Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1999, Blaðsíða 11

ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1999
menningu
Ljóð þriggja áratuga
Að undanförnu hefur nokkuð bor-
ið á krepputali um íslenska ljóðlist.
Ljóðið rati ekki lengur tjl þjóðarinn-
ar, skáldin sitji öllum gleymd í sín-
um filabeinsturni og hafi með öllu
týnt niður hvemig ná skuli eyrum
þjóðarinnar. Og á hverju er von?
Gömlum og góðum gildum er varpað
fyrir róða, brageyrað stíflað leir-
kenndum hroða. Þjóðskáld finnast ei
lengur. Nú ríma ekki lengur ljóð og
þjóð enda ljóðskáldin hætt að ríma og
að margra mati óvíst hvort þau
kunni þá dýru list.
Þó er enn ort og þó þjóðskáldin
skorti er enn margt góðskálda. Eitt
slíkra er Baldur Óskársson sem kann
að skorta nokkuð á lýðhylli en hefur
lengi haft gott orð á sér meðal ljóð-
unnenda. Það er því fagnaðarefni að
Hið íslenska bókmenntafélag gefur
nú út ljóðaúrval hans, Ljóð 1966-1994,
og hafa Eysteinn Þorvaldsson og
skáldið sjálft valið ljóðin úr níu bók-
um skáldsins, frá þeirri fyrstu, Svefn-
eyjum sem kom út 1966 til Rauðhjalla
1994. Tíunda bókin, Eyja í ljósvakan-
um, kom út á síðasta ári.
Bókmenntir
Geirlaugur Magnússon
Á þessum þrem áratugum hefur
Baldur skipað sér í fremstu röð ís-
lenskra módemista í skáldskap og er
einn sá sérstæðasti þeirra. Líkast til vegna
þess að hann hefur leitað viðar fanga en títt er
um íslensk skáld. Þannig hefur Baldur orðið
fyrir heilladrjúgum áhrifum frá spænskum
skáldum, einkum Garcia Lorca, og einnig sótt
í smiðju Ezra Pound. Þannig hefur Baldur að
dæmi Pound sótt nokkuð til kínverskra
skálda og þýtt ljóð þeirra. Ekki er laust við að
Baldur Óskarsson skáld.
ég sakni sumra þessara þýðinga úr þessu
ljóðasafni enda með athyglisverðari verka
skáldsins. Áhrifa Pound gætir einnig í ýmsum
smáljóðum sem minna verulega á stefnu
„imagistanna" sem hann mótaði á sinni tíö.
Gott dæmi um slíkt er ljóðið „Gegnd“ úr
Gestastofu ffá 1973:
Mánafiskar streyma í djúpan álinn
undir bakka sleginn grœnu hári
þegar lágnótt lokar augum þínum,
þar til óttan opnar mér í barmi
áttahlióin.
Fyrir dögun sá ég
varir þínar svigna - dul í brosi -
sveima undir himni krapabláum.
Þá er Baldur tengdari málaralist
en flest íslensk skáld; hann yrkir
ekki einungis til þekktra málara
svo sem de Chirico og
Munch heldur er og lit-
ur og lína áberandi í
ljóðheimi hans. En þótt
skáldið leiti víða fanga
í evrópskri menningu
er hann frumlegt skáld
sem yrkir af mikilli
orðkynngi og leitar
hvergi ódýrra lausna.
Mörgum kann að virð-
ast ljóð hans harla tor-
ráðin en það verður
enginn svikinn af að rýna í ljóð
Baldurs Óskarssonar. Því ber að
vona að þetta Ijóðaúrval afli hon-
um margra lesenda.
Um val ljóða í slíkt safn má ef-
laust lerígi deila. Sjálfur heföi ég
valið fleiri ljóð úr seinni bókum
skáldsins, Gljánni (1990) og Rauð-
hjöllum, en athygli vekur hve
samfelldur svipur ér á ljóðum
Baldurs ffá upphafi. Þvi er likast
sem hann hafi snemma markað
sér akurskák og erjað af cdúð. For-
máli Eysteins Þorvaldssonar er gagnorður
þó í styttra lagi sé. Útgáfúnni ber að hrósa
fyrir smekklega útlitshönnun.
