Dagblaðið Vísir - DV - 14.09.1999, Blaðsíða 6

ÞRIÐJUDAGUR 14. SEPTEMBER 1999
néiiiiui
Þær ganga svo léttar í lundu:
Konur bjarga hjartanu með
reglulegum gönguferðum
Konur geta dregið verulega úr líkum á hjartaáfalli með því að ganga reglu-
lega.
Áfram gakk,
einn, tveir, þrír.
Konur sem
ganga rösklega í
þrjár klukku-
stundir á viku
hverri draga úr líkunum á hjarta-
sjúkdómum um 30 til 40 prósent. Sé
gengið lengur minnka líkurnar enn
frekar.
Þetta eru niðurstöður rann-
sóknar hóps vísindamanna við
Brigham- og kvennasjúkrahúsið í
Boston, sem JoAnn Manson veitti
forystu.
„Rekja má þriðjung allra
hjartatilfella meðal miðaldra
kvenna í Bandaríkjunum til kyrr-
setu,“ segja Manson og félagar
hennar.
Læknar hafa lengi vitað að lík-
amsrækt þar sem hraustlega er tek-
ið á getur dregiö úr hættunni á
hjartasjúkdómum. Flestar rann-
sóknirnar hafa hins vegar verið
gerðar á karlmönnum. Þar við bæt-
ist að vísindamenn hafa ekki alltaf
kannað gaumgæfilega hvort göngu-
ferðir séu jafnárangursríkar og öllu
áreynslumeiri líkamsrækt.
Manson og hópur hennar fóru í
saumana á gögnum úr viðamikilli
rannsókn á meira en 121 þúsund
hjúkrunarkonum í Bandaríkjunum
sem hófst árið 1976. Hópurinn
komst að því að það skipti máli
hversu miklum tíma var varið í lík-
amsræktina. Miðað við fimm kíló-
metra stöðugan gönguhraða á
klukkustund drógu þær konur sem
gengu í eina til þrjár stundir á viku
um 30 prósent úr líkunum á hjarta-
sjúkdómum, miðað við þær konur
sem sátu bara á rassinum.
Konur sem gengu lengur en
Konursemgengu
lengur en þrjár
stundir á viku drógu
úr iíkunum á hjarta-
sjúkdómum um
35 prósent.
þrjár stundir á viku drógu úr lík-
unum um 35 prósent.
Gönguhraðinn skiptir einnig máli.
Konur sem gengu á þriggja kílómetra
hraða drógu úr líkunum á hjarta-
sjúkdómum um 25 prósent en sú tala
komst í 36 prósent hjá þeim sem
gengu öllu rösklegar, eða á fhnm
kílómetra hraða á klukkustund.
Gönguferðir gera sem sagt mik- .
ið gagn því við þær lækkar blóð-
þrýstingurinn og kólesterólmagn-
ið í blóðinu minnkar. Þá draga
þær úr blóðtappamyndun og
magni blóðsykurs og auka jafn-
framt næmi líkamans fyrir insúl-
íni. Allt þetta dregiu* svo úr líkun-
um á því að maður fái hjartasjúk-
dóma, segir JoAnn Manson.
HHHBHHHflHHBaHBBHHHSHBHHHI

Blessaðar risaeðlurnar urðu að þola spendýr sér við hlið á jörðinni í meira
en eitt hundrað milljon ár áður en þær dóu svo loks út.
Örsmáar tennur frá Madagaskar segja nýja sögu:
Spendýr og risaeðlur
lifðu hlið við hlið
Risaeðlumar
vom ekki einar
í heiminum. Ör-
smáar tennur úr
forsögulegu dýri
sem fundust í
kjálkabeini á Madagaskar þykja
ótvíræð sönnun þess að spendýr og
risaeðlur hafi ráfað saman um jörð-
ina fyrir meira en eitt hundrað
milljón ámm.
