Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.1999, Blaðsíða 15

I>V LAUGARDAGUR 21. ÁGÚST 1999
15
Efnahagslegt frelsi skert
íslendingar eru á stundum upp-
teknir við að setja reglur að því er
virðist til þess eins að setja reglur.
Oft virðist mér sem ílestir telji að allt
sé bannað sem er ekki sérstaklega
leyft en sjáifur hef ég staðið í þeirri
trú að allt sé leyft sem er ekki sér-
staklega bannað. Það þarf þvi ekki að
koma á óvart þegar lagt er til að lög-
um verði breytt til að tryggja dreifða
eignaraðOd að fjármálastofnunum.
Ég hef haldið því fram hér í blað-
inu að hugmyndir um að breyta lög-
um til að tryggja dreifða eignaraðild
séu byggðar á rangri hugsun. í stað
þess að hafa áhyggjur og eyða thna í
að sefja lög af því tagi ættu ráðherrar
ríkisstjómarinnar fremur að beina at-
hygli sinni að því hvemig best sé
hægt að tryggja samkeppni á íslensk-
um fjármálamarkaði. Samkeppni
mun sjálfkrafa koma í veg fyrir að of
mikil samþjöppun eigi sér stað. Sam-
keppni á jafnréttisgrunni tryggir
einnig betur en nokkuð annað að völd
og áhrif séu ekki misnotuð.
Heilbrígðir viðskiptahættir
ÞorkeO Sigurlaugsson, fram-
kvæmdastjóri hjá Eimskip, skrifar
merkilega grein í Viðskiptablaðið
síðastliðinn miðvikudag þar sem
hann tekur undir ofangreint sjónar-
mið og bætir því við að tryggja þuríi
„heilbrigða viðskiptahætti og við-
skiptasiðferði þannig að einstakir
hluthafar eða stjómendur misbeiti
ekki valdi sínu í eigin þágu. Það þarf
að tryggja það að stórir aðilar mis-
noti ekki aðstöðu sína, mismuni ekki
hluthöfum, ausi ekki fé út úr fyrir-
tækjum í eigin þágu eða hagi sér
með þeim hætti að stangist á við al-
mennt viðurkennt viðskiptasiðferði.
Þar eiga hlutafélagalög, skattalög,
samkeppnislög og ýmis önnur löggjöf
að veita þá tryggingu sem nauðsyn-
leg er. Stjómvöld mættu huga meira
að þeim þætti.
Hlutverk hölmiðla í þessu eftirlits-
hlutverki er mikið. Þeir þurfa að
veita aðhald, stunda rannsóknir á til-
teknum þáttum í okkar atvinnulífi
og upplýsa almenning meira um það
sem er að gerast. Það er ótrúlegt
hvað stórum málum hér á landi sem
telja verður á mörkum þess siðlega
er lítiil gaumur gefmn í fjölmiðlum.
Erlendis taka hölmiðlar mun fastar á
slíkum málum og hafa til þess bæði
meira fjármagn og mannafla. Ötlug
fjölmiðlun gegnir mikilvægu hiut-
verki í fijálsu markaðshagkerfi."
Sértækar reglur
Abending Þorkels um hlutverk
fiölmiðla er réttmæt en íslenskir fiöl-
miðlar eiga langt í land með að
standast erlendan samanburð þegar
kemur að umhöllun um viðskipti og
efnahagsmál þó þar séu ánægjulegar
undantekningar.
Aukin þátttaka almennings í is-
lenskum fyrirtækjarekstri kailar á
skýrar reglur - ekki síst reglur um
samskipti stærri hluthafa við félagið
sjáift og félög í eigu sömu aðila. Slík-
ar reglur væru meira þarfaþing en
lög þar sem efnahagslegt frelsi
manna er takmarkað, en það er
einmitt það sem felst í hugmyndum
um dreifða eignaraðild. Viðskipta-
blaðið tekur undir þetta sjónarmið í
leiðara nú í vikunni og bendir á að
bankar séu ekki „þær valdastofnanir
sem þær voru á tímum pólitískrar
fjármagnsskömmtunar, heldur rétt
og slétt þjónustufyrirtæki. Heildsala
og smásala á fjármálaþjónustu lýtrn-
engum sértækum viðskiptalögmál-
um og æ fleiri veita slíka þjónustu.
Fyrirsjánlegur er enn frekari sam-
nmi fiármálaþjónustu og annarrar
starfsemi og nútíma bankaviðskipti
geta allt eins farið fram við búðar-
kassann í kjörbúðinni eins og annars
staðar.“
Fjölmiðlar
Fjölmiðlum hættir stundum til
þess að gleyma sér í misskilinni góð-
semi eða varðstöðu fyrir því sem
þeir telja hagsmuni almennings eða
Laugardagspistill
Óli Bjöm Kárason
rítstjórí
neytenda. Málstaðurinn ber þá blaða-
mennskuna ofurliði.
