Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.1999, Side 2

i8 umhverfi
MIÐVIKUDAGUR 14. JULI 1999
Sjóðið
fíflana
Hér er umhverfisvæn og
mjðg áhrifarík leiö til aö losna
viö fíflana úr grasflötinni: Takiö
þá upp úr moldinni og reyniö aö
krafsa upp eins mikiö af rótinni
og hægt er. Þá skal láta renna
sjóöandi heitt vatn í könnu og
hella ofan I holuna sem mynd-
ast eftir fífilinn. Ræturnar sem
eftir eru drepast af hitanum en
grasiö nær sér fljótt á strik á
nýjan leik. Þetta er miklu árang-
ursríkara en margan grunar.
Bananaskó-
áburður
Hægt er að nota innviöi úr
bananahýöi sem skóáburð.
Hýöiö er einfaldlega tekiö og
nuddaö yfir yfirborö skósins. Þá
veröa eftir nokkrar tægjur sem
svo eru þurrkaöar af. Eftir verö-
ur fitulag sem gefur skónum
glans. Þó ber aö athuga aö
þessi áþurður á ekki viö á allar
skógerðir. Varast ber aö setja
þetta á t.d. rúskinnsskó en
þessi áburður er góöur og gild-
urfyrir þá skó sem þurfa fiturík-
an áþurö.
Umhverfisvænn
ofnhreinsir
Ofnhreinsar eru margir mjög
sterkir og slæmir fyrir umhverf-
iö. í staö þeirra má nota matar-
sóda og vatn. Blandið saman
matarsódanum og vatninu
þannig aö þetta veröi aö mauki
og skrúþþiö síöan ofninn aö
innan með þessu.
Salt og edik
gegn stíflum
Þegar niöurföil stíflast er oft
ekki um annaö aö ræöa en aö
nota eitraöa stífluleysa sem
geta veriö hættulegir ef
ekki er fariö gætilega
meö þá. Tvær hættu-
minni, einfaldari og um-
hverfisvænni leiðir eru
þó til aö settu marki. í
fyrsta lagi má nota hálf-
an bolla af salti sem er
hellt ofan í niöurfalliö
og síöan er heitu vatni
hellt strax á eftir. Hin
aöferöin er aö setja
handfylli af bökunar-
sóda og hálfan bolla af
vínediki í niöurfalliö og
loka því í eina mínútu.
Síöan má skola niöur-
fallið.
Klórið burt
Klór er baneitrað efni
og eyðileggur flest éfni
sem þaö kemst í tæn viö. Klór
þrennir t.d. húö mjög illa og er
stórhættulegU. umhverfinu. í
staö þess má notaliorax eöa
matarsóda.
Púsundum tonna af uppgraeösluefnum en hent:
200 milljónum
kastaö á glæ
Jóna Fanney Friðriks-
dóttir er fram-
kvæmdastjóri Gróð-
urs fyrir fólk í land-
námi Ingólfs og verk-
efnisstjóri umhverfisátaksins
Skila 21. Hún féllst á að koma í
viðtal og segja lesendum aðeins frá
sjálfri sér og viðhorfum sínum til
umhverfismála.
Hún segir að við íslendingar
þurfum að taka til hendinni í um-
hverfismálum og gæta aðeins bet-
ur að því sem við hendum. „Við í
Gróðri fyrir fólk höfum reiknað út
að á suðvesturhorni landsins falla
til 200 þúsund tonn af lífrænum
úrgangi. Þetta magn er jafnvirði
200 milljóna króna á ári. En það er
aðeins lítið brot af þessu sem er
endurnýtt enn sem komið er og
við verðum að breyta því.“ Jóna
segir að ef allur áburðurinn sem
fellur til á suðvesturhorni lands-
ins væri nýttur til að sporna gegn
jarðvegseyðingu væri hægt að
minnka losun gróðurhúsaloftteg-
unda hérlendis um fimm til átta
prósent. Það er mikill hluti þeirr-
ar losunar sem við íslendingar
vildum fá aukalega þegar Kyoto-
bókunin var gerð.
