Dagblaðið Vísir - DV - 03.09.1999, Side 12

12
FÖSTUDAGUR 3. SEPTEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Höfði stungið í sand
Bensínverð hefur aldrei verið hærra en nú eftir um-
talsverða hækkun í fyrradag og stöðuga hækkun undan-
farna mánuði. Bensínverð hefur hækkað um 25 prósent
frá áramótum og mestu munar um þessa síðustu hækk-
un er bensínlítrinn hækkaði um 5,30 krónur eða um og
yfir 6 prósent. Lítri af 95 oktana bensíni, sem flestir nota,
kostaði 70,20 krónur um áramót en eftir sjö hækkanir á
árinu kostar lítrinn nú 87,70 krónur.
Heimsmarkaðsverð á bensíni hefur hækkað mikið á
árinu. Þessi nauðsynjavara er því dýrari í innkaupi og
þess sér eðlilega merki. Olíu- og bensínverð sveiflast upp
og niður. Þess gjöldum við ýmist eða njótum. Hið óeðli-
lega í málinu er að ríkið, sem skattleggur bensínið
grimmilega, fitnar eins og púkinn á fjósbitanum. Hver
hækkun bensínverðs ytra skilar fleiri krónum í ríkis-
kassann.
Af hverjum hundrað krónum sem menn greiða fyrir
bensín fara nær sjötiu í opinber gjöld, vörugjald, flutn-
ingsjöfnunargjald, bensíngjald og virðisaukaskatt. Það
sem eftir er samanstendur af innkaupsverði, dreifingar-
kostnaði og þóknun olíufélaganna. Þegar sársvekktir
neytendur, langþreyttir á þessum eilífu verðhækkunum,
kvarta við starfsmenn olíufélaganna benda þeir á að 30
prósent af hækkun undanfarinna mánaða renni til er-
lendra birgja en 70 prósent beint í ríkissjóð.
Við þær sérstöku aðstæður sem nú ríkja, þegar inn-
kaupsverð á bensíni hækkar á örfáum mánuðum um 112
prósent, ber ríkinu að grípa til aðgerða. Það er fráleitt að
það mati krókinn endalaust. Bensínhækkunin þýðir að í
ríkiskassann renna hundruð milljóna króna umfram það
sem gert var ráð fyrir af skattlagningu bensíns, sem þó
var ærið. Norsk yfirvöld ákváðu fyrir nokkru, vegna
bensínhækkananna, að dýpra yrði ekki farið í vasa skatt-
greiðenda. Frekari hækkunum yrði að mæta með lækkun
opinberra gjalda. Hið sama ætti að eiga við hér á landi.
Hin mikla hækkun á bensínverði ein og sér veldur
talsverðri vísitöluhækkun og um leið aukningu á skuld-
um heimilanna og verri stöðu almennings. Mikilvægt er
að halda verðbólgu í skefjum og því rökrétt að ríkið
mæti þegnum sínum í stað þess að þyngja byrðar þeirra
þegar svo mikil hækkun verður á hátt skattlagðri nauð-
synjavöru.
Fordæmi er fyrir því að ríkið lækki toll á bensíni
vegna verðhækkana ytra. Svo var gert þegar Persaflóa-
stríðið skall á árið 1991. Tollurinn var lækkaður til þess
að mæta verðhækkunum á bensíni vegna áhrifa stríðs-
ins. Röksemd þáverandi fjármálaráðherra, Ólafs Ragnars
Grímssonar, var að ekki væri ástæða fyrir ríkissjóð að
hagnast sérstaklega á stríðinu. Þegar í ljós kom að áhrif
stríðsins á heimsmarkaðsverð urðu minni en búist var
við var skattheimtan hækkuð á ný.
Ríkisvaldið hefur því burði til að bregðast við sérstök-
um aðstæðum, sé til þess vilji. Lækki heimsmarkaðsverð
á bensíni á ný má endurskoða eftirgjöfina líkt og gert var
fyrir átta árum. Félag íslenskra bifreiðaeigenda hefur
réttilega bent á að ríkisvaldið geti tæpast leyft sér að
stinga höfðinu í sandinn þar sem það hefur þessi miklu
áhrif á verðmyndun bensínverðsins.
Verðhækkun sú sem orðið hefur á bensíni það sem af
er árinu hefur hækkað rekstrarkostnað meðalbíls um 30
þúsund krónur á ári. Sá rekstrarkostnaður var mikill
fyrir og því ekki á hann bætandi. Það er því kominn tími
til að ríkið dragi úr skattpíningunni.
