Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1999, Síða 1

* UMHVERFI

Vissir þú?
• ... aö hægt er aö endurvinna
pappakassa sjö sinnum?
• ... aö það fer 95% minni orka í
aö framleiða áldós úr endurunnu
hráefni?
• ... að flísfatnaður er geröur úr
endurunnum plastflöskum?
• ... aö sterk eiturefni sem not-
uö eru til aö verjast meindýrum
geta safnast upp í fituvefjum
manna og dýra?
• ... aö efni sem notuð eru til
úðunar á vetuna eru hættuminni
en hin sem eru notuð á sumrin?
• ... aö tvinni er úr endurunnu
plasti?
• ... aö á suðvesturhluta lands-
ins falla til um 200 þúsund tonn
af lífrænum úrgangi?
• ... aö einungis lítið brot er nýtt
til uppgræðslu?
• ... aö þessi 200 þúsund tonn
af lífrænum efnum myndu duga til
aö græða upp svæöi á stærö viö
hálft Þingvallavatn?
• ... aö urðun lífrænna efna, svo
sem húsdýraáburöar, getur valdiö
mengun?
. ■
'
Eyðing ósons
í hámarki
árið 2000
Óson er lofttegund í lofthjúpi jarð-
ar og kemur í veg fyrir að skaðlegir
geislar sólar komist til jarðarinnar í
of miklum mæli. Visindamenn hafa
haft miklar áhyggjur af því að óson-
lagið eyðist en þá myndu dagar
manna vera taldir á jörðunni. Mörg
efni eyða ósoni og eru þar kunnust
svokölluð klórflúorkolefni sem finnast
t.d. í kælivökva gamalla ísskápa, í
frauðplasti, við efnagreiningar, í
slökkvitækjum og úðabrúsum, leysi-
efni við þurrhreinsun og fituhreins-
un. Nú er hætt að nota klórflúor-
kolefni á flestum sviðum en önnur
efni geta haft skaðvænleg áhrif. Gerð-
ir hafa verið aiþjóðasamningar um
hætta losun á ósoneyðandi efnum og
hafa þeir skilað umtalsverðum ár-
angri. Gert er ráð fyrir að eyðing
ósons verði í hámarki árið 2000 og það
byggist siðan upp á ný. -HG
Nægjusemin
skiptin máli
Bergljót og Ólafurí sumarbústaðnum í Kjósinni.
það hefur mjög slæm áhrif á jarð-
veginn." Bergljót tekur undir þetta.
„Mér fmnst islensk náttúra yndis-
leg. Hún er hins vegar viðkvæm og
maður þarf að gæta sín að ofbjóða
henni ekki.“
Fara með ruslið
í bústaðinn
En umhverfisvernd fer ekki hara
fram inni í skógi. Hún fer ekki síð-
ur fram inni á heimilunum. Hvem-
ig haga þau heimilishaldinu á vist-
vænan hátt? Bergljót verður fyrst
fyrir svömm. „Við skúmm til dæm-
is gólfin alltaf með grænsápu sem er
mjög góð og sláum blettinn okkar
með handsláttuvél. Það er mjög
þægilegt og þarf ekkert rafmagn,
snúrur eða bensín. Svo notum við
sem allra minnst af þvottaefnum,
því yfirleitt er notað allt of mikið af
þeim. Við notum sólsápu við þrif
því hún er mjög góð og umhverfis-
væn.“ Ólafur bætir við að þau
flokki alltaf sorpið sitt og hafi sér-
tunnur fyrir lífrænan úrgang sem
fellur til á heimilinu. „Við söfnum
svo saman lífræna úrganginum, för-
Iblokk í Grafarvoginum búa
hjón að nafni Bergljót Þor-
steinsdóttir, hjúkrunarfræð-
ingur og garðyrkjufræðing-
ur, og Ólafur Oddsson, upp-
eldisfulltrúi og markaðsstjóri Skóg-
ræktar ríkisins. Þau eru bæði þekkt
að mikilli virðingu fyrir umhverfi
sínu og að vera fyrirmynd annarra
í að ganga vel um runhverfi sitt.
