Dagblaðið Vísir - DV - 21.10.1999, Qupperneq 12

12
FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON Og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aðstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI 11,105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vlsir, netútgáfa Frjálsrar flölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ISAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins I stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekkí viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Einangrun og ofurtortryggni
Bandaríska öldungadeUdin hefur rýrt friðarlíkur í
heiminum og aukið einangrun landsins með því að hafna
alþjóðasamningnum um bann við tilraunum með kjarn-
orkuvopn. Þessi samningur var gerður að undirlagi
Bandarikjanna sjálfra og með ærinni fyrirhöfn.
Öldungadeildin hefur gefið grænt ljós á frekari tilraun-
ir Indverja, Pakistana og annarra þeirra, sem vilja gera
sig breiða í hermálum. Hún hefur lýst frati á alla helztu
bandamenn Bandaríkjanna í öryggismálum og ögrað
Rússum og Kínverjum að ástæðulausu.
í kjölfarið hefur Rússland þegar hafnað ósk Bandaríkj-
anna um breytingu á sáttamála þjóðanna um eldflauga-
varnir og mun hafna vestrænum ráðum um friðsamlegri
framgöngu í Tsjetsjeníu. Kína mun herða truflanir sínar
á hernaðarlegu jafnvægi í austanverðri Asíu.
Verst er, að öldungadeildin hefur sýnt stjórnvöldum
um allan heim, að engum tilgangi þjóni að gera skriflega
samninga við Bandaríkin, af því að þingið muni ekki
virða þá. Allt alþjóðlegt samningaferli verður erfiðara en
áður, til dæmis á sviði heimsviðskipta og tolla.
í nóvember hefst ný lota í alþjóðaviðræðum á vegum
Heimsviðskiptastofnunarinnar um lækkun tolla og ann-
arra viðskiptahafta til eflingar velmegunar í heiminum
og ekki sízt í Bandaríkjunum, sem jafnan hafa staðið sig
vel í framleiðslu fyrir alþjóðlegan markað.
Þessi lota er nú orðin marklaus, af því að málsaðilar
sjá, að einangrunarsinnar og verndarsinnar á Banda-
ríkjaþingi muni koma í veg fyrir staðfestingu hvaða
samnings, sem gerður yrði. Samningamönnum hafa því
fallizt hendur nokkrum vikum áður en lotan hefst.
Bandaríkjaþing hefur árum saman komið í veg fyrir,
að landið standi við skuldbindingar sínar um greiðslur
til Sameinuðu þjóðanna. Er nú réttilega komið að því í
lok þessa árs, að Bandaríkin missi atkvæðisrétt sinn hjá
samtökunum og rýri áhrif sín á alþjóðavettvangi.
Vaxandi einstefna, einangrunarstefna og ofurtor-
tryggni Bandaríkjaþings á sér hljómgrunn meðal kjós-
enda, sem telja utanríkismál litlu skipta og telja þar á of-
an, að útlendingar séu jafnan að reyna að hafa fé af
Bandaríkjunum, oft með lævíslegum hætti.
Þeirri skoðun eykst fylgi, að Bandaríkin eigi að hætta
afskiptum af deilumálum úti í heimi og breyta sér í lok-
að virki undir kjamorkuregnhlíf. Kjósendur og þing-
menn virðast ekki gera sér grein fyrir, hvað einangrun-
in muni kosta bandaríska útflutningsatvinnuvegi.
Kjósendur og þingmenn í Bandaríkjunum lifa í óraun-
verulegum heimi, þar sem bæði er hægt að eiga kökuna
og éta hana. Slík viðhorf eru að vísu algeng um allan
heim, en hafa hvergi á Vesturlöndum fengið eins mikinn
byr undir báða vængi og í Bandaríkjunum.
Völdum á heimsvísu fylgja tækifæri til að treysta við-
skiptahagsmuni, svo sem sölu á kvikmyndum og tölvu-
búnaði. Einstefna, einangrun og ofurtortryggni leiða
hins vegar til þess, að önnur ríki og ríkjasamtök hefta
bandarísk útflutningstækífæri og loka þeim.
Allir tapa á þeim viðhorfum, sem hér hefur verið lýst
og Bandaríkjamenn sjálfir tapa mest. Verst er þó, að
Vesturlönd sem heild veikjast af þessum völdum og hafa
minni möguleika en áður á að framkalla friðsamlegt
svigrúm til lýðræðis og viðskipta sem allra víðast.
í kjölfar bandaríska virkisins rís evrópska virkið og
hliðstæð virki víðar um heim. Veröld okkar mun verða
hættulegri en hún hefur verið síðustu áratugi.
