Dagblaðið Vísir - DV - 06.10.1999, Blaðsíða 11

MIÐVIKUDAGUR 6. OKTÓBER 1999
ennmg u
Hallgrímur Helgason vill ekki vera réttur maður á röngum tíma:
Orgelstillarinn var með í sýningunni
Umsjón
Silja Aíalsteinsdóttir
mmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmmm
Aldrei hefur verið
auðveldara að finna
ástina en nú, enda
eru um sjötíu útsölu-
staðir í Reykjavík.
DV-mynd ÞÖK
Sögur frá sjónum
I síðustu viku kom út
einstaklega fallega út
gefin bók með þjóðsög-
um frá íslandi, Norður-
Noregi, Samalandi,
Færeyjum og Græn-
landi. Þjóðsögur við sjó
heitir hún og er tekin
saman af fimm manna
hópi, einum úr hverjum
stað, og gefin út á sex
tungumálum hjá Vöku-
Helgafelli. íslenski full-
trúinn í hópnum, Bald-
ur Hafstað, þýddi er-
lendu sögumar í ís-
lensku útgáfunni og
nær sönnum þjóðsagna-
blæ á mál og stíl þeirra.
Bókin ber nafn með
rentu því allar sögurn-
ar gerast við sjó eða á
sjó og segja frá sjó-
kindafansi af ýmsu
tagi, sækonum og haf-
meyjum, selakonum,
hafmönnum og marbendlum, mardraugum,
sjópúkum og öðram skrimslum, sjófuglum,
fiskiun og sævarspendýrum. Þjóðsagnasöfn-
in sem sögumar eru sóttar í komu út á ár-
unum 1850-1945, íslensku sögurnar eru
flestar úr Þjóðsögum Jóns Ámasonar.
Bókin hefst á nokkrum sögum um hvem-
ig eyjar hafa orðið til. íslenska sagan er hin
kunna þjóðsaga um Drangey sem varð til
þegar nátttröllin dagaði uppi við að leiða
kú undir naut. Ein færeyska sagan er af því
þegar íslendingar ætluðu að draga Færeyj-
ar norður til sín og sendu risa og kerlingu
hans til að sækja þær. En verkið reyndist
snúnara en þau höfðu reiknað með þó bæði
væru áræðin og vel sterk, og að lokum
gáfust þau upp og ætluðu heim við svo
búið: „En þau höfðu verið of svifasein; í
sömu andrá og þau ætluðu að vaða í átt til
íslands, risinn á undan og kerlingin á eftir,
reis sól úr hafi og þau urðu bæði að steini
og þar standa þau nú og horfa í átt til Is-
lands án þess að geta
hreyft legg eða lið.“
Meiri átök í
Færeyjum
Þessar tvær upp-
runasögur minna hvor
á aðra og sú er raunin
um annað efni bókar-
innar: Sjórinn hefur
kallað fram svipuð
sagnaminni hjá þeim
sem búa við strendur
hans. Selimir hafa
mannsaugu enda segir
í Gamla testamentinu
að þeir hafi einu sinni
verið menn, og áhrifa-
ríkustu sögumar segja
einmitt frá harmræn-
um ástum selakvenna
og manna. íslenska
sagan um selshaminn
sem bóndinn rændi og
náði þar með ungri selakonu á sitt vald er
ljúfsár og falleg enda hefur hún orðið vaki
að ófáum listaverk-
um; hið síðasta var
undurfalleg leiksýn-
ing Völu Þórsdóttur
í Möguleikhúsinu í
fyrra. Færeyska
hliðstæðan við
þessa sögu er svip-
uð lengi vel, en hún
hefur eftirmála þar
sem selakonan kall-
ar ógn og dauða yfir
gömlu byggðina
sína eftir að menn
þaðan drepa brimil-
inn maka hennar og
tvo kópa sem hún
átti. Er lýsingin á
óbænum selakon-
unnar bæði mynd-
ræn og dramatísk en
þann hluta vantar í ís-
lensku gerðina.
Norska selmærin er eins
og sú íslenska, þar getur grátur ný-
fædda barnsins ekki einu sinni stöðvað
hana á flótta hennar þegar hún finnur ham
sinn. En sækonan samíska getur ekki án
bamsins síns verið og svo fer að hinn
mennski bóndi hennar nær henni aftur til
sín með því að nýta sér ást hennar á bárn-
inu. Kannski er hún heldur ekki tilfínn-
ingalaus gagnvart fóður bamsins þótt sag-
an beri ekki mál i það.
Einn bókarkaflinn segir sögur af
strandbúum sem era í hættu staddir
og yffrnáttúrleg öfl eða dýr norðursins
veita þeim hjálp í nauðum. Alþekkt er
íslenska sagan í bókinni af Grímsey-
ingnum sem bjamdýrið bjargaði; græn-
lenska sagan um birnina sem veiddu
höfrunga við vök segir hins vegar frá
dreng sem kynnist ísbjörnum í mannsiíki
og sleppur naumlega frá þeim með
óvæntri aðstoð lax!