Gamlir vinir mínir á Morgunblað-
inu hafa farið mikinn í allri umfiöll-
un um dreifða eignaraðild í fjármála-
stofnunum eftir að fjárfestingarfélag-
ið Orca S.A. keypti hlut Kaupþings
og sparisjóðanna í Fjárfestingar-
bankanum. Og eins og venjulega þeg-
ar mikið liggur við eru öll vopn dreg-
in upp. Pálma Jónssyni, fyrrverandi
alþingismanni og ráðherra og núver-
andi formanni bankaráðs Búnaðar-
bankans, er sérstaklega hampað og
fjögurra ára gömul skýrsla sem unn-
in var innan bankans um heppilegt
fyrirkomulag á eignarhaldi bankans
er dregin fram í dagljósið. Skýrslan
þjónar málstaðnum en er þó lítið
annað en innanhússplagg í Búnaðar-
bankanum sem engu skiptir enda
samin með hagsmuni stjómar bank-
ans að leiðarljósi.
Ekki ætla ég að standa í sérstök-
um ritdeilum við leiðarahöfunda
Morgunblaðsins enda þeir greinilega
meiri kjarkmenn en ég eins og best
sést á forystugrein blaðsins síðastlið-
inn miðvikudag þar sem segir: „Hér
skal fullyrt, að það verður krafa al-
mennings í þessu landi að tryggð
verði dreifð eignaraðild að öllum rík-
isviðskiptabönkunum, sem stendur
til að einkavæða. Hlutskipti þeirra
stjórnmálamanna, sem reyna að
draga úr því að það verði gert eða
bregða fæti fyrir það, verður ekki öf-
undsvert."
Skilaboðin era því skýr til þeirra
stjómmálamanna sem taka ekki und-
ir skoðun Morgunblaðsins en í þess-
um efnum eins og sumum öðrum
eiga ekki allir samleið með blaðinu.
Hlutskipti þeirra verður ekki öfúnds-
vert. Ég hef verið að velta því fyrir
mér hvað átt er við með þessum
skilaboðum. Einhverjir kunna að líta
á þau sem hótun en því trúi ég ekki
- hér er fremur um að ræða óheppi-
legt orðalag þar sem menn hafa látið
málstaðinn villa um og komið í veg
fyrir hófsemd.
Þessi yfirlýsing Morgunblaðsins
kemur í kjölfar spumingar blaðsins
til Guðmundar Haukssonar, spari-
sjóðsstjóra SPRON, í viðtali siðastlið-
inn laugardag: „Hefur þú sem einn af
forsvarsmönnum sparisjóðanna eng-
ar áhyggjur af því að þessi sala og
það pólitíska uppnám sem hún virð-
ist hafa vakið hafi einhver áhrif á
framtíð sparisjóðanna, t.d. að lögun-
um um sparisjóði verði breytt og
eignarhaldi á þeim verði breytt?"
Virðist blaðið ganga út frá því að sú
framganga sparisjóðsstjórans að
sinna þeirri skyldu sinni að græða
peninga fyrir umbjóðendur sina geti
kallað yfir hann einhvers konar
refsiaðgerðir ráðandi afla!
Gegn hlutabráfamarkaði
í síðustu viku hélt ég því fram að
útilokað væri að setja ákveðnar regl-
ur um æskilega stærð fyrirtækja þar
sem hún ræðst af tækni og efnahags-
legum aðstæðum sem em sífelldum
breytingum rmdirorpnar. Með sama
hætti er óframkvæmanlegt að
tryggja ákveðna dreifingu á eignar-
haldi hlutafélaga á opnum hluta-
bréfamarkaði. Allar slíkar tilraunir
mrmu leiða til þess að spamaður al-
mennings, sem bundinn er í hluta-
bréfum, er að hluta gerður upptækur
- þjóðnýttur - og hlutabréfamarkað-
urinn sjálfur verður ekki nema nafn-
ið eitt.
Ég er ekki viss um að þeir sem að-
hyllast hugmyndir um að skerða
efnahagslegt frelsi manna með því að
setja lög um dreifða eignaraðild geri
sér grein fyrir afleiðingum þeirra.
Morgunblaðið barðist fyrir auknu
frelsi í viðskiptum um áratugaskeið,
auk þess sem blaðið reyndi með öll-
um tiltækum ráðum að ýta undir að
virkur hlutabréfamarkaður myndað-
ist hér á landi og um leið að aimenn-
ingur tæki beinan þátt í fyrirtækja-
rekstri. Þetta gamla áhugamál heám
vikið til hliðar.