Dagblaðið Vísir - DV - 21.10.1999, Blaðsíða 13
FIMMTUDAGUR 21. OKTÓBER 1999
13
Tilfinningar
eöa gildismat?
Eyjabakkarnir voru
heitasta umræðuefni
landsmanna sl. sumar
og haust. Auðvitað var
fyrst og fremst rætt um
framtíð svæðisins. Svo
voru nokkrir sem
ræddu um umræðuna
sem slíka. Hér er ætl-
unin að taka eitt skref
til og ræða umræðuna
um umræðuna!
Flestir sem tjáðu sig
um orðræðuna fóru um
hana neikvæðum orð-
um. Fundu menn henni
tvennt tii foráttu: Að
hún væri sprottin af
þörf landans fyrir eilíf-
ar þrætur og að hún
„Stórorð umræða skapar sjaldan
raunverulegt aðhald. Þvert á móti
gefur hún stjórnvöldum gullið
tækifæri til að fara sínu fram óháð
almenningsáliti. Tilfinningar geta
þó markað umræðu með öðrum
hætti en að móta stíl hennar.“
Kjallarinn
Hjalti Hugason
prófessor
Frá fundi á Egilsstöðum um virkjanir á Austurlandi. - Tekist á um gildi og
gildismat og í slíkum málum verður bæði að beita tilfinningum og skyn-
semi, segir m.a. í grein Hjalta í dag.
færi fram á tilfinningalegum nót-
um. Oftast var þessari gagnrýni
beint að andstæðingum virkjunar.
Bæði þessi atriði þurfa frekari at-
hugunar við.
Ekki smámál
Sé því haldið fram að umræða
sé sprottin af þrætugirni og þörf
fyrir illdeilur liggur annað af
tvennu undir steini: Að um smá-
mál sé að ræða eða að almenningi
komi málið ekki við. Hvorugt á
við um Eyjabakkaumræðuna.
Vemdun einstæðrar náttúruperlu
er ekkert smámál. Þvert á móti
kann hún vera ómetanlegt andóf
gegn óbætanlegu tjóni. Viðleitni
til að fjölga störfum
á landsbyggðinni og
styrkja byggð í heil-
um fjórðungi er
heldur ekki smá-
mál. Þess vegna er
rangt að reyna með
léttvægum rökum
að hleypa loftinu úr
umræðunni. Al-
menningur í upp-
lýstu lýðræðissam-
félagi ber auk þess
ábyrgð sem ekki
verður undan vik-
ist. Hún felst í þvi
að taka afstöðu og
láta hana í ljósi. Á
þann hátt er tryggt
að sem flest rök
komi fram, að mál
séu könnuð frá öll-
um hliðum, að
ákvörðun verði
ekki hraðað úr
hófi og að niður-
staða verði grund-
uð þegar hennar
tími er kominn.
Hlutverk umræð-
unnar er að skapa
aðhald með þeim
sem bera endan-
lega ábyrgð og
taka að lokum
ákvörðun sem oft verður ekki aft-
ur tekin. Það er ábyrgðarhluti að
drepa slíkri umræðu á dreif með
hártogunum og háði.
Tilfinningalegs eðlis?
Auðvitað settu tilfinningar
mark sitt á mál margra sem tjáðu
sig um Eyjabakkana. Það á jafnt
við um andstæðinga og fylgjendur
virkjunar. Nú er ekkert rangt við
að standa við tilfinningar sínar.
Leiði það til slagorða og sleggju-
dóma er hins vegar betur heima
setið en af stað farið.
Stórorð umræða skapar sjaldan
raunverulegt aðhald. Þvert á móti
gefur hún stjómvöldum gullið
tækifæri til að fara sínu fram óháð
almenningsáliti. Tilflnningar geta
þó markað umræðu með öðmm
hætti en að móta stíl hennar. Rök-
in sem beitt er geta líka verið til-
finningalegs eðlis og ugglaust virð-
ist ýmsum að svo hafi verið um
Eyjabakkaumræðuna. Það er þó
alls ekki augljóst að svo hafi verið.
Gildi og gildismat
Umræðan snerist ekki um það
eitt hvort hlífa ætti Eyjabökkum
eða virkja á Austurlandi. Hún
fjallaði frekar um það hvers virði
ósnortin náttúra sé, ekki aðeins
nú heldur einnig fyrir óbornar
kynslóðir sem og hitt hversu stór-
ar fórnir megi færa til að halda líf-
vænlegri byggð í landshluta þar
sem störfum fækkar fremur en
fjölgar.
