Dagblaðið Vísir - DV - 31.08.1999, Blaðsíða 6

ÞRIÐJUDAGUR 31. ÁGÚST 1999
22

Drottningarmaður slapp fyrir hom:
Filippus erfði ekki gáfnatregðugenið
Litlu mátti muna að Filippus, drottningarmaður á Englandi, erfði stökkbreytt
gen sem veldur tregu gáfnafari fórnarlambanna.
Filippus, drottn-
i J111)1^ ingarmaður á
,j Englandi og her-
VJijJjJilJ togi af Edinborg,
er maður ekki
tmimmmmmm heimskur. Ekki
munaði þó miklu að svo yrði. Það
hefur nú verið vísindalega staðfest.
Hvað svo sem segja má um Filippus
áð öðru leyti, svo sem óviðeigandi
athugasemdir hans um fólk af öðr-
um kynstofnum en þeim hvita.
Erfðafræðingar hafa komist að
því aö Filippus hafi í raun verið
stálheppinn að erfa ekki gen sem
tengt er litlum gáfum. Stökkbreytt
gen þetta er hins vegar algengt með-
al annarra ættingja hans í konungs-
fjölskyldum Evrópu. Georg fimmti,
afi Elísabetar Englandsdrottningar
eiginkonu hans, var til dæmis með
genið, segir í breska blaðinu
Sunday Times.
Tilviljun réð því að genið upp-
götvaðist í drottningarmanninum
þegar hann heimilaði vísindamönn-
um að rannsaka forskrift DNA-
erfðaefnisins í honum. Sú rannsókn
var liður í leit að leifum rússnesku
keisarafjölskyldunnar en Filippus
var skyldur síðasta keisaranum,
Nikulási öðrum, í móðurættina.
Næsta víst þykir aö uppgötvun
vísindamannanna eigi eftir að koma
þeim í bobba sem vilja kenna litlum
gáfum um háttleysu Filippusar. Til
dæmis er ekki langt síðan hann
reitti Indverja til reiði með því að
segja að engu líkara væri en að raf-
magnstafla í fyrirtæki sem hann
heimsótti hefði verið sett upp af Ind-
verja. Hertoganum þótti handverkið
víst ekki til fyrirmyndar.
Harold Brooks-Baker, sem gefur
út ættartölur aðalsfólks, segir að
breska konungsfjölskyldan hafl
lengi mátt þola líkamlega og and-
Erfðafræðingar hafa
komist að því að Fil-
ippus hafi í raun verið
stálheppinn að erfa
ekki gen sem tengt er
litlum gáfum. Stökk-
breytt gen þetta er
hins vegar algengt
, meðal annarra ætt-
ingja hans i konungs-
fjölskyldum Evrópu.
lega vanheilsu vegna mægða við
nána ættingja sína.
„Það er kraftaverk að hertoginn
af Edinborg skuli vera svona eðli-
legur þegar tekið er tillit til að hann
er afurð margra kynslóða af
skyldraæxlun," segir Brooks-Baker.
Umrætt gáfnatregðugen, sem
heitir EST00083, erfist 1 gegnum
kvenlegginn og kom inn í bresku
konungsfjölskyduna árið 1863 þegar
danska prinsessan Alexandra gekk
að eiga frænda sinn sem síðar varð
Játvarður sjöundi Englandskóngur.
Gróöurhúsaáhrif og loftslagsbreytingar:
Brennisteinslosun skipa skaðvaldur
Brennisteinsút-
blástur ífá flutn-
ingaskipum veld-
ur mengun í haf-
inu og meðfram
strandlengjum.
Vísindamenn frá
Carnegie Mellon-háskóla í Pennsyl-
vaníu og frá Duke-háskóla í Norður-
Karólínu segja í bréfi til vísindarits-
ins Nature að skip spúi meiri
brennisteini upp um strompa sína en
áður var talið. Þessi vitneskja gæti
reynst mikilvægur liður í að leysa
ráðgátuna um hækkandi hitastig af
völdum gróðurhúsaáhrifanna.
„Það verður að gefa gaum að skip-
um ef maður ætlar sér að skilja efna-
fræði hafsins, sem er undirstaðan að
skilningi okkar á efnafræði and-
rúmsloftsins og loftslagsbreyting-
um,“ segir James Corbett, verkfræð-
ingur við Camegie Mellon, og bætir
við að skip hafi umtalsverð áhrif á
löftgæðin í sumum strandhéruðum.
Losun brennisteins stuðlar að
súm regni sem getur mengað vatn.
Útblástur skipa á einnig þátt í mynd-
un skýja yfir hafinu.
„Brennisteinsútblástur gegnir
Flutningaskip valda allnokkurri mengun með brennisteinsútblæstri sínum.
Það verður að gefa
gaum að skipum ef
maður ætlar sér að
skilja efnafræði hafs-
ins, sem er undirstað-
an að skilningi okkar á
efnafræði andrúms-
loftsins og loftslags-
breytingum.
veigamiklu hlutverki í myndun ör-
smárra agna sem vatn þéttist á og
myndar ský,“ segir Spyros Pandis,
sem vann að rannsókninni.
„Gagnkvæm áhrif örsmáu agn-
anna og skýja eru viðurkennd sem
einhver mesti óvissuþátturinn í
skilningi okkar á tíðni loftslags-
breytinga, eða gróðurhúsaáhrif-
anna, af því að ský endurkasta orku
og draga þar með úr hreinum hlýn-
unarþætti langlífra gróðurhúsaloft-
tegunda," segir Pandis.
Erfitt hefur reynst að meta áhrif
örsmáu agnanna af því að þær hafa
skemmri líftíma í andrúmsloftinu
en gróðurhúsalofttegundimar.
Vísindamennirnir sýndu einnig
fram á að útblastur skipa væri
greinilegastur á norðurhveli jarðar
þar sem skipaumferö er mikil.
Flest hafsvæðin á suðurhveli
jarðar, að undanskildum svæðunum
kringum Ástralíu, eru ósnortin að
þessu leyti.
Rannsókn þessi ku vera gott vopn
í höndum þeirra sem vilja aö dregið
verði úr brennisteinsmengun frá
skipum.
Hjólhesturinn er þarfasti þjónninn:
Svo til engin orka til spillis
Hámarksnýtið
orkuna og
bætið heilsuna
um leið!
Stökkvið upp á
reiðhjólin og
af stað! Vís-
indamenn hafa sem sé komist að
raun um að varla er til samgöngu-
tæki sem nýtir orkuna jafnvel og
reiðhjólið. Ekki bara vegna þess
að það er fótknúið heldur hins að
hönnun þess er svo frábær að
ákaflega lítil orka fer til spillis.
Þetta uppgötvaðist þegar hópur
verkfræðinga við hinn virta Johns
Hopkins háskóla í Bandaríkjunum
Vísindmennirnír urðu
allhissa þegarþeir
sáu á mælingum sín-
um að orkunýtni
keðjudrifsins var 98,6
prósent.
beindi innrauðri myndavél að
tölvustýrðu drifkerfi reiðhjóls.
Tilgangurinn var að kanna
hversu mikill hiti myndaðist þeg-
ar keðjan fór á milli tannhjólanna
í gírakerfi hjólsins. Hiti gefur til
kynna að orka hafi farið í súginn.
Vísindmennimir urðu allhissa
þegar þeir sáu á mælingum sínum
að orkunýtni keðjudrifsins var
98,6 prósent. Það þýðir ekkert ann-
að en að minna en tvö prósent
aflsins sem notað var til að knýja
áfram stóra tannhjólið ruku út i
veður og vind sem einskis nýtur
hiti. Versta frammistaða reiðhjóls-
ins reyndist vera 81 prósent nýtni,
þegar aðstæður vora síbreytilegar.
„Ég var ákaflega hissa, einkum
þegar maður gerir sér grein fyrir
því að helstu þættir keðjudrifsins
hafa ekkert breyst í meira en eitt
hundrað ár,“ segir James Spicer
sem stjórnaði rannsókninni.
Það er því ekki spuming hvað á
að gera á þessum síðustu og verstu
bensínverðshækkunartímum.