Jónas Kristjánsson
„Árin 161-180 eftir Krists burð
var keisari yfir öllu Rómaveldi
Marcus Aurelius Antoninus, eitt
hið mesta göfugmenni og speking-
ur, sem nokkru sinni hefur ráðið
löndum og þegnum.“ -
Þannig hefst hin þekkta dæmi-
saga Sigurðar Nordal, Ferðin sem
aldrei var farin. Síðan segir frá
því að alúðarvinur og ráðgjafi
keisarans féll í styrjöld og lét eftir
sig 18 ára son, Lucius að nafni.
Lucius brá brátt af hreinlífi og
siðavendni fóður síns, safnaði að
sér gjálífum höfðingjasonum, leik-
urum og dansmeyjum og lifði
hvern dag í dýrlegum fógnuði.
Keisarinn sendi einn spekinga
sinna, dulbúinn sem söngvara, á
fund hins unga manns og bauð
honum að búa sig undir vanda-
sama sendiferð fyrir hið róm-
verska ríki. Lucius setti hljóðan
og sendi frá sér alla gesti sína og
skemmtanamenn. Segir síðan af
undirbúningi hans undir ferðina
sem aldrei var þó farin. Þessi bók-
menntaperla hefur verið íslend-
ingum hugstæð frá því Sigurður
flutti hana fyrst í erindaflokki í
Ríkisútvarpinu árið 1940.
í anda meistara síns
En nokkrum árum áður birtist
á íslensku önnur saga um aðra
ferð sem var farin. Hún hefst
þannig:
Ferðin
Sigurður Nordal, norrænufræðingur og rithöfundur.
sem var farin
———— ljóðrænu, hljómþýðu
Kjallarinn máli
Hringferðin mikla
Höfundar er ekki get-
ið á titilsiðu né annars
staðar og bókin er
þýdd á íslensku af
ónafngreindum manni.
„Þýtt“ er það eina sem
stendur um það efni.
Bókin mun þó vera eft-
ir enska píanóleikar-
ann og lagasmiðinn
Cyril Scott. Scott, Cyril
stendur skrifað með
blýanti á titilsíðu ein-
taksins sem geymt er í
Þjóðarbókhlöðu. Bókin
með frásögninni af
—
„Það eru hugmyndirnar um hið
sanna og góða líf sem höfund-
arnir vilja koma til skila með
dæmisögum sínum. Og báðir
telja þeir að hinar fornu dyggðir
vísi mönnum veginn.“
Hólmfríður K.
Gunnarsdóttir
„í fjallalandi einu
langt í burtu lifði
endur fyrir löngu
maður nokkur rík-
ur, sem Antoníus
hjet. Hann hafði
notið allra þeirra
skemmtana, sem
auður hans gat veitt
honum, þangað til
hann var orðinn
leiður á þeim, líkt
og barn, sem fengið
hefur leiði á leik-
fangi, sem misst hef-
ur, í þess augum,
það sem heillandi
var við það í
fyrstu."
Þannig hefst
Hringferðin, annar
hluti bókarinnar
Inn vígði sem gefin
var út hjá Prent-
smiðju Odds
Bjömssonar á Ak-
ureyri árið 1933.
Inn vígði er að fyrri
hluta „frásögn um
afburða andans
mann eftir nem-
anda hans“, síðari
hlutann skrifar
nemandinn í anda meistara síns
og samkvæmt fyrirsögn hans. í
stuttu forspjalli segir svo m.a.:
„Um stilinn í frásögn minni gaf
Justin Moreward Haig mjer
nokkrar leiðbeiningar, áður en
hann fór. „Hafðu málið fornt,
snjallt og eins skáldlegt og unnt
er,“ sagði hann, „því að sannindi
dulspekinnar ná betur tökum á
lesandanum, sjeu þau sett fram í
ferðalagi Antoníusar kom reyndar
aftur út árið 1962 i þýðingu Stein-
unnar Briem undir titlinum Full-
numinn. Höfundarins Cyril Scott
er getið á titilsíðu og útgefandi er
Prentsmiðjan Leiftur.
í þýðingu Steinunnar heitir síð-
ari hlutinn Hringferðin mikla. -
Gamlan fórumann ber að garði
Antoníusar. Öldungurinn er í
raun lærisveinn mikils meistara.
Eftir að hafa þegið beina hjá Ant-
oníusi býður hann honum að
hverfa frá hóglífi og munaði og
leita viskunnar. Honum beri að
leggja allar bækur á hilluna, fela
þjónum sínum hús og aðrar eignir
til forráða því að viskuna finni
hann uppi á snæviþöktum
fjallatindum, þar sem meistarar
viskunnar dveljast.