Börnin ótrúlega
móttækileg
En hvað getur hinn venjulegi
borgari gert til að vera umhverfis-
vænn í verki? „Það er ýmislegt
sem hægt er að gera. Ég vil til
dæmis hvetja alla til að endur-
vinna pappír, dagblöð, fernur og
rafhlöður, svo eitthvað sé nefnt.
Það er hægt að kippa fernunum og
pappírnum með sér um leið og
maður kaupir í matinn því það
eru gámar við næstum alla stór-
markaði. Þetta er mjög auðvelt og
fækkar ferðum með ruslapokana
út í tunnu. Flestir sem ég þekki
gera þetta og ég er mjög bjartsýn á
að við séum að taka okkur á í um-
hverfismálum. Svo er nauðsynlegt
að huga að því sem fer niður í
vaskinn á heimilinu og gott að
huga að því að nota vistvænt
þvottaefni. Þetta skiptir allt máli
og hugarfarið er að breytast í rétta
átt. Sem dæmi get ég sagt frá því
að um daginn ætlaði ég að fara að
henda mjólkurfernu í ruslið í stað
þess að ganga frá henni til endur-
vinnslu. Börnin mín voru hins
vegar fljót að sjá þetta og heimt-
uðu að ég tæki fernuna upp úr
ruslinu og setti hana á réttan stað.
Að sjálfsögðu gerði ég það. En
þetta sýnir hvað börn eru opin fýr-
ir umhverfisvernd og mér fmnst
að skólakerfíð ætti að fræða böm-
in um umhverfismál því þau eru
ótrúlega móttækileg fyrir þvi.“
Urðun á garðaúr-
gangi mengar
En hver er flöskuhálsinn í því
að fólk fari almennt að flokka sorp
á heimilum sínum? „Það er kerfíð
sjálft sem er seinvirkt. Tilrauna-
verkefni sem hafa verið gerð hér á
landi hafa sýnt að almenningur
hefur mikinn áhuga á að flokka
sorp og sem verkefnisstjóri Skila
21 hef ég einnig fundið mikinn
áhuga frá fyrirtækjum. Flokkun er
hins vegar gagnslaus ef ekki er til
staðar tvöfalt sorpkerfi sem tekur
við lífrænum úrgangi og öðru
sorpi í tvennu lagi. Þegar svo er
komið er hægt að nota lífrænan
úrgang í jarðvegsgerð og minnka
urðun á sorpi sem getur verið
kostnaðarsöm." Hvað áttu við með
tvöföldu sorpkerfi? „Það er kerfi
sem kallar á tvær ruslatunnur
inni og tvær úti. Þá er matarleif-
um og öðrum lífrænum úrgangi
hent t.d. í grænu tunnuna og öðru
rusli hent í gráu tunnuna. Þetta er
mjög auðvelt og einfalt. Nú er nýr
umhverfisráðherra tekinn til
starfa og hún er mjög áhugasöm
um þetta. Ég vona að þetta kerfi
verði tekið upp sem allra fyrst.
Það er mjög mikilvægt því ef lif-
ræn efni, eins og til dæmis garða-
úrgangur eða matarleifar, eru urð-
uð geta þau mengað vatn á urðun-
arstaðnum. Auk þess verður til
metangas sem er mun verri gróð-
urhúsalofttegund en t.d. koldíoxíð
sem kemur frá bílum.“
Fóru með ruslið
út í garð
Jóna bjó í mörg ár í Berlin í
Þýskalandi og stundaði þar nám.
Fyrst þegar hún kom skildi hún
ekkert í því að hvarvetna sá hún
fólk sem fór með fotur fullar af
rusli út í garð. „En auðvitað gerði
ég mér fljótlega grein fyrir því að
þarna var fólk sér miklu meira
meðvitandi um umhverfi sitt en
hér heima og skilaði aftur því sem
það hafði notað til náttúrunnar.
