Dagblaðið Vísir - DV - 26.08.1999, Blaðsíða 15

15
Skólinn byrjar:
Nesti og nýjar bækur
Um þessar mundir fyllast flestar
bókaverslanir landsins af skóla-
börnum og foreldrum þeirra í inn-
kaupahugleiðingum fyrir komandi
ár. Nýjar skólabækur, stílabækur,
skólatöskur, pennaveski, litir og ef
til vill skólatöskur eru hlutir sem
margir foreldrar verða að kaupa ár
hvert. Óhætt er að segja að slík inn-
kaup létti pyngjuna talsvert en þó
er hægt að koma í veg fyrir að fjár-
hagur heimilsins riðlist mikið, með
útsjónarsemi og verðsamanburði.
Örn Ámason leikari og eiginkona
hans, Jóhanna Kristín, eiga þrjú
börn á skólaaldri og hafa því
nokkra reynslu af svona innkaupa-
ferðum. Elstur er Óskar Örn sem er
að hefja nám í framhaldsskóla í
haust, i miðið er Ema Ósk og yngst
er Sólrún María sem sest á skóla-
bekk, væntanlega full tillhlökkunar,
í fyrsta skipti í haust.
Skiptibókamarkað-
urinn ómissandi
Mikill munur er á kostnaði
vegna náms í framhaldsskóla og í
grunnskóla og vegur bókakostnaður
framhaldsskólanema þar þyngst.
„Já maður finnur mikinn mun á því
að kaupa inn með baminu þegar
það er að byija í framhaldsskóla og
þegar það er enn í grunnskóla.
Bókakostnaðurinn er mikill í fram-
haldsskólunum og raunar mun
meiri en mig óraði fyrir,“ segir Öm.
Öm og sonur hans, Óskar Öm,
ráðleggja fólki því eindregið að
þræða skiptibókamarkaði bókabúð-
anna þar sem hægt er að kaupa not-
aðar skólabækur á lægra verði en
nýjar. „Við eyddum um 30 þúsund
krónum í skólabækur á skiptibóka-
markaði en sennilega hefðu nýjar
bækur kostað um 50 þúsund. Ég átti
þó ekki von á að þetta væri svona
dýrt og var bara með 15 þúsund
krónur í veskinu - greinilega allt of
bjartsýnn," segir Örn hlæjandi.
Örn Árnason leikari og eiginkona hans, Jóhanna Kristín, eiga þrjú börn á skólaaldri, Óskar Örn, 16 ára, Ernu Ósk, 10 ára og Sólrúnu
Maríu, 6 ára. Þau hjónin þurfa því að gæta hagsýni er kemur að innkaupum fyrir skólann.
Merkjavaran merki-
lega
Hjá stelpunum okkar, sem eru báð-
ar í grunnskóla, er bókakostnaður að
sjálfsögðu litill en fatnaður og nýtt
skóladót skiptir þær miklu máli. Mér
sýnist að merkin skipti þær líka afar
miklu máli eins og flest börn og ung-
linga í dag sem gangast mikið upp í
alls kyns merkjavöru."
Öm segir að dætur hans hafi afar
ákveðnar skoðanir á því hvað þær
vilja og hvað ekki og innkaupin
krefjist því talsverðra málamiðlana
og einnig þónokkurra leikhæfileika.
„Yngsta stelpan, sem ekki er byrjuð
að lesa, vill til dæmis endilega fá
einhverja kassalaga bleika Barbie-
skólatösku og alls kyns fleira Bar-
bie-skóladót. Nú reynir því á leik-
hæfileikana, bæði hjá mér og kon-
unni, því við þurfum að sannfæra
þá litlu um að kaupa megi einhvers
konar annað skóladót sem sé alveg
jafnflott og Barbie-skóladótið," segir
Örn sposkur.
Eldri stelpan okkar er hins vegar
ekki fyrir Barbie-skóladótið en hún
er spennt fyrir því að fá flott penna-
veski og penna enda skrifa vist
pennamir næstum því fyrir mann
ef maður kaupir góða penna.“
Öm segir að þótt
þessi útgjöld séu
talsverð þá sé
einnig gaman að
fylgjast með
hversu spenn-
andi börnunum
þyki allt þetta
umstang sem
tengist skólan-
um, sérstaklega
þeim yngri, og
því sé um að
gera að hafa
gaman af þessu
líka.
Nesti og
nýir skór
Örn segir að
sjálfsagt þurfi
börnin einnig að
fá ný skólaföt
fyrir veturinn og
þau kosti sitt.
„Þá er um að
gera að vera
vakandi og fara
á útsölur og
skoða tilboð,
jafnvel þótt fötin
heiti ekki Nike,
Stússi, eða eitt-
hvað svoleiðis.
Örn segir einnig
að yngri bömin
fari yfirleitt með
heimatilbúið
nesti að heiman
með sér enda sé slíkt yfirleitt ódýr-
ara heldur en að kaupa tilbúið
nesti. „Ég geri nú samt ráð fyrir að
strákurinn sjái sjálfur um sitt nesti
núna enda sennilega hálfhallæris-
legt að láta mömmu eða pabba
smyrja nestið fyrir sig þegar maður
er kominn í framhaldsskóla,“ sagði
Öm brosandi að lokum.
-GLM
Málsverður í skólanum:
Hollt og gott nesti
Nú er haustið á næsta leiti og skóla-
starf á flestum stöðum að hefjast. I upp-
hafi skólaárs veldur það mörgum for-
eldrum heilabrotum hvað böm þeirra
eiga að taka með sér í nesti í skólann.