Vísindamenn héldu fram að
þessu að spendýr heföu ekki komið
fram á sjónarsviöið fyrr en eftir að
risaeðlurnar dóu út. Nýjustu rann-
sóknir, sem greint er frá í tímarit-
inu Nature, segja hins vegar aðra
sögu, nefnilega þá að spendýr voru
uppi miklu fyrr en talið var.
„Forfeður okkar vom líka til á
blómaskeiði risaeðlanna. Þau voru
bara lítil og lítt áberandi," segir
Andre Wyss, jarðfræðiprófessor við
Kaliforníuháskóla í Santa Barbara,
einn höfunda greinarinnar í Nat-
ure.
Umrætt spendýr var loðið og á
stærð við mús. Það tilheyrði flokki
spendýra sem lifðu á Madagaskar
fyrir um 165 milljón ámm. Tenn-
urnar sem fundust eru meira en
tvöfalt eldri en elsta þekkta spen-
dýriö frá Madagaskar.
„Mest áberandi landdýrin á mið-
lífsöld, og þar af leiðandi þau fræg-
ustu, voru að sjálfsögðu risaeðlurn-
ar,“ segir Wyss. „Sú staðreynd að
loðin dýr, eða spendýr, og risaeðlur
komu fram á svipuðum tíma í þró-
unarsögunni er ekki jafnkunn.
Dýraflokkar þessir tveir lifðu hlið
við hlið í meira en eitt hundrað
milljón ár.“
Vísindamennirnir segja í grein
sinni í Nature að niðurstöður þeirra
sýni að undirflokkur spendýra hafi
þróast fyrr á suðurhveli jarðar en
nokkuð á norðurhvelinu.
Auk Wyss og samstarfsmanna
hans tóku þátt í rannsókninni vís-
indamenn frá Field náttúmsögu-
safninu í Chicago, háskólanum í
Norður-Illinois og Antananarivohá-
skóla á Madagaskar.
Vísindamenn héldu fram
að þessu að spendýr
hefðu ekki komið fram á
sjónarsviðið fyrr en eftir
að risaeðlurnar dóu út.
Nýjustu rannsóknir, sem
greint er frá í timaritinu
Nature, segja hins vegar
aðra sögu, nefnilega þá
að spendýr voru uppi
miklu fyrr en talið var.
Ekki er allt sem sýnist í umferðinni:
Bílarnir á hinni
akreininni
fara ekkert hraðar
I* Ekki skipta um
akrein. Bílarnir á
^JUJJ-1 akreininni við
hliðina fara ekk-
| ert hraðar þótt
............ þér sýnist það.
„Þetta er bara sjónhverfing," segir
Don Redelmeier, prófessor í læknis-
fræði við Torontoháskóla. Hann ætti
að vita það. Hann rannsakaði fyrir-
bærið í þrjú ár. Menn skyldu því
hugsa sig tvisvar um áður en þeir fara
að sikksakka.
En ekki er þar með sagt að hinn
venjulegi ökumaður leggi trúnað á
það þegar hann sér ekki betur en bíl-
arnir í næstu akrein æði áfram en
hann fer ekki nema fetið.
„Bilið milli bílanna eykst þegar þeir
fara hratt en þegar þeir fara hægt em
þeir þéttar saman. Bílstjóri getur því
farið fram úr mörgum farartækjum á
skömmum tima en það tekur hins veg-
ar miklu lengri tíma fyrir jafnmarga
bUa að fara fram úr honum. Sjónhverf-
ingin versnar bara ef umferð er þung
eða bUarnir em mjög nálægt hver öðr-
um,“ segir Redelmeier.
Annað sem eykur á áhrif sjónhverf-
ingarinnar er sú einfalda staðreynd
að fólk horfir meira fram fyrir sig en
aftur, sem kannski vonlegt er. Bílar
sem maður fer fram úr eru því fljótir
að hverfa en maður hefur hina, þá
sem fara fram úr manni sjálfum, áUtaf
fyrir augunum.
