Dagblaðið Vísir - DV - 07.09.1999, Blaðsíða 6

22
ÞRIÐJUDAGUR 7. SEPTEMBER 1999
tíákBlS&SUL
■ IdlllUI
Ekki allt fengiö meö því að setjast í helgan stein:
Hiónadeilur við vinnulok
Það skyldi þó
aldrei vera að
margir karlar
færu beinustu
leið úr öskunni í
eldinn þegar
þeir setjast í
helgan stein. Þeir losna kannski við
þras við yfirmenn og samstarfs-
menn en í staðinn myndast ef til vill
spenna á heimilinu.
Sálfræðingar við Cornell-háskóla
í Bandaríkjunum skýrðu nýlega frá
þvi að vinnulok gætu hæglega vald-
ið ósætti milli hjóna og þunglyndi.
Helgasteinssetan er nefnilega ekki
bara huggulegir hádegisverðir á
uppáhaldsveitingastaðnum eða rölt
á eftir golfkúlu.
Margir karlar grípa því til þess
að byrja aftur að vinna.
Óskemmtileg tilhugsun, eða hvað?
Allténd fengust niðurstöður þessar
eftir rannsóknir á 534 giftum körlum
og konum á aldrinum 50 til 74 ára.
Sálfræðingamir Jungmeen Kim
og Phyllis Moen komust að raun um
að meiri streita var í hjónabandi
karla sem sestir voru í helgan stein
þar sem eiginkonan vann enn úti en
hjá hinum sem voru nýhættir að
vinna og áttu eiginkonu sem vann
heldur ekki.
Hamingjusömustu karlarnir voru
Eftirlaunaárin eru kannski ekki eintómar sæluferðir á golfvöllinn. Bill Clint-
on Bandaríkjaforseti skemmtir sér að minnsta kosti nú, ef marka má þessa
mynd.
þeir sem fundu sér aðra vinnu og
áttu heimavinnandi eiginkonu.
„Þeir sem era komnh- á eftirlaun
og hafa fundið sér aðra vinnu eru
hressastir og minnst þunglyndir,"
segir Jungmeen Kim. Þeir sem eru
bara á eftirlaunum eru óhressastir
og þjakaðastir af þunglyndi.
Konur áttu á hættu að verða
þunglyndi að bráð þegar þær hættu
að vinna, einkum ef karlar þeirra
voru enn í fullu starfi. Þær voru
Sálfræðíngar vlð Corn-
efl-há§kála f Bandaríkj-
frá þvf að vinmffok
gætu hmgfega valdið
ósætti míHíhjúna og
þungtyndi. Helga-
ateímmtan wnefni-
lega ekki hara huggu-
iegir hádegisverðfr á
uppáhaldsveftinga-
ataðnum eða rðlt á
eftir goffkúiu.
heldur engu bættari með því að
leita sér að annarri vinnu.
Kim segir að þegar bæði hjónin
séu komin á eftirlaun sé mun erfið-
ara en áður að sneiða hjá ágrein-
ingsefnum.
Aðrar rannsóknir hafa sýnt fram
á að þegar bæði hjónin séu komin á
eftirlaun séu þau hamingjusamari
af því að þá hafi þau meiri tíma til
að gera sitthvað sem þau hefur
lengi langað að gera. Kannski spila
golf?
Rauöa reikistjarnan fær gest fyrir jólin:
Marsfar lendir á suðurpólnum
Merkur dagur í
lífi Marsáhuga-
manna rennur
upp þann 3. des-
ember næstkom-
andi, ef allt fer að
óskum. Þann dag
svífur Marsfar bandarísku geimvís-
indastofnunarinnar NASA niður á
suðurpól rauðu reikistjömunnar og
hefst óðar handa við rannsóknir af
ýmsu tagi, meðal annars kanna
hversu mikinn ís er að finna í jarð-
veginum.
Róbótaarmur á geimfarinu mun
grafa skurði í yfirborð reikistjöm-
unnar og myndavélar farsins taka
myndir af því sem þar er að finna.
, „Við teljum að lagskiptur jarðveg-
urinn þarna hafl að geyma upplýsing-
ar um loftslagsbreytingar á Mars og
það má líkja því að grafa í hann við
að lesa árhringi í tré eða lagskiptingu
í ísborkjarna," segir Richard Zurek
hjá NASA.
„Þar við bætist að við fmnum ef til
vill jarðvegsöreindir sem mynduðust
í fornum höfum á Mars og bárust síð-
an til pólsvæðanna með vindinum."
Marsfarið mun aðeins hafa þrjá
mánuði til að vinna verkið sem því er
Ferðalags annars
Marsfam á árinu 1997
vaktf mikla athygll
bmði Imrðra og lelkra,
sémtaklega þó Ijós-
myndirnarmm mndar
voru tHjarðar, Næsta
vfsi er að fyrirhuguð
ferð veki ekkí sfður
áhuga manna.
ætlað áður en Marsvetur skellur á á
suðurskauti plánetunnar. Þá verður
þar aldimmt og allar líkur eru á að
tæki geimfarsins muni frjósa fóst.
Ferðalags annars Marsfars á ár-
inu 1997 vakti mikla athygli bæði
lærðra og leikra, sérstaklega þó ljós-
myndirnar sem sendar voru til jarð-
ar. Næsta víst er að fyrirhuguð ferð
veki ekki síður áhuga manna.
„Mars hefur það fyrir vana að
koma okkur á óvart. Ef við vissum
hvað væri þar að fmna myndum við
ekki fara,“ segir Steven Brody hjá
NASA.
Eftir aðeins þrjá mánuði lendir könnunarfar bandarísku geimferðastofnunar-
innar á suðurpólnum á reikistjörnunni Mars og mun stunda þar ýmsar rann-
sóknir.