Baldur Óskarsson:
Ljóð 1966-1994
Hið íslenska bókmenntafélag 1999
Lotte Lenya og Kurt Weill: Hann samdi sönglög fyrir einstaka rödd
hennar.
Lotte Lenya söngkona á dæmigerðri mynd af listakonu fyrr á öldinni.
Rás 1 í samvinnu við bandarískan sponsor:
Tónskáld sem allir vilja eiga
Á miðvikudaginn var fór í loftið á rás 1
fyrsti þáttur af þremur um Kurt Weill tón-
skáld og Lotte Lenya, „söngkonu af guðs náð“,
eins og umsjónarmáður þáttanna, Jónas
Knútsson, orðar það. Hún var eiginkona
Kurts Weill og stofnaði The Kurt Weill
Foundation for Music eftir að hann dó til að
halda nafni hans á lofti.
„Kurt Weill fékk í raun og veru ekki al-
menna viðurkenningu í Bandaríkjunum fyrr
en eftir að hann var látinn og Túskild-
ingsóperan fór að ganga eins vel þar og raun
bar vitni,“ segir Jónas. „Samband þeirra Lotte
var dálítið sérstakt því hjónaband þeirra var
opið, eins og ég kem lítillega inn á í þáttunum.
Hann var heillaður af söng hennar og samdi
mikið af tónlist sinni sérstaklega með hana í
huga.“
Kurt Weill fæddist árið 1900 í Þýskalandi og
lést 1950 í Bandaríkjunum. Hann var ekki að-
eins gyðingur heldur litu nasistar líka á tón-
list hans sem úrkynjaða, og hann átti fótum
fjör að launa þegar þeir komust til valda í
heimalandi hans. Hann starfaði mikið með
leikskáldinu Bertholt Brecht eins og kunnugt
er, meðal annars sömdu þeir Túskildingsóper-
una saman og Brecht samdi textann við tón-
verkið Dauðasyndirnar sjö eftir Kurt Weill
sem Sinfóníuhljómsveitin flytur á sínum
fyrstu tónleikum í haust, 16. september, kvöld-
ið eftir að síðasti þáttur Jónasar verður send-
ur út.
„Áhugi minn á tónlist Kurts Weill kviknaði
strax og ég heyrði hana fyrst þegar ég var við
nám í New York - sem var líka hans borg,“
segir Jónas. „Eftir að hann flúði ffá Þýska-
landi bjó hann í París og Lundúnum áður en
hann fluttist vestur. En þar settist hann að, og
Bandaríkjamenn hafa lengi staðið í eins kon-
ar forræðisdeilu um hann við Þjóðverja. Þetta
er mjög viðkvæmt mál. Þegar ég sótti um
styrk til Kurt Weill- stofnunarinnar til að gera
þessa þætti og sendi þeim handritsdrögin, þá
vildu þeir að það kæmi skýrar fram að hann
væri líka bandarískt tónskáld."
- Tónlistin hans er býsna sérstök, heldurðu
að hann lifi áfram sem tónskáld?
„Já, það tel ég,“ segir Jónas. „Undanfarinn
áratug hafa margir af yngri kynslóð tónskálda
sótt i tónlist hans, til dæmis Sting, Tom Waits
og Nick Cave. Hann höfðar greinilega til
breiðari hóps af fólki nú en meðan hann lifði,
enda var hann framúrstefnumaður."
Þættirnir eru samstarfsverkefni RÚV og
Kurt Weill Foundation for Music og frá þeim
fékk Jónas styrk til að gera útvarpsþættina.
Þetta þýðir að þegar þættirnir eru afkynntir í
dagskránni þá er tekið fram að þeir séu fram-
leiddir með styrk frá þessari bandarísku
stofnun og eru það nokkur nýmæli á rás 1.
Næsti þáttur Jónasar Knútssonar um Kurt
Weill og Lotte Lenya verður á morgun, mið-
vikudag, kl. 13.05 og sá síðasti viku seinna.
Þættirnir verða að líkindum endurteknir aö
kvöldlagi í haust.
Afmælissýning
Textílfélagið er aldar-
Qórðungsgamalt um þessar
mundir og heldur upp á það
með afmælissýningu í Lista-
safhi Kópavogs, Gerðar-
safni. Sýningin stendur til
19. september og er opin frá
kl. 12-18 alla daga nema
mánudaga.
Myndin er af verki eftir Þorbjörgu Þórðar-
dóttur.