Aðeins litill hluti grunnskóla sér böm-
um fyrir fullkominni hressingu á með-
an þau dvelja í skólanum. Því verða
flest skólaböm að taka með sér nesti að
heiman. Gott nesti er afar mikilvægt
fyrir bömin því svöng böm eða böm
sem borðað hafa of sætt nesti skortir oft
einbeitingu og líður ekki vel í skólan-
um.
Nestið þarf að vera úr sem flestum
fæðuflokkum og varast ber að í því séu
of mikil sætindi.
Nestið getur einnig kostað sitt ef
keyptar era tilbúnar samlokur og réttir
í amstri hversdagsins þegar allir era að
flýta sér. Heimatilbúið nesti þarf hins
vegar ekki að kosta mikla fyrirhöfn og
þar að auki er það margfalt ódýrara og
oft hollara en það tilbúna.
Heilsumarkmið
Manneldisráð íslands setur svokölluð
manneldismarkmið fyrir börn frá
tveggja ára aldri og fullorðna í þeim til-
gangi að stuðla að æskilegri þróun í
mataræði þjóðarinnar og efla heilbrigði.
Foreldrar geta auðveldlega haft þessi
markmið i huga þegar skólanestið er út-
búið. Ef farið er eftir markmiðunum er
t.d. rétt að velja frekar gróft brauð en
fínt, nóg af ávöxtum og grænmeti og
mjólk í staðinn fyrir sykurbætta safa.
Fjölbreytnin í fyrir-
rúmi
Hvert bam í grunn-
Foreldrar verða að
vanda vaiið þegar
þeir kaupa og útbfp
skólanesti handi
börnum sínum. í því
þarf m.a. að vera
nóg af trefjum en lít-
ið af fínum sykri.
a) Æskilegt er að heildameysla sé í
samræmi við orkuþörf til að tryggja
eðlilega líkamsþyngd, vöxt bama og
þroska.
b) Hæfilegt er að samsetning fæðunn-
ar sé þannig að prótín veiti að minnsta
kosti Í0% heildarorku.
c) Hæfilegt er að fullorðnir fái 25-35%
orkunnar úr fitu en böm og unglingar
um 30-35%. Ekki er æskilegt að meira
en 15% orkunnar komi úr harðri fitu.
d) Hæfilegt er að úr kolvetnum fáist
um 50-50% af orkunni, þar af ekki
meira en 10% úr fínunnum sykri.
e) Æskilegt er að neysla fæðutrefja sé
að minnsta kosti 25 grömm á dag, mið-
að við 2500 hitaeininga fæði.
f) Stefnt skal að sem fjölbreyttustu
fæði úr öllum fæðuflokkum í þeim hlut-
fóllum orkuefna sem að framan grein-
ir. Fæðuflokkamir era: kommeti,
grænmeti og ávextir, mjólkurmat-
ur, kjöt, fiskur og egg.
skóla þarf nesti fyrir u.þ.b. 150 skóla-
daga. Því er mikilvægt að nestið sé fjöl-
breytt og ffeistandi. Oft má útbúa nest-
ið kvöldið áður og geyma það í kæh eða
frysti yfir nótt. Brauði með osti má t.d.
stinga í frysti ef ekki á að borða það fyrr
en um miðjan næsta dag. Frystingin
kemur í veg fýrir að
osturinn sé orð-
inn linur og
slepjulegur
þegar borða
Hér á eftir fara nokkrar hugmyndir
að nestispökkum þar sem manneldis-
markmiðin era i hávegum höfð, þ.e.
sykumeyslu stillt í hóf og kommatur
og ávextir stór hluti nestispakkans.
a) Upplagt er að byrja vikuna með
grófri samloku með tómötum og osti,
hálfri appelsínu (skorin í bita og sett í
poka áður en bamið fer í skólann) og
1/4 lítra femu af léttmjólk sem hægt er
að kaupa í flestum grunnskólum.
b) Næsta dag má t.d. hafa grófa sam-
loku með létthangikjöti, banana og
femu af léttmjólk.
c) Um miðja vikuna mætti t.d. hafa
léttjógúrt með trefium, gróft rúnstykki
með agúrkum og káli og hreinan
ávaxtasafa.
d) Þar á eftir væri upplagt að hafa
t.d. grófa samloku með lifrarkæfu,
nokkur vínber og femu af léttmjólk.
e) í vikulokin má stundum gera sér
glaðan dag. Þá væri t.d. hægt að hafa
með sér grófa langloku með eggjum og
agúrkum, hreinan ávaxtasafa og litla
múifú í eftirrétt.
Ranghugmyndir
í upphafi skólaárs dynja á okkur
auglýsingar um ýmiss konar matvæli
sem eiga sérstaklega að höfða til bama
og vera upplögð í skólann, s.s. skóla-
jógúrt og skólaskyr.
Að sögn Hólmfriðar Hauksdóttur,
matvælafræðings hjá Manneldisráði,
era þessar vörur ekkert betri eða verri
en venjuleg ávaxtajógúrt eða ávaxta-
skyr. Sykur- og fitumagn er svipað og
því sé beinlínis verið að koma inn
ranghugmyndum hjá fólki um að
skólavörumar henti bömum betur en
hefðbundnu vörumar.
Það er því ljóst að foreldrar verða að
leggja heilann í bleyti áður en þeir út-
búa nesti bama sinna.
-GLM