Dagblaðið Vísir - DV - 20.08.1999, Blaðsíða 13

FÖSTUDAGUR 20. ÁGÚST 1999
13
Stríðið í Kósóvó
var í rauninni þrjú
stríð. Hið fyrsta var
hið diplómatíska
stríð sem átti að
koma í veg fyrir þjóð-
ernisstyrjöld. Þvi
stríði töpuðu Vestur-
veldin og NATO í
Rambouillet. Annað
stríðið var lofthem-
aðurinn gegn
Serbum sem háð var
eingöngu til að
bjarga orðstír NATO.
Það stríð vann
NATO. Þriðja stríðið
er háð núna, af meiri
grimmd en menn
kæra sig um að vita
af og snýst um það
sama og fyrsta stríð-
ið: sjálfstjóm Kósóvó innan
Serbíu, þar sem allir íbúar njóti
fullra borgara-og mannréttinda.
Það stríð er að tapast.
Vesturlönd eru sammála
Serbum í þvi að Kósóvó eigi að
vera hluti af Serbíu
og vilja ekki sjálf-
stætt Kósóvó.
Serbum er hins veg-
ar lítið um lýðræði
gefiö og hvorki Al-
banar né Serbar
virðast vilja fjölþjóð-
legt samfélag í
Kósóvó. Því em Alb-
anir nú að hreinsa
burt alla Serba og
stefna að sjálfstæði,
þvert gegn yfirlýstri
stefnu Vesturveld-
anna og NATO.
íhlutun NATO hefur
kallað fram furðu-
lega niðurstöðu.
Eins og segir í grein
í ritinu Foreign Af-
fairs: NATO skarst í
leikinn í borgara-
stríði með öðrum
aðilanum og sigraði
hinn en hefur æ síð-
an stutt af alefli af-
stöðu þess aðila sem
sigraður var til þess
málefhis sem barist
Kjallarinn
Gunnar
Eyþórsson
blaðamaður
var um, þ.e. sjálfstæð-
is Kósóvó. Það er:
NATO hefur í megin-
atriðum sömu mark-
mið og Serbar.
Upplausn
í Kósóvó ríkir öng-
þveiti og ógnaröld
sem umheimurinn
hefur ekki lengur
áhuga á. Vopnaðir
hópar fara um ræn-
andi, ruplandi og
myrðandi, ekki að-
eins Serba heldur
hvern sem stendur í
vegi fyrir þeim. 35
þúsund hermenn
NATO fá ekki við
———— neitt ráðið. Engin
stjórn er í landinu,
engin lögregla, engin miðstjóm til
að veita þjónustu, enginn ríkis-
kassi til að greiða laun. Um allt
land hafa myndast klofningshópar
og ættflokkabandalög sem berjast
innbyrðis. KLA er óagaður og
sundurleitur hópur sem ekki verð-
skuldar að kallast her.
Það er heldur ekkert leyndar-
mál að albönsk glæpasamtök frá
Kósóvó eru allsráðandi i eitur-
lyfjadreifmgu í Bretlandi, Þýska-
„Vesturlönd eru sammála
Serbum í því að Kosovo eigi að
vera hluti af Serbíu og vilja ekki
sjálfstætt Kosovo. Serbum er
hins vegar lítið um lýðræði gefið
og hvorki Albanar né Serbar virð■
ast vilja fjölþjóðlegt samfélag í
Kósóvó.u
sterkum ítökum íslamskra öfga-
samtaka í ofanálag. Ráðamenn
KLA em ekki hótinu betri en
Milosevic og ekki síðri þjóðernis-
hreinsunarmenn. Hætt er við að
NATO tapi þessu þriðja Kósóvó-
stríði með stofnun
Stór-Albaníu, eins
og Serbar hafa
alltaf sagt.
landi, Austurríki, Frakklandi og á
Norðurlöndum. Auk vopnasmygls
er þetta fjárhagsgrundvöllur KLA.