Slíkum spurningum verður
ekki svarað af neinu viti út frá
svokölluðum skynsamlegum rök-
um einum saman. Þar með er ekki
sagt að um tilfinningamál sé að
ræða. Hér er þvert á móti tekist á
um gildi og gildismat og í slíkum
málum verður bæði að beita til-
finningum og skynsemi. Það er
sannarlega kominn tími til að við
æfum okkur í þeirri jafnvægislist.
Hjalti Hugason
Samkynhneigö og trú
Ég hef eins og flestir verið ein-
gyðistrúar hingað til. Ég hef ekki
gert djöfulinn að sjálfstæðum guði
og dýrkað hann eins og villutrúar-
maðurinn Gunnar Þorsteinsson.
Þegar hið illa birtist svo áberandi
í manni sem honum renna á mig
tvær grímur um eðli þess.
Sömu lagaákvæðin
Hvemig get ég verið kristinn og
talað svona illa um annan mann
og dæmt og svívirt trúarskoðanir
hans svo harkalega? Já, það er
rétt, ég get það ekki. Ég er ekki
Guð og hans er að dæma. Um leið
og ég bið Gunnar og trúarbræður
hans afsökunar og dreg upphafs-
orð mín til baka skora ég á hann
að draga til baka orðnotkunina
„kynvillu" um samkynhneigða i
nýlegri kjallargrein. Það eru sömu
lagaákvæðin sem vemda hann
gegn árásum á trúarskoðanir hans
og vernda gegn svívirðingum á
kynhneigð.
Margir hafa verið drepnir fyrir
trú sína og menn hafa látið lifið
fyrir kynhneigðir sínar. Ýmsir
öfgahópar hafa staðið fyrir hroða-
legum verkum í nafni trúar sinn-
ar. Árásir eins og árásir Gunnars
á samkynhneigða geta hrakið þá í
dauðann. Trúir hann því virkilega
að Jesú Kristur myndi gera slíkt
ef hann væri á
jörðinni i dag?
Með túlkun-
arrétt Guðs
Gunnar telur sig
þess umkominn
að taka setning-
ar úr Biblíunni,
túlka þær og
gefa þeim meiri
merkingu en
orðanna hljóðan
gefur tilefni til. Hann gerir þessa
túlkun sína að „Orði Guðs“ og ger-
ir sjálfan sig þannig að óskeikulli
guðlegri vera með beinan túlkun-
arrétt á guðs orði svona eins og
páfinn í Róm. Þessa túlkun sína
endurtekur hann og trúbræður
hans í síbylju eins og um bilaðan
„Ég er ekki Guð og hans er að
dæma. Um leið og ég bið Gunnar og
trúarbræður hans afsökunar og
dreg upphafsorð mín til baka skora
ég á hann að draga til baka orð-
notkunina „kynvillu“ um samkyn-
hneigða í nýlegri kjallargrein.“
geisladisk sé að ræða.
Minn Kristur er
andstæðingur
hrokans. Hann er
andstæðingur
faríseanna sem
einnig tóku sér þenn-
an túlkunarrétt og
fóru um með vand-
lætingu á gerðum
annarra. Ég tel mig
ekki vera þess um-
kominn að segja að
trú mín sé réttari eða
betri en trú Gunnars.
Ég veit ekki hvor
okkar fær æðri sess í
himnaríki ef við þá
komumst þangað
báðir. Ég tel hins veg-
ar að enginn megi í
nafni trúar valda öðr-
um tjóni á sálu eða líkama og ég
tel hættu á því að Gunnar geti
með skrifum sínum gert slíkt.
Gera sig að guðum
Ef við færum út i trúardeilur þá
myndi hann velja setningar úr
Biblíunni og túlka þær eftir pældu
skýringarkerfi trúarbræðra sinna.
Já, hann myndi túlka þær. Þar
stendur hnífurinn í kúnni. Það
stendur hvergi í Biblíunni neitt
beint um staðfesta sambúð, ástir
samkynhneigðra eða
að menn deili kjörum
sínum. Skoðanabræð-
ur Gunnars taka
ákveðnar setningar
sem þeim finnst aö
gætu stutt fordóma
þeirra og gefa þeim
þessa merkingu fyrir
túlkun. Þeir segja síð-
an þjóðinni að þetta
sé óskeikult Guðs orð
og gera sjálfa sig
þannig að guðum.