Bókin er myndskreytt af sjö listamönn-
um sem ættaðir eru af sömu slóðum og sög-
umar. Sá íslenski er Elías B. Halldórsson
listmálari en
meðal hinna má
nefha færeyska
rithöfundinn
William
Heinesen sem
einnig var snjall
myndlistarmað-
ur og samísku
skáldkonuna
Synnove Per-
sen.
Bókin er ekki
sist ætluð til
kennslu en allir
sem yndi hafa af
þjóðsögum og
sögnum munu
njóta hennar.
Mynd Williams Heinesens við Mar-
mennil og Anfinn bónda í Elduvík.
Mynd Aka Hoegh við grænlensku söguna Hvernig
„matmóðirin" varð til.
Af tæknilegum mistökum féll niður setning í um-
sögn Halldóru Friðjónsdóttur um uppsetningu
Leikfélags Akureyrar á Klukkustrengjum í mánu-
dagsblaðinu. Kom þetta ansi klaufalega út
þar sem setningin fjallaði um sjálfa for-
senduna, orgelstillarann sem kemur
stað allri framvindu verksins. Sam-
hengis vegna birtum við setninguna
umhverfi sínu:
„Leikurunum gekk undantekninga-
lítið vel að koma þessum áherslum til
skila og leikurinn var í flestum tilvikum
jafn og góöur. Orgelstillarinn er frekar vand-
ræðaleg persóna frá höfundarins hendi og bar leik-
ur Ara Matthíassonar nokkurn keim af því. Túlk-
un Árna Péturs Reynissonar á Eiríki var stirð og
sömuleiðis vantaði dálítið upp á tilfinningalega
dýpt hjá Ingibjörgu Stefánsdóttur sem gerði engu
að síður margt vel.“
Mömmu-blues
Norma E. Samúelsdóttir hefur gefið út ljóðabók-
ina Mömmu-blues til minningar um móður sína
Huldu Valdimarsdóttur Ritchie sem lést fyrr á
þessu ári. Ljóðin eru minningabrot úr fortíð og nú-
tíð i bland við mannlýsingu og lýsa trega og heitum
tilfinningum. Ljóðunum er skipt í fjóra hluta og er
annar hlutinn aðeins þetta eina ljóð:
Horfin
Farin
Þó hér
þó hér
Milda ijós
Kerti
sálmabók
Þjáning
ei
meir
Og rauöa
rósin er
Enn er
Mömmu-blues er áttunda bók Normu sem bæði
hefur gefið út skáldsögur og ljóð. Hún fæst í bóka-
verslunum Máls og menningar Laugavegi 18 og
Pennans-Eymundssonar í Austurstræti.
Myrkurbil
Um síðustu helgi opnaði Hjörtur Marteinsson
myndlistarmaður einkasýningu í Listasalnum Man
við Skólavörðustíg. Sama dag kom út
ljóðabók eftir hann með sama nafni og
sýningin: Myrkurbil. Þetta era skemmti-
lega margræð ljóð þar sem allt getur
gerst - og gerist! - mettuð dularfullum
myndum. Með bestu ljóðum bókarinn-
ar em prósaljóð í anda módemistanna
íslensku, einkum Stefáns Harðar
Grímssonar; þar á meðal er titilljóðið
„Myrkurbil":
Andspœnis margskiptri gluggahvelfingu stjörnu-
skoöunarstöóvarinnar þar sem þau höföu lengi
mœnt til himins og rœtt liti stjarna, kom hún óvœnt
undir kvöld auga á skin nýrrar stjörnu, sem haföi
skorið sér snió í einn gluggann yfir höfói þeirra. í
því skyni aö gaumgæfa lit þessarar stjörnu, sem lýsti
í gegnum vitund þeirra, rétti hún út höndina eftir
henni eins og svipu væri slöngvaö út í tómiö. Eitt
andartak snart lófi hennar myrkurbilin fyrir utan
um leió og glerbrotin sáldruöust yfir sjónir þeirra og
skáru þeim nýja mynd af himni. Heióari en áóurl
Þetta er önnur ljóðabók Hjartar, sú fyrri heitir
Ljóshvolfin og kom út 1996. Höfundur gefúr út sjálf-
ur og selur bókina hjá Máli og menningu, Ey-
mundsson og Bóksölu stúdenta.
skildi það að. Nú drífur fólk í að gifta sig
áður en það skilur. Tímamir eru breyttir."
- Harmarðu fortíðina?
„Nei, ég er ekki maður nostalgíunnar.