Kaldhæðnislegt væri ef niðurstaða
„mannúöarhemaðar" NATO yrði
stofnun ríkis sem byggðist á
skipulagðri glæpastarfsemi, með
I Kosovo ríkir öngþveiti og ógnaröld sem umheimurinn hefur ekki lengur áhuga á. Vopnaðir hópar fara
um rænandi, ruplandi og myrðandi og hinir 35 þúsund hermenn NATO fá ekki við neitt ráðið.
Völ og kvöl
Af 200 þúsund
Serbum sem
bjuggu í Kósóvó
era nú innan við
25 þúsund eftir.
Fylgi við þá hug-
mynd að Kósóvó
verði áfram hluti
af Serbiu fyrir-
finnst varla lengur meðal Albana.
Upplausnin í Kósóvó stefnir í átt
til þess ástands sem ríkti í borg-
arastríðinu í Líbanon. Eftir standa
tveir möguleikar. NATO gæti tek-
ið að sér sama hlutverk og Sýr-
lendingar gegna þar; hafa herflokk
á hveiju götuhomi og í
hverjum bæ. Það er þó
illmögulegt. Hinn
möguleikinn er að
skipta Kósóvó milli
Serba og Albana sem
þýddi í raun samein-
ingu við Albaníu og
gæta síðan landamær-
anna, eins og SÞ hafa
gert á Kýpur síðan
1974.
Þá mætti hugsanlega
koma á lýðræði og fjöl-
þjóðasamfélagi í
serbneska hlutanum.
Hætt er við að al-
banski hlutinn yrði
öfgasinnum múslíma
og glæpasamtökum að
bráð. Þetta eru þeir
kostir sem Vesturveld-
in og NATO standa
frammi fyrir eftir
frækilega eyðileggingu
á efhahag Serbíu: Búa
til tvær Albaníur eða
eitt Líbanon. Sá á
kvölina sem á völina.
Gunnar Eyþórsson
lllir kostir í Kosovo
ísland - demantur
Víst er það svo að ísland er ekki
ríkt af akurjörð né dýrum málm-
um. En aðkomumenn, hvort sem
um er að ræða þá sem hleypt hafa
heimdraganum og dvalið erlendis
um skeið eða gesti af erlendri
grund, eru sammála um að ísland
sé demantur. Stutt er síðan Kevin
Kostner kom í heimsókn til lands-
ins. Hann ferðaðist í fylgd Baldvins
Jónssonar sem er kunnur fyrir að
vekja athygli á gæðum íslands til
sjávar og sveita. Hann heillaðist af
landinu, ekki síst fólkinu sem hér
býr, og spurði: Gerið þið íslending-
ar ykkur grein fyrir þvi að landið
ykkar er stórkostlegur demantur?
Kevin Kostner kynntist því að
það er unnt fyrir frægar þekktar
persónur að ganga um Reykjavík-
urborg, fara í verslanir og veitinga-
hús, vera í hjarta borgarinnar án
afskipta og áreitis. Hann kynntist
því að unnt er að ræða við flesta á
ensku, án nokkurra vandkvæða,
hvar sem er á íslandi. Hann kynnt-
ist hreinleika náttúrunnar, að unnt
er að drekka vatn úr nærri hverri
lækjarsprænu og að friður og ró
finnst hvar sem er á landinu við ár,
við vötn, á fjöllum og einnig í
hjarta Reykjavíkurborgar. í þessu
felst demantsímyndin og hana verð-
um við íslendingar að varðveita.
Landgæði
Einar Benediktsson, sá mikli jöf-
ur og hugsjónamaður, sá framtið
landsins á þann veg að hér gæti
dropið smjör af hverju strái. Hluti
af hans lífsbaráttu var að vinna
bug á landlægri
tregðu gegn nýj-
ungum, gegn
tækniframförum,
gegn erlendu
fjármagmi, gegn
frelsi einstak-
lingsins til að
skara fram úr.
Hann sá mögu-
leikana í akur-
yrkju, veiðum
dýpra en við
landsteinana og
orkunni í fossum
og vötnum landsins. Það hafa mörg
hugtök komið upp síðan á dögum
Einars.