Þarna þekktist jafnvel að plast-
burðarpokar væru gataðir svo að
fólk noti þá ekki í ruslafoturnar
sínar. Það þýðir að almenningur
þarf að nota vistvæna plastpoka
undir ruslið. Vinir mínir slökktu
jafnvel á bílunum sínum á rauðu
ljósi og mér fannst þetta allt mjög
skrítið til að byrja með. Svo vand-
ist ég þessum hugsunarhætti og
fannst hann sjálfsagður." Jóna
Fanney hefur fest kaup á landi fýr-
ir austan og dvelur þar oft við að
stinga niður rofabörð, planta
trjám og bæta umhverfið. Hvernig
er sú tilfinning? Jóna brosir breitt.
„Þetta finnst mér alveg frábært.
Mér finnst ég vera hluti af náttúr-
unni og gegna ákveðnu hlutverki í
að snúa við þróuninni. Þetta er
mannbætandi og gefúr manni mik-
ið.“ -HG
Allin geta stuðlaö að náttúnuvennd:
Skil 21 fellun í góðan japðveg
Samtökin Gróður fyrir fólk í
landnámi Ingólfs, Línuhönnun og
Reykjavík, menningarborg Evrópu
árið 2000 standa að verkefni um
þessar mundir sem nefnist Skil 21.
Tilgangurinn er að stuðla að betri
nýtingu þess lífræna úrgangs sem
fellur til á höfuðborgarsvæðinu aft-
ur inn í hringrás náttúrunnar, enda
er hugmyndin sú að stuðla að auk-
inni sjálfbærri þróun hér á íslandi.
Nú þegar hafa tólf fyrirtæki gerst
þátttakendur í þessu verkefni en
gert er ráð fyrir að almenningur og
íbúasamtök af ýmsum toga geti
einnig verið með. Þátttakendur í
Skilum 21 koma meö úrgangsefni til
jarðvegsgerðar en undanfarin ár
hefur verið vandkvæðum bundið að
losna við slík efni á auðveldan hátt.
Gámaþjónustan hf. tekur við úr-
ganginum, sem er síðan á um tólf
vikum breytt i massa sem er ríkur
af nauðsynlegum næringarefnum
fyrir gróður. Hann er svo hægt að
nota við uppgræðslu eöa til að bæta
eigin garð. Fyrsta farminum af
moltu hefur nú þegar verið ekið á
land við Úlfarsfell við Vesturlands-
veg. Þar myndar hann þunna, nær-
ingarríka jarðvegshulu sem getur
tekið náttúruna mörg ár að mynda.
Ekki er vanþörf á, því að ísland er
mesta eyðimerkurland Evrópu og
helsta vandamál okkar í umhverfis-
málum er gróður- og jarðvegseyð-
ing. Aldrei í sögunni hefúr gróður-
lendi íslands verið minna að flatar-
máli. Skilum 21 er ætlað mikilvægt
hlutverk í aö snúa þeirri þróun viö
á næstu öld.
-HG
Steindópsppent-Gutenbepg ehf.:
Meiri prentgæði, engin
spilliefni
Prentsmiðjan Steindórsprent-
Gutenberg ehf. er eitt fárra fyrir-
tækja sem tekur þátt í verkefninu
Skil 21 sem er verkefni sem lýtur að
því að stuðla að hreinna og betra
umhverfi. Sem liður í þessum mál-
um var nýverið tekin í notkun ný
tækni við framköllun. í staöinn fyr-
m að nota fixer, framkallara og
vatn, eins og gert hefur verið, þá
var í tengslum við verkefnið tekin í
notkun svokölluð þurrframköllun.
Á þann hátt hefur verið hætt að
eyða um 15-20.000 lítrum af spilli-
efnum á ári eins og gert var. Á
þessu ári eru umhverfísmál í sér-
stöku átaki innan fyrirtækisins og
stefnt er að því að koma á full-
kominni flokkun alls úrgangs sem
til fellur frá vinnslunni. Öllu spilli-
efni er eytt en flokkun þess hefur
hingað til ekki verið jafn viðamikil
og stefnt er að með Skil 21.
-hdm