Maður verður alltaf að hlusta vel á sinn eig-
inn samtíma. Ég vil ekki vera réttur maður
á röngum tíma. Ég er fyrst og fremst að
sýna hvemig þetta er en sjálfsagt má greina
smá brodd í þeirri lýsingu. Fólk er alltaf að
hlaupa eftir því sem það heldur að sé ást en
er það svo kannski ekki. Sjálfsagt hefur
aldrei verið auðveldara að finna ástina en
nú á tímum þegar það eru um sjötíu útsölu-
staðir í Reykjavík einni. Samt hefur aldrei
verið erfiðara að finna hana af því að stað-
imir era svo margir. Borgaryfirvöld urðu
að bregðast við með því að lengja opnunar-
tímann. Böm fara að ókyrrast þegar
þau hafa átt sama pabbann í sjö ár.
Þá spyr mamman meðan hún er að
mála sig: Hvernig pabba viljið þið
núna, krakkar? Svo fer hún út á lífið
að ná í nýjan pabba handa þeim. Auð-
vitað er þetta slæmt að einhverju
leyti en þetta er samt staðreynd og ég
er ekki að predika heldur sýna það.
Leikhúsið er best þegar maður sér
lífið í kringum sig birtast þar og mig
langaði tii að semja samtímaleikrit þar
& sem allt þetta fólk sem við þekkjum
■ væri komið upp á svið.“
- Er einhver fulltrúi hinna gömlu
■ gilda i verkinu?
■ „Það væri einna helst amma Árna
^ sem ýtir undir hann í konuleitinni.
Svo kemur fram að hún bjó sjálf í
hörmulegu hjónabandi í hálfa öld.
Fólk heldur stundum að lífið hafi
verið miklu betra í gamla daga en
gamlir dagar áttu líka sína gömlu
daga.“
Bióleikhúsið er í eigu ágætra
leikhús- og listamanna, Amar Árna-
sonar, Jóhanns Sigurðarsonar, sem
leikstýrir Kossinum, Sigurðar Sig-
urjónssonar, Stefáns Hjörleifssonar
og Áma Samúelssonar. Framsýn-
ingin hefst kl. 20 annað kvöld.
Hundraðasta samkoma
Besta vinar ljóðsins
Annað kvöld kl. 21 er haldið upp á það
á veitingastaðnum Grand Rokk, yfirráða-
svæði Hrafns Jökulssonar, að þrettánda
starfsár Besta vinar ljóðsins er nú runnið
upp. Verður upplesturinn það kvöld úr
nýjum og væntanlegum bókum sá hund-
raðasti samkvæmt út-
reikningum tölvuglöggra
manna. Þrettánda starfsár-
ið byrjar líka vel eins og
nöfn upplesara sýna fram á: Andri
Snær Magnason, Bragi Ólafsson,
Didda, Guðrún Eva Mínervudóttir,
Haraldur Jónsson, Mike Pollock,
Ólafur Gunnarsson og Þómnn
Valdimarsdóttir.
sami en persón-
an er önnur.
Ámi Hafstein er
ekki jafnmikill
lúser og Hlynur
Bjöm. Hann er
orðinn þrítugur,
stcufar á auglýs-
ingastofu sem
grafískur hönn-
uður, voðalega
góður strákur og
langar til að
eignast konu.“
- Þú fjallar
mikið um samskipti kynjanna í verkum
þínum...
„Þau eru uppi á teningnum í okkar sam-
tíð, ekki síst sú ringulreið
sem er komin á sam-
bönd fólks. Áður fyrr
gekk fólk í hjóna-
band til að vera
saman þangað til
dauðinn
Á morgun veröur frumsýnt í Bíóborginni
viö Snorrabraut (gamla Austurbœjarbíó)
nýtt leikrit hjá nýju leikhúsi, Bíóleikhúsinu.
Leikritiö heitir Kossinn og segir frá ungum
manni sem er oróinn svo örvœntingarfullur
í sinni konuleit aö hann fer til spákonu.
Hún segir honum aö hann þekki nú
þegar sína tilvonandi, þaö eina sem
hann þurfi aó gera sé aö kyssa hana.
Og þá hefst gamaniö.
Leikritið er eftir Hallgrím Helga-
son, sem fyrir á vinsælan hádegis-
leik í Iðnó, 1000 eyja sósu, auk
þess sem velgengni Hellis-
búans í íslensku óper-
unni er ekki síst þýð-
ingu hans og staðfær-
ingu að þakka. Er það
kannski einlægur ásetn-
ingur hans að eiga verk eft-
ir sig á fjölum hvers leikhúss bæj-
arins í einu?
„Já, ég stefni að því að slefið slitni
ekki á milli,“ segir hann grafalvar-
legur.
- Eru þetta skyld verk inn-
byrðis, 1000 eyja sósan og
Kossinn? .
„Nei, ég held að þetta
nýja verk sé skyldara
skáldsögunni 101
Reykjavík. Vem-
leiki beggja er sá
Ekki maður nostalgíunnar