Þekking manna hefur aukist á
lífríki náttúrunnar, afleiðingum
mengunar og áhrifum fram-
kvæmda á náttúru. Möguleikar
fólks til ferðalaga hafa aukast í
réttu hlutfalli við tækniframfarir
og framkvæmdir, m.a.
um hálendi íslands.
Fyrir fáum árum áttu
þeir einir kost á ferð-
um um hálendi ís-
lands sem ekið gátu
utan vega á sérbún-
um farartækjum, með
misjöfnum afleiðing-
um á náttúrufar og yf-
irborð landsins.
Nú er svo komið að
sífellt fleiri eiga þess
kost að sjá undur ís-
lands á hálendinu í
hópferðum og í eigin
bifreiðmn á færum,
skipulögðum fjallveg-
um sem vissulega
hafa áhrif á umhverf-
ið, en koma í veg fyr-
ir slóða í allar áttir eftir geðþótta
þeirra sem aka tröllum á fjöllum Is-
lands.
Nýting náttúruauðæfa
Tilefni þessara skrifa er sú um-
ræða og umfjöllun síðustu ára,
mánaða og vikna um hvað má
gera, hver má gera og hvernig á að
nýta náttúruauðæfin, ekki bara til
lands heldur og til sjávar. Einnig
umhugsunin um hver áhrif aðgerð-
ir gagnvart auðlindum hafa á kom-
andi kynslóöir, á veðurfar, á þróun
mannkyns o.s.frv.
Við vitum að mengun leiðir
hröðum skrefum til margháttaðrar
úrkynjunar, það hefur sannast
bæði á plöntum, dýrum og mann-
kyninu. Við því verð-
ur að sporna og snúa á
réttan veg. íslendingar
eru hugfangnir af eig-
in menningarsögu,
eigin styrk og krafti
meðal stórþjóða. Við
getum verið stolt af
því að á alþjóðavett-
vangi er rödd íslands
sterkari en margra
stórþjóða og eftir okk-
ar kröfum og ábend-
ingum er farið meira
en margan grunar.
Núna er í algleymi
umræða um Laugar-
dalsframkvæmdir í
Reykjavík, virkjanir
norðan Vatnajökuls,
vegalagningu á mörg-
um stöðum á landinu, meðferð
fiskistofna og afleiðingu stjómkerf-
is fiskveiða.
Það er af hinu góða að almenn-
ingur láti sig varða ákvarðanir sér-
fræðinga og pólitíkusa. Það kann
góðri lukku að stýra ef fólkið í
landinu lætur sig varða hvað er
gert á hverjum tíma og skynjar
möguleg áhrif tekinna ákvarðana í
bráð og lengd. Lokaorð mín em:
„Förum að landslögum - látum um-
hverfismat ráða“ í tilviki fram-
kvæmda og nýtingu auðlinda. Nýt-
um okkur almenna þekkingu
heimamanna og höfum í huga
hagsmuni heildarinnar. Þá mun
okkur vel famast.
Gísli S.Einarsson
„Það er af hinu góða að almenn-
ingur láti sig varða ákvarðanir
sérfræðinga og pólitíkusa. Það
kann góðri lukku að stýra ef fólk-
ið í landinu lætur sig varða hvað
er gert á hverjum tíma og skynjar
möguleg áhrif tekinna ákvarðana
í bráð og lengd.“
Kjallarinn
Gísii S.Einarsson
alþingismaður,
Vesturlandi
Með og
á móti
Þjóóaratkvæði um
Fljótsdalsvirkjun?
Sú ákvörðun stjórnvalda að láta fyrirhugaða
Fljótsdalsvirkjun ekki í lögformlegt umhverf-
ismat hefur vakið upp hugmyndir um að
skjóta umdeildum málum beint undir dóm
þjóðarinnar í þjóðaratkvæðagreiðslu.