Prinsessudagar
Prinsessumar sem komust ekki í Norræna
húsið um helgina þurfa ekki að örvænta því
Prinsessudagarnir halda áfram þar út októ-
ber. í sýningarsölum í kjallara Norræna húss-
ins hefur verið komið
fyrir hráefni í sann-
kallaða draumaveröld
fyrir stelpur og stráka
sem vildu gjarnan vera
með blátt blóð. Aðal-
lega eru þar kjólar fyr-
ir stórar og minni
stúlkur og allt sem til
þarf með, kórónur,
hattar, slör, slaufur og
annað hárskraut,
skartgripir og skór.
Einnig eru skikkjur, höfuðbúnaður og vopn
fyrir unga riddara sem vilja drepa dreka.
Það var handagangur í öskjunni (eða öskj-
unum) á sunnudaginn þegar fór að fjölga í
kjallaranum, en framvegis verður opið fyrir
almenning á miðvikudögum frá kl. 9-18 og
laugardaga og sunnudaga kl. 12-16. Aðra daga
er tekið á móti hópum, til dæmis skólabekkj-
um, sem panta fyrirffam.
Allt vitlaust í Kópavogi
Uppselt er á Tíbrártónleikana í Salnum í
Kópavogi í minningu Sigfúsar Halldórsson-
ar bæði í kvöld og á fimmtudagskvöldið og
hafa aðstandendur tónleikanna, Jónas Ingi-
mundarson, Sigrún Hjálmtýsdóttir og Berg-
þór Pálsson, ákveðið að halda þá í þriðja
sinn á föstudagskvöldið kl. 20.30. Þá er að
reyna að hamstra miða i hvelli!
Viðskiptin efla alla dáð
1 nýrri bók sem nefnist Viðskiptin efla alla
dáð kemur dr. Þorvaldur Gylfason víða viö.
Hann fjallar um islenska og erlenda hagfræð-
inga, um hagkerfi landa í Suður-Ameríku,
Afríku og Asíu, um ólíka hagstjómarhætti í
ýmsum löndum, um úrlausn brýnna verkefna
í menntamálum íslensku þjóðarinnar og
menningarlífið í landinu, um
sjávarútvegs- og landbúnað-
armál og samspil þeirra við
aðra þætti efnahagslífsins
hér heima og um atvinnu-
mál, efnahagsumbætur og
hagvöxt á íslandi og annars
staðar. Bókin setur hagfræði
íslands í samhengi við um-
heiminn, þar sem þjóðimar
tengjast æ nánari viðskipta-
ÞORVALDOR GYLFASON
Viðskiptin
eflaalladáð
böndum með batnandi lífskjör almennings að
leiðarljósi.
Höfúndur er rannsóknarprófessor í hag-
fræði við Háskóla íslands. Hann hefur stund-
að rannsóknir, kennslu og ráðgjöf víða um
heim og ritað fjölda bóka, bæði á íslensku og
ensku, auk fjölmargi'a ritgerða um hagfræði
og hagstjórn innanlands og utan.
Heimskringla, Háskólaforlag Máls og menn-
ingar gefur bókina út og hefur áður gefið út
bókina Markaðsbúskapur sem Þorvaldur
skrifaði í félagi við tvo erlenda starfsbræður
sína. Sú bók hefur nú komið út á sautján
tungumálum.
Draumar deyja aldrei
Nýverið kom út fjórða ritið í ritröð Mann-
réttindaskrifstofu íslands, „Our Dreams Will
Never Die: The Straggle for Self-Determ-
ination of East Timor.“ Þar birtist í fyrsta
sinn á prenti erindi sem José Ramos-Horta,
leiðtogi sjálfstæðishreyfingar Austur-Tímor
flutti í Reykjavík í apríl 1997. Auk þess er í
ritinu kafli um stöðu Austur Tímor sam-
kvæmt þjóðarétti og Magna Carta sjálfstæðis-
hreyfinga Austur-Tímor. Inngangsorð ritaði
Kristín Ástgeirsdóttir, sagnfræðingur og fyrr-
um þingmaður.
Ritið fæst á skrifstofu Mannréttindaskrif-
stofu íslands, Laugavegi 7, 3. hæð, og í bóka-
búðum á höfuðborgarsvæðinu.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir