
með miklum hagnaði.
Þórsberg á uppleið
Á Tálknafirði var Hraðfrystihús
Tálknaflarðar stærsti atvinnurekand-
inn. Það fyrirtæki átti togarann Tálkn-
firðing BA sem gerður var út með
glæsibrag um árabO. Valfellssystkini
áttu fyrirtækið en íyrir nokkrum árum
drógu þau sig út úr rekstrinum. í fram-
haldinu var togarinn seldur Vinnslu-
stöðinni í Vestmannaeyjum og Meitlin-
um í Þorlákshöfn. Loks keypti Rauði
herinn frystihúsið og stofnaði til rekst-
urs þar um vinnslu Rússafisks. Rauð-
hamar hf. heitir fyrirtækið en úthaldið
var lítið og nú liggur reksturinn niðri
svo sem annars staðar þar sem Rauði
herinn á hlut að máli. Nú er Þórsberg
hf. stærsta fyrirtækið á staðnum og
gerir út nokkra báta. Fyrirtækið, sem
er að mesti í saltfiskvinnslu, hefur rétt
úr kútnum en átti í nokkrum erfiðleik-
um, m.a. vegna galdþrots dótturfyrir-
tækisins Þórslax sem var í fiskeldi. Það
fyrirtæki varð gjaldþrota og ábyrgðir
féllu á Þórsberg.
Bjartsýni á Patró
Á Patreksfirði eru tvö stærstu fyrir-
tækin Oddi hf. og Straumnes hf. Sá
frægi togari Sigurey BA var gerður út
frá staðnum en Stálskip hf. í Hafnar-
firði keypti skipið svo sem frægt varð á
sínum tíma. Fleiri togarar hafa verið
gerðir út frá staðnum og seldir en út-
gerð þeirra hefur ekki gengið. Nú gerir
Straumnes út togarann Guðrúnu Hlín
BA sem áður hét Kolbeinsey. Skipið er
gert út á veiðar á Flæmska hattinum
og aðrar úthafsveiðar en kemur lítið
við sögu heima fyrir. Þá var Oddi um
tima a.m.k. aðili að útgerð rússnesks
togara en því samstarfi er lokið. Loks
má nefna hið fræga skip Vatneyrina
BA sem er mini-togari en liggur án
veiðileyfis í Reykjavíkurhöfh eftir að
hafa fyrir opnum tjöldum veitt tugi
tonna án þess að eiga fyrir því kvóta.
Þrátt fyrir að Patró hafi glímt við gífur-
lega erfiðleika er bjart hljóð í atvinnu-
rekendum þar. Sigurður Viggósson,
framkvæmdastjóri Odda hf., segir að
staðurinn hafi náð botninum og endur-
reisn sé hafin. Fyrirtæki sitt hagnist
nú á landvinnslu og útgerð línubátsins
Núps sé að skila hagnaði.
“Við erum með tvö 100 tonna skip í
smíðum í Kína og það er bjartara yfir
þessu en verið hefur lengi. Ég tel hik-
laust að staðurinn eigi sér lífsvon og
við erum klárlega á uppleið," segir Sig-
urður.
Það er ljóst að Vestfirð-
ingar á norðanverðum Vest-
fjörðum hafa ekki séð það
svartara í atvinnulegu til-
Uti. Jafnframt er spuming
hvort sá viðsnúningur að
hverfa frá frystitogaraút-
gerð og hefja landvinnslu af
fuUum þunga muni bjarga
byggðinni frá algjöm hruni.