Mætti athuga
„Þjóðaratkvæðagreiðsla er vissu-
lega leið sem hægt væri að fara, næð-
ist sátt um það, og það yrði vissulega
nokkur framför fyrir lýðræöið ef það
tækist. Hins vegar hefur þjóðarat-
kvæðagreiðsla mjög sjaldan farið
fram á Islandi og
framkvæmdin
yrði vafalaust
flókin og í raun
undir því komið
hvernig umræðan
næði að þróast og
hvaða tökum ijöl-
miðlar tækju
hana. í Svíþjóð
hafa slíkar at-
kvæðagreiðslur
farið fram
Ami Finnsson, tals-
maöur Náttúru-
verndarsamtaka ís-
lands.
nokkrum sinnum en árangurinn ver-
ið með ýmsu móti. Þannig var fellt í
þjóðaratkvæðagreiðslu á sínum tíma
að taka upp hægri umferð í landinu.
Hægri umferð var engu að síður kom-
ið á nokkmm árum síðar, árið 1967.
Fyrir þjóðaratkvæðagreiðslu um
Fljótsdalsvirkjun er ein grundvallar-
forsenda: Hún er sú að lögformlegt
mat á umhverfisáhrifum hennar færi
fram áður. Slíkt mat myndi draga
fram öU helstu atriði máisins, kosti
þess og gaUa. Flest bendir til þess að
Norsk Hydro muni sækja um starfs-
leyfi fyrir 280 þúsund tonna álver á
Reyðarfirði þótt í upphafi sé aðeins
talað um 120 þúsund tonna álver. Það
er aUavega alveg ljóst að til að rekst-
urinn borgi sig verði verksmiðjan að
vera aUavega tvisvar sinnum stærri
en það og þá mun fyrirhuguð Fljóts-
dalsvirkjun ekki nægja heldur verður
að byggja fleiri virkjanir.“
Óþarfi
„Almennt tel ég ekki þörf á að
beita því verkfæri sem þjóðarat-
kvæðagreiðsla er í jafnlitlu samfélagi
og íslandi. Nú em aðferðir við gerð
skoðanakannana orðnar mjög fuU-
komnar. Skoðanakannanir gefa orðið
mjög áreiðanlegar
upplýsingar um
afstöðu þjóðarinn-
ar til hinna ýmsu
mála. Kjarni
málsins er hins
vegar sá hvernig
hinir lýðræðis-
lega kjörnu full-
trúar bregðast við
skoðunum og vUja
meirihluta þjóðar-
innar. Ef við tök-
um sem dæmi umræðuna um Eyja-
bakka þá er það staðreynd að meiri-
hluti þjóðarinnar er því andvígur að
þeim verði fórnað. Það er ljóst að það
var á sínum tíma nægur tími til að
Eyjabakkar færu í lögformað um-
hverfismat. Það hefði ekki tafið fram-
kvæmdir. Þeir einu sem hafa dregið
lappimar í þessu máli eru Norsk
Hydro. Þá vekur það furðu hvað
dregist hefur að birta almenningi
umhverfismat Landsvirkjunar. Það
fer ekki hjá því að fólk fari að gruna
að það sé óhreint mjöl í pokahorninu,
þ.e.a.s. niðurstaða umhverfismats
yrði sú að vernda beri Eyjabakka
vegna sérstæðrar og einstæðrar nátt-
úra. Ef stjórnvöld em vísvitandi að
beita bellibrögðum í þessu máli þá er
það grafalvarlegt mál. Þá er það ekki
síður alvarlegt ef ríkisstjórnin ætlar
ekki að taka neitt tillit til afstöðu
þorra íslensku þjóðarinnar í þessu
máli. Þar með hafa hinar óskrifuðu
reglur lýðræðisins verið brotnar. Það
má því setja spumingarmerki um
stöðu lýðræðisins á íslandi. Aðeins
eitt svar er við þeim vanda: Það gæti
verið að ísland yrði að tengjast frek-
ar virkri lýðræðisstofnun, t.d. Evr-
ópusambandinu, sem þá væntanlega
tryggði rétt þegnanna enn frekar
gagnvart framkvæmdavaldinu." -SÁ