Dagblaðið Vísir - DV - 20.07.1999, Blaðsíða 2

ÞRIÐJUDAGUR 20. JÚLÍ 1999
Rannsókn á fyrirburum og átröskun:
Fyrirburar fá anorexíu
- þrisvar sinnum oftar en aörir
Niðurstöður
sænskrar könn-
unar benda til
þess að samband
sé milli fæðinga
fyrir tímann og
bráðs lyst-
arstols, eða anorexíu. Anorexía
veldur, eins og flestir vita, því að
sjúklingar svelta sig og leiðir sjúk-
dómurinn, sem leggst fyrst og
fremst á stúlkur, í sumum tilvikum
til dauða.
Rannsóknin leiddi i ljós að stúlk-
ur sem fæddar voru mjög löngu fyr-
ir tímann voru þrisvar sinnum lík-
legri til þess að veikjast af anorexíu
en þær sem fæddust eftir eðlilega
meðgöngu.
í rannsókninni var fylgst með
tæplega átta hundruð konum fædd-
um a.m.k. tveim mánuðum fyrir
tímann á tímabilinu 1973 til 1984. Af
þessum hópi voru 1,8 prósent með-
höndluð við anorexíu milli 1987 og
1994. í samanburði var tíðnin 0,6
prósent hjá stýrðum hópi kvenna
sem fæddist eftir eðlilega með-
göngu, nálægt níu mánuðum.
Líkamlegur eða sálrænn
sjúkdómur?
Ein tilgáta um hvemig á þessu
standi er að fæðing fyrir tímann
geti orsakað meiðsl á heila þannig
að sjónskyn og matarlyst brenglist.
Fyrir tveimur árum sýndu breskar
rannsóknir umtalsverðan mun á
heilum ungra anorexíusjúklinga og
heilbrigðra. Samkvæmt þessum
tvennu álykta vísindamenn að svo
gæti verið að sjúkdómurinn ætti sér
líkamlegar orsakir en hingað til hef-
ur hann verið talinn sálræns eðlis.
Ekki er þó hægt að skera úr um það
Rannsóknin leiddi í Ijós
að stúlkur sem fæddar
voru mjög löngu fyrir
tímann voru þrisvar
sinnum líklegri til þess
að veikjast af anorexíu
en þær sem fæddust
eftir eðlilega með-
göngu.
- en betur varðir gegn elliglöpum
Læknisfræði-
legar rann-
sóknir hafa
sýnt að heilar
vel menntaðs,
gamals fólks
dragast meira
saman en hjá þeim sem skemmra
ganga menntaveginn. Góðar frétt-
ir fyrir bókaormana eru hins veg-
ar þær að meiri menntun færir
einnig með sér meiri vernd gegn
andlegri hrörnun, elliglöpum og
minnistapi.
Könnunin, sem birtist í júlí-
hefti tímaritsins Neurology, var
gerð á 320 heilsuhraustum mönn-
um og konum á aldrinum 66 til 90
ára. Vísindamennirnir sem að
könnuninni stóðu rannsökuðu
heilastærð með segulómmæling-
um á heila- og mænuvökva um-
hverfis heilann. Þegar heilinn
dregst saman fyllir vökvinn
svæðið sem myndast. Þannig má
finna út hve mikið heilinn hefur
dregist saman með því að mæla
vökvamagnið.
„Heilarækt"
í ljós kom að eldra fólk með
16 ára nám að baki hafði 8 til 10
prósent meiri vökva kringum
heilann en þeir sem aðeins
höfðu setið á skólabekk í 4 ár.
Hvert skólaár hafði í för með sér
um það bil einn þriðja úr teskeið
(1,77 ml) meiri heilavökva og
samsvarandi minnkun á heilan-
um.
Tekið var fram að alls ekki
mætti túlka þetta þannig að
mikil menntun beinlínis minnk-
aði heila því heilinn byrjar að
dragast saman hjá öllum þegar
fullorðinsaldri er náð - um 2,5
prósent á hverjum áratug.
Þannig myndi nírætt fólk til
dæmis hafa 17,5 prósent minni
heila en þegar það var tvítugt.
Dr. Edward Coffey, sem leiddi
rannsóknina, líkti áhrifum
menntunar á heilann við áhrif
lyftinga á vöðva til þess að halda
þeim við og sagði menntun ein-
faldlega verða til þess að sam-
dráttur heilans ylli vel mennt-
I Ijós kom að eldra
fólk með 16 ára nám
að baki hafði 8 til 10
prósent meiri vökva
kringum heilann en
þeir sem aðeins
höfðu setið á skóla-
bekk í 4 ár. Hvert
skólaár hafði í för
með sér um það bil
einn þriðja úr teskeið
(1,77 ml) meiri heila-
vökva og samsvar-
andi minnkun
á heilanum.
uðu fólki minni vandræðum en
öðrum og heföi verndandi áhrif
á andlegt heilbrigði.
-íin

Samband heilasamdráttar og menntunar:
Menntaðir öldungar
með minni heila
með fullri vissu á þessu stigi.
Einnig eru uppi tilgátur um að
sálræn afleiðing þess að tengslin
milli móður og afkvæmis séu rofrn
svo snemma og næringargjöf gegn-
um leiðslur valdi að einhverju leyti
lystarstoli síðar á ævinni.
Hver sem ástæðan er vonast
sænsku vísindamennimir til þess
að uppgötvanir þeirra verði til þess
að miðstöðvar sem fylgjast með
þroska fyrirbura taki nú einnig
átröskun til skoðunar.
Átröskun hefur verið talsvert
hitamál í Svíþjóð undanfarin miss-
eri eftir að Viktoria prinsessa viður-
kenndi opinberlega að hafa þjáðst af
anorexíu. -fln

Victoria Svíaprinsessa hefur átt við átröskun að stríða...
Jo-jo fyrir norda
- meö innbyggðri tölvu
Er ekki aftur
kominn tími á
að Vífilfell blási
til nýs jó-jó æðis
og fái einhvem
lúðalegan
Bandaríkja-
mann með sítt að aftan, sem titlar
sig heimsmeistara í listinni, til að
koma og sýna unglingunum réttu
handtökin fyrir framan sjopp-
ur bæjarins? Hver man ekki
eftir „hundi í bandi“,
„bami í vöggu“ og hinu
klassíska „upp-niður,
upp-niður“?
Þangað til Vífilfelli
fmnst tími til kominn að
trylla jó-jó sveltan lýð-
inn geta þeir sem ekki
ráða við bakteríuna
reynt að nálgast græjuna
sem hérna sést. Þetta fyrir-
bæri er jó-jó fyrir nörda en
upp á ensku er nafnið E-YO
eða EYJÓ.
Eins og sjá má er græjan
tölvuvædd og nú geta jó-jó töfifar-
arnir mælt hraða hvers snúnings
tjaidægðina sem jó-jóið fer, tímann
sem þeir ná að láta það snúast í
enda bandsins og ýmsa fleiri mikil-
væga og áhugaverða tölfræðilega
þætti. Niðurstöðumar sjást svo á
LCD skjá á hlið græjunnar sem
kostar um það bil 1500 krónur en er
því miður ekki fáan-
leg á íslandi.
-fm