Höfuðsnillingur tónlistarsögunnar ekki jafnáhrifamikill og talið:
Enginn gáfaðri við að hlusta á tónlist Mozarts
Mozart var
snillingur og
tónlistin hans
óviðjafnanleg
en ekki þar með
sagt að hún geri
þann sem á hana hlustar eitthvað
gáfaðri.
Þannig hljóða nýjustu kenningar
vísindamanna sem hafa rannsakað
svokölluð „Mozart-áhrif'. Annað
\,var upp á teningnum fyrir sex
árum þegar bandaríski vísinda-
maðurinn Frances Rauscher gerði
tilraunir á bandarískum háskóla-
nemum. Þær tilraunir leiddu í ljós
að nemendur sem hlustuðu á
sónötuna fyrir tvö píanó í D-dúr
eftir Mozart bættu rökhugsun sína
og stóðu sig betur á prófum sem
jikanna rýmdarskynjun.
Niðurstöður þær urðu kveikjan
að auknum áhuga á Mozart og heil
kynslóð barna mátti hlusta á tón-
list hans, ýmist á meðan þau voru
enn í móðurkviði eða strax eftir
fæðingu. Foreldrunum var jú mjög
í mun að efla gáfnafar afkvæ-
manna.
Svo hátt skrifuð urðu „Mozart-
áhrifin" að ríkisstjórinn í Georgíu í
Bandaríkjunum lagði til að foreldr-
ar nýbura fengju klassíska tónlist á
geisladiski eða snældu að gjöf frá
hinu opinbera.
Nýjar rannsóknir sem greint er
frá i tímaritinu Nature varpa hins
vegar skugga efasemda yfir áhrif
tónlistarinnar hans Wolfgangs á
gáfnafar.
„Svo virðist sem það auki ekki al-
mennar gáfur eða rökhugsun að
hlusta á tónlist Mozarts i tiu mínút-
ur,“ segir Chris Chabris frá þeim
virta Harvardháskóla.
Chabris og félagar fóru yfir
sautján rannsóknir á „Mozart-áhrif-
unum“. Þeir komust að því að sér-
hver framför í hugarstarfi eða rök-
hugsun var svo lítil að hún jók ekki
gáfumar.
í bréfi til Nature heldur Rauscher
þó uppi vörnum fyrir upphaflegar
niðurstöður sínar. Hún segir að hún
hafi aldrei haldið því fram,að gáfur
ykjust við að hlusta á Mozart. Slík-
ar fullyrðingar hafi komið til vegna
misskilnings á verkum hennar.
Hvað um það, Mozart er að
minnsta kosti ekki skaðlegur,
hvorki heilsu né gáfnafari, eins og
svo margt annað sem bylur á
manni.
Deilt er um hvort sónata Mozarts
fyrir tvö píanó auki gáfnafar þeirra
sem á hana hlusta.
Uppistöðulón
mengar mikið
Rotnandi gróð- |
ur í uppistöðu- i
lóni sem fram- ;
leiðir rafmagn
fyrir Ariane-
geimferðaáætlun Evrópuþjóða
veldur því að losun gróðurhúsa-
lofttegunda út í andrúmsloftið
er óviða meiri en í Frönsku
Guíönu.
Að sögn tímaritsins New Sci-
entist gera vísindamenn ráð fyr-
ir að á næstu fimmtán árum
muni þessi franska nýlenda
losa sem svarar 66 milljónum
tonna af koldíoxíði, eða meira
en bæði Frakkland og England.
Frönsk stjóravöld létu stórt
skóglendi fara undir vatn við
gerð uppistöðulónsins, þrátt fyr-
ir viðvaranir um að rotnandi
tré myndu framleiða mikið
magn metangass.
Tímaritið segir niðurstöður
rannsóknarinnar í Frönsku
Gíneu, sem vísindamenn í Tou-
louse stóðu að, sýni að vatns-
raforkuver geti átt sökina á
stórum hluta losunar gróður-
húsalofttegunda í hitabelt-
islöndum.
Hjartasjúkling-
ar missa kyn-
getuna
Um helmingur
allra karla sem
hafa fengið
blóðtappa í
hjartað missa
getuna til kynlífs, að því er
fram kemur í nýrri danskri
rannsókn sem gerð var á Skej-
by sjúkrahúsinu. Greint er frá
niðurstöðunum í timariti
dönsku hjartaverndarsamtak-
anna.
Ástæður þess að svona fer
eru meðal annars æðakölkun
og of hár blóðþrýstingur. En
sálrænir þættir gegna þaraa
einnig veigamiklu hlutverki.
Karlarnir eru fyrst og fremst
hræddir við að standa sig ekki
og þá um leið hræddir við að
eiginkonur þeirra yfirgefi þá
þess vegna. Það verður til þess
að kyngetan rýkur út í veður
og vind.
Rannsóknin leiddi einnig í
ljós mikla fáfræði hjá sjúkling-
unum og aðstandendum um
hvað hjarta sjúklingsins þolir í
þessum efnum.
Betra að
hengja þvott-
inn upp
Amma gamla
hafði rétt fyrir
sér eftir allt
saman. Það fer
miklu betur
með lökin og
fötin að hengja þau upp til
þerris en að skella þeim í
þurrkara.
Vísindamenn frá bandaríska
landbúnaðarráðuneytinu stað-
festu þetta með rannsóknum
sínum. Á ráðstefnu bandaríska
efnafræðifélagsins á dögunum
sögðu þeir að bómull sem væri
sett í þurrkara yrði fyrir
skemmdum þegar til lengdar
léti. Fram kom í máli vísinda-
mannanna að það færi betur
með þvottinn að taka hann úr
þurrkaranum eitthvað fyrr en
venjulega.