Dagblaðið Vísir - DV - 10.07.1999, Blaðsíða 10

10
LAUGARDAGUR 10. JÚLÍ 1999 JL3'~%F
#rattar
Auk þess að borga
tekjuskatta fer stór
hluti tekna í
óbeina neysluskatta:
Hér á landi er stundum sagt í
gamni að það séu aðeins þrír til
fjórir menn sem skilji skattkerfið
okkar fullkomlega. Hvað svo sem
er til í því þá er ljóst að fæstir hafa
yfirsýn yfir öll sín skattamál og í
heild sinni er skattkerfið flókið.
Tekjuskattur er yfirleitt efst á
baugi hjá venjulegu fólki því þar
finnur fólk harðast fyrir skattvaldi
stjórnvalda. Jaöaráhrif í skattkerf-
inu er sívinsælt umræðuefni og svo
virðist sem allir séu af vilja gerðir
tO að draga úr þeim. Hins vegar er
annar þáttur í skattamálum sem
mun minna ber á í umræðu. Það er
hátt hlutfall óbeinna skatta, eins og
virðisaukaskatts, vörugjalda, tolla
og þess háttar. Einnig má minnast
á bifreiðagjöld, hundaleyfisgjöld og
margt fleira. Allt eru þetta eitt
form skatta. í raun má segja að það
sé sama hvað við gerum, ef einhver
viðskipti eða innkaup eiga sér stað
fer eitthvað í kassa rikissjóðs eða
sveitarfélaga.
Borgum meiri óbeina
skatta
Sköttum má skipta í tvær gerðir.
Beinir skattar leggjast á tekjur eða
eignir manna og rýra þannig ráð-
stöfunartekjur þeirra. Óbeinir skatt-
ar rýra hins vegar kaupmátt ráð-
stöfunartekna með því aö verðlag
hækkar. Á íslandi er um 75% af
tekjum ríkissjóðs aflað með óbein-
um sköttum. Þetta er mun hærra
hlutfall en þekkist í nágrannalönd-
um okkar og eru ástæðumar sögu-
legar, meðal annars vegna stöðu ís-
lands á landakortinu. Óbeinir skatt-
ar eru; innflutningsskattar, virðis-
aukaskattur, launaskattur, bifreiða-
skattur, einkasöluskattur, fasteigna-
skattur, aðstöðugjöld, jöfnunarsjóð-
ir og fleiri. Beinir skattar hins veg-
ar tekjuskattur, eignaskattur, lög-
bundin félagsleg gjöld og útsvar.
Af hverri krónu sem við öflum krefjast skattyfirvöld síns hluta. DV-mynd GVA
*
Obeimr skattar Meöal mánaöartekjur: 200.000 kr. Meöal ráöstöfunartekjur: 205.912 kr.
Neysiuflokkur Hlutfall Útgjöld á mánuði Þar af skattur
Matur og drykkjarvörur 17,0 % 34.821 4.276
Áfengi og tóbak 3,3 % 6.736 2.994
Föt og skór 5,6% 12.092 2.380
Húsnæði, hiti og rafmagn 17,5 % 36.225 7.129
Húsgögn, heimilisbúnaður o.fl. 5,4 % 11.109 2.186
Heilsugæsla 3,1 % 6.290 0
Feröir og flutningur 17,7 % 36.455 8.413
Póstur og sími 1,7 % 3.412 671
Tómstundir og menning 13,2 % 27.061 5.325
Menntun 1,0 % 2.049 0
Hótel og veitingastaðir 5,2 % 10.730 2.112
Aðrar vörur og þjónusta 9,2 % 18.932 3.726
Alls 100 %
Samtals 205.912 39.211

Ríkið í hlutverki Hróa
hattar
Tilgangur skattheimtu er ekki að-
eins að afla tekna fyrir
ríkissjóð. Skattkerf-
inu er líka ætlað
að vera tæki
höndum
stjómvalda til
að stuðla að
tekjujöfnun í
þjóðfélaginu.
Verkalýðs-
hreyfingin hef-
ur lagt mikla
áherslu á þetta at- ■ ;
riði og telur tekjujöfnun
vera mikið réttlætisatriði. Hins vegar
er mjög erfitt að svara í hverju réttlát
tekjudreifmg er fólgin. Er réttlæti til
dæmis fólgið í þvi að taka af þeim sem
Meðalráðstöfunartekjur
Tekjur á mán.
150.000 kr. 200.000 kr. 250.000 kr. 300.000 kr.
IT^
meira mega sín og afhenda hinum? Is-
lenska skattkerfið hefur tekið að sér
hlutverk Hróa hattar, skattleggur þá
sem meira mega sín og endurdreifir
fénu eftir sínu höfði og þeim réttlætis-
sjónarmiðum sem við lýði eru hverju
sinni. Um þetta hlutverk ríkisins
rikir sátt. Hins vegar er fram-
kvæmdin þung í vöfum og
torskilin. Besta leiðin til að
átta sig á réttlæti/ranglæti
: skattkerfisins er að skoða
dæmi.
Hvergi friður
Skattbyrði heimilanna er háð
tekjum þeirra. Beinir skattar, eins
og tekjuskattur, eru tekjutengdir en á
móti vega barna- og vaxtabætur. Af
þeim sökum geta menn með ólíkar
tekjur haft svipaðar ráðstöfunartekjur
vegna tekjujöfnunarsjónarmiða skatt-
kerfisins. Ef tekið er dæmi um hjón
sem vinna bæði úti og eru með sam-
tals 200.000 kr. á mánuði, 5 milijóna
króna húsnæðisskuld og tvö börn,
annað yngra en 7 ára, þá bera þau nei-
kvæða skattbyrði. Þá vega barna- og
vaxtabætur þyngra en staðgreiðsla
skatta og meðalráðstöfunartekjur
þeirra á mánuði eru 206 þúsund krón-
ur. Ef sama dæmi er tekið um hjón
þar sem önnur eru með samtals
250.000 kr. en hin 300.000 kr. á mánuði
kemur í ljós að hjónin með lægri laun-
in hafa hærri meðalráðstöfunartekj-
ur. Hér eru það hin illræmdu jaðará-
hrif skattkerfisins sem leika suma
illa.
Óbeinir skattar leggjast hins vegar
jafnt á alla. Lauslega má áætla að um
20 prósent af ráöstöfunartekjum okk-
ar, eftir að tekjuskattur hefur verið
hirtur, fari í óbeina skatta. Þetta fer
að vísu eftir neyslumynstri einstakra
heimila, því einstakir þættir af einka-
neyslu manna bera mismunandi
skatta. Þannig borga þeir sem nota
mikið af ráðstöfunartekj-
um sinum í áfengi og tó-
bak hærri óbeina skatta en
aðrir því fáar neysluvörur
eru skattlagðar eins
hressilega. í töflunni er
hægt að sjá lauslegt mat á
því hversu mikið íjöl-
skylda með 200.000 krónur
í mánðarlaun þarf að
borga í óbeina neyslu-
skatta. Þarna sjáum við
skýrt að þó svo að skattur-
inn sé sífellt að verki um
mánaðamót þá er hann á
eftir aurunum okkar allan
daginn og í hvert skipti
sem við opnum veskið.
Skatturinn lætur okkur
því hvergi í friði.
Faldir skattar
Ein gerð af óbeinni
skattlagningu hefur litla
sem enga umfjöllun fengið
og margir átta sig alls ekki á því aö
um sé að ræða skattlagningu. Það er
felst í því óbein skattlagning á íbúa
þéttbýlis þegar fyrirtæki eða stofnan-
ert annað en óbeinir skattar sem
leggjast á neyendur með óbeinum
hætti. Það má því með sanni segja að
skattmann vofi ævinlega yfir okkur
og láti til sín taka út af öllum aðgerð-
um okkar.
Eru skattar héir hér?
Skatthlutfallið sjálft er ekki mæli-
kvarði á hversu háir skattar eru raun-
verulega. Tekjuskattshlutfallið er
38,34 prósent en alls ekki heppilegur
mæikvarði því persónuafsláttur og
tekjutenging skatta gegnir lykilatriði.
í alþjóðlegum samnaburði er skatt-
byrði hér á landi tiltölulega lág, í sam-
anburði við þau lönd sem við berum
okkur helst við, að minnsta kosti
hvað tekjuskatta snertir. Virðisauka-
skattur hér á landi er hærri en viðast
hvar en kaupmáttur ráðstöfunartekna
hér á landi er mikill og hefur aukist
mun meira en þekkist hjá þeim þjóð-
um sem við berum okkur helst við.
Þrátt fyrir að staða okkar i alþjóð-
legum samanburði sé nokkuð góð er
ekki þar með sagt að allt sé í himna-
lagi. Ástæðan er sú að þetta flókna
skattkerfi sem við búum við mismun-
Tekjuskattsbyrði eftir tekjum á mánuði
30%
20%
10%
0%
-10%
-20%
20,5%
-3,0 %
-30%
Tekjur á mán.
-20,7 %
150.000 kr.
200.000 kr. 250.000 kr. 300.000 kr.
fgga
ir eru þvingaðar, af löggjafanum, til
að selja vöru sína og þjónustu á sama
verði alls staðar á landinu. Kostnaðar-
verð bensíns er tvímælalaust hærra
víða úti á landi og því jafngildir verð-
jöfnun óbeinni skattlagningu á íbúa
þéttbýlis. íbúar þéttbýlis eru þannig
að halda niðri bensínverði á lands-
byggðinni. Sömu rök eiga við um
póstburð, rafrænan gagnaflutning og
símtöl.
Þrátt fyrir að virðisaukaskattur á
matvæli sé lægri en á öðrum vörum
eru fleiri gjöld og skattar á matvæli.
Okkur íslendingum er meinaöur að-
gangur að ódýrum erlendum matvæl-
um og því tapa neytendur með því að
borga hærra verð en nauðsynlegt er.
Því eru innflutningshöft og tollar ekk-
ar fólki á margan hátt og mikill vafi
leikur á hvort kerfið sé sanngjarnt.
Einnig spilar inn í myndina að óbein-
ir skattar hér á landi eru mun meiri
en í nágrannalöndum okkar. Þetta
hefur þau áhrif að afkoma hins opin-
bera er að stórum hluta háð neyslu
manna og fyrirtækja, en ekki tekjum
þeirra, þó svo að nokkurt samhengi sé
þarna á milli.
Þegar öllu er á botninn hvolft má
segja að skattar séu óskemmtileg
nauðsyn. Allir þurfa með beinum eða
óbeinum hætti að leggja sitt af mörk-
um í sameiginlega sjóði landsmanna
og með sanni má segja að það sé
hvergi friður fyrir skattayfirvöldum.
-bmg