Jónas Haraldsson
í viðtali, sem frú Silja Að-
alsteinsdóttir hefur við frú
Sigrúnu Davíðsdóttur um
handritamálið, og birtist i
DV sl. mánudag, 30. ágúst,
er því tvívegis haldið fram
að ísland hafi verið nýlenda
Dana. Er því tæpast um að
ræða mismæli eða misritun,
enda er haft eftir frú Sig-
rúnu: „Engin herraþjóð hef-
ur reynst fyrrverandi ný-
lendu eins vel og Danir ís-
lendingum." Hér er mikil fá-
fræði saman komin í stuttri
setningu.
Skattland Noregs-
konungs
Orðið nýlenda hefur verið
notað um það, þegar þjóð
leggur landsvæði undir sig
og hrekur innfædda brott
eða brýtur þá undir sitt
vald. Þannig eru bresku ný-
lendurnar í N-Ameríku,
portúgölsku nýlendumar í
S-Ameríku og Afríku o.s.frv.
„ísland var alltaf sjálfstætt skattland með sjálfstæða löggjöf," segir Haraldur
Blöndal hæstaréttarlögmaður m.a. í grein sinni en Sigrún Davíðsdóttir sagði í
viðtali við DV fyrr í vikunni að ísland hefði verið nýlenda Dana.
Hví þetta
nýlenduraus?
konungur varð að þola
■/'* i| ■ þetta, þar sem hann
IVjaiiannn hafði stutt Napóleon
mikla, eftir að Nelson
gjöreyddi danska flot-
anum. í sárabætur
fylgdi ísland Danakon-
ungi, en sumir segja
að það hafi verið mis-
skilningur.
ísland var alltaf sjálf-
stætt skattland með
sjálfstæða löggjöf.
Lagamálið var að
mestu . íslenska og
einnig kirkjumálið.
Þótt einokunin hafi
verið í þágu danskra
borga, einkanlega
Kaupmannahafnar, þá
„Af þessu, sem ég hefi hér rakið,
er Ijóst, að ísland var aldrei ný-
lenda Dana, heldur skattland
Danakonunga, með eigin lög,
tungu og fjárhag
Á sama hátt má e.t.v.
segja, að ísland hafi
verið nýlenda Norð-
manna fyrst í stað,
en sá hængur hins
vegar á að Norð-
menn fóru aldrei
með vald á íslandi
meðan það var
numið. ísland var
því ekki nýlenda
Norðmanna. Meðan
landnám stóð var
norska konungsætt-
in að treysta völd sín
og vom ýmsir þeir,
er hér námu land,
menn sem ekki vildu
lúta valdi norskra
konunga.
íslendingar gerð-
ust skattskyldir við
Noregskonung 1262
en héldu lögum sín-
um. ísland var
aldrei hluti af Nor-
egi heldur var það
sérstakt skattland
Noregskonungs.
Noregskonungur vair
ekki sjálfkrafa kon-
ungur á íslandi heldur varð að
hylla hann sérstaklega og endur-
nýja trúnaðareiðana við konunga-
skipti. Á síðari stigum norska
konungsveldisins sátu íslensku
biskupamir í norska konungsráð-
inu, m.a. bæði Jón píslarvottur
Arason og Ögmundur Pálsson.
Þegar Danakonungar verða jafn-
framt konungar Noregs, er Island
skattland Noregskongs, og er svo,
þar til að Karl Jóhann Bernadotte
fær Noreg sem skaðabætur fyrir
það að Alexander I. Rússakeisari
hirti af honum Finnland á Vínar-
fundinum 1815. Friðrik VI. Dana-
er ekki hægt að tala um að sú
skipun ein hafi gert ísland að ný-
lendu.
Þegar Danakonungur (Kristján
VIII.) afsalar sér einveldi sínu
héldu íslenskir stjórnmálamenn,
einkanlega Jón Sigurðsson forseti,
því fram, að raknað hefði við það
samband Danakonungs og íslend-
inga, sem var fyrir einveldishyll-
inguna 1662, og að réttarsamband-
ið væri byggt á Gamla sáttmála.
Jafnframt var reikningskrafan
sett fram. Danakonungur féllst á
sérstöðu íslands með því að boða
til þjóðfundar 1851, en sá fundur
var samsvarandi danska stjórn-
lagaþinginu. í raun var Danakon-
ungur einvaldur á íslandi til 1874,
þegar hann gaf íslendingum
stjórnarskrá, en það hefði hann
ekki getað gert af einveldi sínu ef
ísland var hluti af Danmörku.