Óskafarartæki náttúruvænna og umhverfissinnaðra er reiðhjólið, með
ótrúlega nýtingu á orkunni.
[ i'jhkil !
Röndótt kan-
ína í Asíu
Ný tegund rönd-
óttrar kanínu
hefur fundist i
fiallaskógum
Laos og Kambó-
díu. Loðin er hún, með rauðan
bossa og svartar og brúnar
rendur á fési og baki. Hún lík-
ist röndóttu Súmatra-kanín-
unni, einu röndóttu kanínunni
sem áöur var vitað um. Sú er í
útrýmingarhættu.
Kanínusérfræðingurinn Di-
ana BeO, við líffræðideild há-
skólans í Austur-Anglíu á Bret- ;
landi, bar DNA úr nýfundna
dýrinu saman við DNA úr
Súmatra-kanínunni. Munur-
inn á erfðaefni dýranna bendir }
til að tegundimar tvær hafi að-
greinst fyrir um átta milljón-
um ára.
„Þessi uppgötvun er mjög
spennandi og undirstrikar fiöl-
breytileika lífríkisins í fialla-
skógum Suðaustur-Asíu,“ segir
Bell.
Greint er frá rannsókn Bell
og félaga í tímaritinu Nature.
Búðarápið
lengir lífið
Líkamsræktin
er góð til síns
brúks. Það er
þó sitthvað
fleira sem við-
heldur heils-
unni og lengir lífið, svo sem
búðaráp, að taka í spil og ann-
að atferli sem ekki krefst lík-
amlegrar áreynslu.
Læknar við lýðheilsudeild :
Harvard-háskóla komust að
þessari niðurstöðu í rannsókn-
um sínum á 2.800 eldri borgur-
um frá New Haven í Connect- i
icut. Rannsóknin stóð í þrettán i
ár.
„Fullorðið fólk sem var }
virkara í félagslífinu dó síður
en það sem ekki var jafnvirkt,"
segir í grein Thomas Glass
prófessors og samverkamanna
í Breska læknablaðinu.
Vísindamennirnir skoðuðu
áhrif bingóferða, garðyrkju, :
kirkjusóknar, bíóferða og ým- :
islegs fleira á langlífi, saman-
borið við áhrif líkamsræktar.
JJalM
D'JilúYí
Minnisvarði Was-
hingtons hærri
Vísindamenn
bandarísku haf-
og gufuhvolfs-
stofnunarinnar
gerðu sér lítið
fyrir um daginn og klifruðu
upp á topp á Washington-
minnisvarðanum til að mæla
nákvæmlega hæð hans. Mann-
virkið reyndist vera 169 metr-
ar á hæð, eða um sentímetra
hærra en áður var talið.
Ofurhugamir notuðu GPS-
staðsetningartæki til að fá út
réttu hæðina.
Að sögn D. James Bakers,
forstöðumanns áðurnefndrar
opinberrar stofnunar, verða
nýfengnar upplýsingar notaðar
til að fylgjast með stöðugleika
minnisvarðans i framtíðinni.