Blaðamaður DV byrjaði á því að
spyrja að því hvers konar lífsstíll
það væri að lifa í sátt við umhverf-
ið og Bergljót svarar: „Það er nú
ekki svo flókið. Við reynum að haga
okkur þannig að við tökum ekki
bara við gæðum náttúrunnar held-
ur gefum líka til baka. Þetta er
spuming um að vera ábyrgur og
leggja sitt af mörkum.“ Hjónin eiga
sumarbústað í Kjósinni og rækta
þar eigið grænmeti og ber og stunda
skógrækt. Þau tjalda oft úti í skógi
og nota þá íslenskar jurtir í te og
ýmislegt fleira. „Það er mjög gott,
þegar maður er til dæmis að tjalda
úti í skógi, að teygja sig í næsta
birkitré og tína nokkur lauf af því í
te. Svo er blóðberg og mynta mjög
góð í te. Það er líka hægt að nota
myntu sem kryddjurt og rækta
hana heima. Ég gaf einu sinni ná-
grannakonu minni myntujurt og
hún notar hana mikið og er mjög
hrifin."
Hvorki eitur né til-
búinn áburður í
tuttugu ár
Þau hjónin versla oft í verslun-
inni Yggdrasill, sem er sú eina á
landinu sem er einungis með líf-
rænt ræktaðar vörur. Annars segir
Ólafur að þeim finnist miklu betra
að borða sitt eigið grænmeti og taki
eftir miklum mun á bragðinu á eig-
in grænmeti og þvl sem fæst í stór-
mörkuðum. „Það er ekkert óæti en
maður veit hvað maður hefur í
höndunum þegar maður er með eig-
in framleiðslu. Það er safaríkara og
bragðbetra en annað grænmeti,
enda tökum við það ferskt upp úr
garðinum. Við höfum hvorki notað
tilbúinn áburð né eitur á mat-
jurtimar og gróðurinn okkar í um
tuttugu ár og hann dafnar mjög vel.
Þegar maður notar tilbúinn áburð
geta lífverur í moldinni, eins og
ánamaðkar til dæmis, skaðast og
um með hann upp í bústað og not-
um hann til jarðgerðar þar. Þannig
nýtast þessi næringarefni sem eru
fólgin í matarafgöngum og öðru
slíku á heimilinu. Þetta er auðvitað
talsvert stúss og á veturna forum
við ekki eins oft upp í bústað og
neyðumst þá til að henda þessu. Það
er auðvitað mjög slæmt og við von-
um að bráðlega geti fólk flokkað
ruslið á heimilinu sjálft því það er
auðvitað langbest. Það eru ekki all-
ir sem hafa aðgang að sumarbústað
eins og við.“
Allt veltur á
almenningi
En hvað vilja hjónin segja við þá
sem vilja breyta um lífsstíl og lifa í
sátt við náttúruna? Ólafur segir að
fyrsta skrefið sé að afla sér þekking-
ar á málinu og leita upplýsinga um
hvað er í valdi venjulegs fólks að
gera fyrir umhverfi sitt. „Svo er
bara um að gera að þreifa sig áfram
og með virkari þátttöku almennings
í verndun umhverfisins kemur
þetta allt saman.“ Bergljót tekur
undir þetta. „Við hugsum núna allt
of skammt fram á við. En það hefur
orðið mikil vakning hjá almenningi
og í reynd meiri en við bjuggumst
við.“ Ólafur samsinnir. „En það sést
samt ekki enn á umgengni fólks. ís-
lendingar henda miklu rusli á al-
mannafæri og við höfum stundum
farið út að tína ruslið í kringum
okkur þegar okkur hefur ofboðið
það. Þetta er auðvitað verst á vorin,
enda þarf alltaf sérstakt hreinsunar-
átak þegar ruslið kemur í ljós eftir
veturinn. Auðvitað ætti umgengnin
að vera með þeim hætti að þetta
væri ekki nauðsynlegt. Það sem
þarf er að láta fólk njóta þess fjár-
hagslega séð að ganga vel um um-
hverfi sitt.“ Bergljót og Ólafur eru
þeirrar skoðunar að stjórnvöld
þurfi að breyta stefnu sinni í um-
hverfismálum. „Við erum samt þess
fullviss að þetta velti allt á almenn-
ingi. Hann ber ábyrgðina. Ef þjóðin
beitir sér í þágu umhverfismála
taka stjórnvöld við sér og opna aug-
un fyrir þessum mikilvæga mála-
flokki. Þá sleppa menn kannski tak-
inu af stóriðjudraumunum og gera
sér grein fyrir verðmætunum sem
felast í náttúrunni og góðri um-
gengni við hana.“
-HG