Antoníus fékk til fylgdar við sig
fornvinkonu sína, gleðikonu sem
hann hafði á sínum tíma yfirgefið
og smáð. Þau lenda í mannraun-
um en allt fer vel að lokum. Endir-
inn er óvæntur eins og í
dæmisögu Sigurðar.
Hugmyndir sveima í loftinu
Ferðin sem aldrei var farin
minnir á Hringferð Cyrils Scott.
Þar með er ekki sagt að Sigurður
hafi þekkt þá sögu, þótt það megi
vel vera, heldur hitt að sögunum
svipar saman. Lucius lagði reynd-
ar aldrei af stað en Antoníus fór i
sina ferð. Það skiptir þó ekki sköp-
um. Það eru hugmyndirnar um
hið sanna og góða líf sem höfund-
arnir vilja koma til skila með
dæmisögum sinum. Og báðir telja
þeir að hinar fornu dyggðir vísi
mönnum veginn. Málið er fornt,
snjallt og skáldlegt eins og Justin
Moreward Haig ráðlagði læri-
sveini sínum. Þar bregst hvorki
Sigurði né Cyril bogalistin.
Um skyldleika sagnanna er
kannski aðeins um það að ræða að
hugmyndir sveima í loftinu á
hverjum tíma - og það er snilldin
að grípa þær og búa til úr þeim
listaverk.
Hólmfríður K. Gunnarsdóttir
Skoðanir annarra
Tískulausnir Samfylkingarinnar
„Ein helsta ástæða þess hvernig komið er fyrir Sam-
fylkingunni er að hún býður aðeins upp á tískupólitík
og tískulausnir, svo vitnað sé til ummæla fyrrverandi
liðsmanns, Árna Þórs Sigurðssonar, í Degi. Samfylking-
in er samsuða utan um óskilgreinda „þriðju leiðina"
sem farið hefur sigurfór um hinn vestræna heim ...
Reykjavíkurlistinn hefur aftur á móti náð ákveðnum ár-
angri í að búa tO eins konar útgáfu af „þriðju leiðinni"...
Margt af því sem Reykjavíkurlistinn hefur framkvæmt
eða boðað myndi sóma sér vel á stefnuskrá stjórnmála-
aíls sem kenndi sig við hægristefnu, svo sem einkavæö-
ing félagslega íbúðakerfisins og hugmyndir um hlutafé-
lagavæðingu og jafnvel einkavæðingu veitufyrirtækja."
Úr forystugreinum Vidskiptablaðsins 20. okt.
Dagblöðin og grænmetið
„Samband garðyrkjubænda hefur upp á síðkastið lagt
í mikinn auglýsingakostnað í því skyni að halda græn-
metisverði háu á íslandi. Eins og venjulega þegar mál-
staðurinn er slæmur er gripið til slæmra röksemda til að
verja hann. Um helgina birti sambandið opnuauglýsingu
í Morgunblaðinu þar sem bent er á þá staðreynd að dag-
blöð eru dýrari hér á landi en annars staðar. Mun þetta
hafa átt að stinga duglega upp í þá sem gagnrýnt hafa háa
tolla á innflutt grænmeti, sérstaklega DV. Þaö að leggja
að jöfnu ólikt verð á grænmeti annars vegar og dagblöð-
um hins vegar er vitaskuld alger fjarstæða og ekki boð-
legt vilji garðyrkjubændur láta taka sig alvarlega. Inn-
lend dagblöð njóta engrar vemdar hins opinbera gagn-
vart erlendum keppinautum."
Úr Vef-þjóðviljanum 18. okt.
Samræmd próf tímaskekkja
„Ég tel að samræmdu prófin séu tímaskekkja í ís-
lensku skólakerfi eins og þau eru framkvæmd í dag.
Þessi próf eru fáránlegur samanburður milli bama í
heilum árgangi, sem öll eiga að hafa sömu forsendur en
hafa þær i raun ekki. Níu ára börn eru enn mjög mis-
jafnlega langt komin í þroska. Próf á þessu stigi eru ein-
ungis til þess fallin að ýta of snemma undir samkeppni
á milli bama, fjölskyldna og skóla og bömin verða
stressuð því að próf af þessu tagi er ekki framkvæman-
legt öðru vísi en með stressi... Kerfið gengur greinilega
ekki upp.“ Guðrún Helga Sigurðardóttir í Degi 20. okt.