Morðingjar halda stólunum
Mér er ekki kunnugt um að
Danir hafi sýnt íslendingum sér-
stakt örlæti. Sáttmálasjóður var
stofnaður til þess að svara fyrir
þær kröfur sem íslendingar gerðu
á hendur Dönum fyrir að sölsa
undir sig og sóa íslenskum sjóð-
um. Handritamálið var leyst
þannig að Ámastofnun starfar
bæði í Danmörku og á íslandi. Má
deila endalaust um þá lausn, en
hún var þeim er að henni stóðu til
sóma. Rétt er að muna að Árni
Magnússon hafði komist með
ýmsum hætt yfir handrit sín og
ekki alltaf greitt fyrir þau, heldur
fengið þau „að láni“ og ekki skil-
að. Þá er ekki víst, að handritin
hefðu varðveizt verr á íslandi en í
Danmörku, a.m.k. brann góður
hluti þeirra í vörslu Árna.
Enn eru eftir íslenskir dýrgripir
í dönskum söfnum sem Danir eiga
eftir að skila, m.a. Grandarstól-
arnar, en á einum þeirra eru
myndir útskomar af Jóni Arasyni
og sonum hans. Er undarlegt að
fulltrúar morðingja þeirra feðga
haldi stólunum.
Af þessu sem ég hefi hér rakið
er ljóst að ísland var aldrei ný-
lenda Dana, heldur skattland
Danakonunga, með eigin lög,
tungu og fjárhag. íslendingar eiga
að hætta því að tala um réttarsam-
band íslands og Danmerkur sem
nýlendusamband.
Haraldur Blöndal
Skoðanir annarra
Stormur í vatnsglasi
„A.m.k. er trúlegt að meiri sátt náist um þessa skip-
an í stjómina [í FBA] en ef einhver fjórmenninga sem
fara fyrir Orca-hópnum hefði sest i stjórnina. Hins
vegar finnst mér þetta mál vera fullmikill stormur í
vatnsglasi, með hliðsjón af því að FBA er aðeins einn
af sex bönkum í landinu og atvinnulífið er ekki bara
bankar. Því er verið að gera fullmikið veður út af
eignarhaldi og stjórnarskipan í þessu eina fyrirtæki
og eins og ég hef áður bent á þá hafa bankar enga sér-
stöðu umfram önnur þjónustufyrirtæki."
Pétur H. Blöndal í Degi 2. september
Of hátt bensínverö
„Meginmarkmið ríkisstjórnarinnar er að halda
verðlagi í skefjum. Áhrif hækkunar benzínverðs eru
mikil. Vægi verðsins í útreikningi neyzluverðsvísi-
tölu er nú 3,8% og þau áhrif fara víða, flutnings-
kostnaður hækkar og þar með allt vöruverð í land-
inu. Frá áramótum hefur vísitala neyzluvöruverðs
hækkað vegna hækkunar á benzíni og olíum um tæpt
prósentustig. Auk þess hefur hækkunin mikil áhrif á
lánskjör fólks og fyrirtækja, þar sem lán eru flestöll
vísitölubundin."
Úr forystugreinum Morgunblaösins 2. september
Húsnæðismál og fylkingin
„Fylking vinstri manna sem bauð fram til þings í
vor hefur nýlega sent frá sér ályktun þess efnis að rík-
isstjórnin beri fulla ábyrgð á þeim vanda sem steðjar
að fólki i húsnæðisleit á höfuðborgarsvæðinu. [...]
Þegar þessi fylking vinstri manna bauð fram í vor
boðaði hún hækkun fjármagnstekjuskatts úr 10% í
40%. Fjármagnstekjuskattur leggst meðal annars á
leigutekjur. Ef þetta baráttumál fylkingarinnar næði
fram að ganga myndi leigusali þurfa að hækka leigu á
íbúð sem hann leigir í dag á 55.000 krónur í 82.500
krónur til að fá sömu tekjur af íbúðinni og áður, eftir
að skattar hafa verið dregnir af honum. Svo há skatt-
lagning á leigu eins og fylkingin boðaði (og Vinstri
grænir einnig) myndi vafalaust draga enn frekar úr
framboði á leiguhúsnæði og þrýsta verði upp.“
Úr Vef-Þjóöviljanum 2. september