Redelmeier og samverkamenn hans
notuðu tölvulíkön og myndbandsupp-
tökur af umferðinni í Toronto til að
kanna hversu vel fólki gekk að meta
ökuhraða. Þeir segja frá niðurstöðun-
um í vísindaritinu Nature.
Þegar tilraunadýrin skoðuðu mynd-
bandsupptökur og tölvulíkön héldu
þau að umferðin í næstu akrein færi
hraðar, jafnvel þótt hún væri jafn-
hröð, eöa jafnvel hægari.
„Fólk ætti að átta sig á sjón-
hverfingunni og standast þá freist-
ingu að skipta um akrein. Ávinn-
ingurinn kann að vera blekking
ein en hættan er alltaf fyrir
hendi," segir Redelmeier og bendir
á að umferðarslys verði allajafna
vegna mannlegra mistaka en ekki
vegna bilana í bílnum.
Langoftast borgar sig ekkert að vera að skipta um akrein þótt manni sýnist
bílarnir við hliðina fara hraðar en maður sjálfur. Það er bara sjónhverfing.
■■■■■■■■■■■■■■
C-vítamínið
róar
C-vítamín getur í
hugsanlega
komið í veg fyr-
ir allrahanda
sjúkdóma, allt
frá kvefpestum til krabba-
meins, með því að draga úr
áhrifum streitu á líkamann.
Vísindamenn við Alabama-
háskóla gáfu tilraunarottum
ofurskammta af vítamíninu og
reyndist það draga talsvert úr
streituhormónum í blóðinu.
Rotturnar fengu C-vítamín í
magni sem samsvarar nokkur
þúsund millígrömmum hjá
manninum. Síðan voru þær
settar í búr þar sem þær gátu
enga björg sér veitt og urðu
stressaðar fyrir vikið. Því næst
voru rottumar drepnar og leit-
að að streituhormónum í blóði
þeirra.
Vísindamennirnir bentu á
það á ráðstefnu bandarískra
efnafræðinga að núverandi
ráðlagðir skammtar af C-
vítamíni miöuðust við að
koma í veg fyrir skyrbjúg. Til
að njóta allra kosta þess þyrfti
hins vegar að borða meira af
því.
Ferja ógnar
höfrungum
Grænfriðungar
hafa áhyggjur
af nýrri hrað-
skreiðri ferju
sem siglir milli
tveggja eyja á Kanaríeyjum. Á
fyrstu tveimur vikunum
drápust tveir grindhvalir af
völdum ferjunnar og því er
haldið fram að höfrungastofn-
um á svæðinu stafi hætta af
henni.
Að sögn þeirra grænfrið-
unga heldur grindhvalastofn-
inn sig á siglingaleið ferjunnar
og þar eru einnig fjórtán af
tuttugu og sex. höfrungateg-
undum sem finnast við Kanarí-
eyjar. Tvær höfrungategund-
imar eru taldar vera á við-
kvæmu stigi, næsta þrepi frá
því að vera í útrýmingarhættu.
Brjóstsviði
arfgengur
Læknar við
Mayo-sjúkra-
húsið í
Minnesota telja
hugsanlegt að
hinn hvimleiði brjóstsviði sé
arfgengur.
Rannsókn sem gerð var á
1.524 manneskjum í sýslu einni
í Minnesota leiddi í ljós að þeir
sem áttu foreldra, systkini eða
börn með erfiðan brjóstsviða
eða sjúkdóma í vélinda eða
maga voru tvisvar sinnum lík-
legri til að hafa þurft að glíma
við sama sjúkdóm sjálfir.
G. Richard Locke, sem stjórnaði
rannsókninni, sagði að þótt ýmis-
legt benti til að erfðaþættir ættu
hlut að máli væri nauðsynlegt að
gera ítarlegri rannsóknir á erfða-
mengi mannsins áður en hægt
væri að kveða upp úr um það.
lÁínlúú