Skaðleg árás
Tilgangur skrifa
minna er ekki að
verja einhverjar
leyndar kenndir sem
ég, giftur maðurinn,
ber þó þetta sé önnur greinin um
samkynhneigð og trú. Tilgangur
minn er að verja mörk trúfrelsis
sem eru sömu og mörk annars
frelsis okkar, þ.e. að við göngum
ekki á rétt annarra til þess að hafa
sama frelsi. Yfírlýsingar manna
um að einhver ákveðinn hópur
fari til helvítis af því að hann túlk-
ar vilja Guðs með öðrum hætti
finnst mér skaðleg árás á þá sem
fyrir því verða.
Jón Sigurgeirsson
Kjallarinn
Jón
Sigurgeirsson
héraðsdómslögmaður
Með og
á móti
Er Vinnueftirlitið viljalaust
verkfæri í höndum vinnu-
veitenda?
Vinnueftirlit ríkisins á meðal annars að
stuðla að fækkun slysa, atvinnutengdra
sjúkdóma og góðri líðan starfsmanna á
vinnustað og hafa eftirlit með og sjá
um að vinnuverndarlögunum og reglum,
sem settar eru samkvæmt þeim, sé
framfylgt.
Guðmundur Gunn-
arsson, formaöur
Rafiðnaðarsam-
bands íslands.
Stendur á bein-
an hátt með at-
vinnurekendum
Aðbúnaði og
vinnuaðstöðu
launamanna
hefur löngum
verið ábótavant
og hafa stéttar-
félögin ásamt
trúnaðarmönn-
um sínum reynt
að fylgjast með
því að fyrirtæk-
in fari að þeim
lögum og reglu-
gerðum sem náðst hafa fram. Ekki
hefur alltaf gengið sem skyldi, Þeg-
ar á það hefur reynt hefur Vinnu-
eftirlitið ekki verið tilbúið til þess
að standa við bakið á trúnaðar-
mönnum. Hér má benda á mál
trúnaðarmanna við Búrfellslínu á
síðasta ári og hjá ísal í sumar. Báð-
ir þessir trúnaðarmenn unnu sér
það eitt til saka að benda á að ekki
væri farið að gildandi lögum og
reglugerðum frá Vinnueftirlitinu
um aðbúnað launamanna. í báðum
tilfellum svíkst vinnueftirlitið aft-
an að þeim og stendur á beinan
hátt með atvinnurekendum í brott-
rekstri þeirra. Undanfarnar vikur
hafa fjölmiðlar verið uppfullir af
frásögnum um að unnið sé dag og
nótt í Kringlunni og lög um hvíld-
artíma greinilega þverbrotin.
Vinnueftirlitið lýsir því yfir í fjöl-
miðlum að það hafa ekkert vitað
um þetta, og síðan er bætt við ef
það hefði vitað um það þá hefði
það gefið fyrirtækjunum undan-
þágu frá reglunum. Vinnueftirlitið
er viljalaust verkfæri i höndum
vinnuveitenda.
Starfar fyrir
hagsmuni sam-
félagsins
Nei, því fer
víðs fjarri.
Vinnueftirlitið
starfar sam-
kvæmt lögum
og reglum að
því meginmark-
miði að starfs-
menn á vinnu-
stöðum verði
ekki fyrir
vinnuslysum og
sjúkdómum
sem stafa af vinnuumhverfinu.
Þetta eru grundvallarhagsmunir
launamanna en einnig hagsmunir
vinnuveitenda og samfélagsins
alls. Stofnunin vinnur og faglega
að framgangi þessara markmiða. í
stjórn stofnunarinnar eru fúlltrúar
bæði launþega og vinnuveitenda
sem tryggja að sjónarmið þessara
aðila komist að. Ekki er síður al-
gengt að vinnuveitendur kvarti
undan „íþyngjandi" kröfum eftir-
litsmanna stofnunarinnar um úr-
bætur en að fulltrúar launþega
kvarti undan því gagnstæða. Á síð-
asta ári gáfu eftirlitsmenn vinnu-
veitendum 12.818 skrifleg fyrir-
mæli um úrbætur og settu fram
1.370 ábendingar. Þvingunarað-
gerðum (notkun bönnuð) var beitt
í 454 tilfellum. Starfsemi Vinnueft-
irlitsins er ekki hafin yfir gagn-
rýni og unnið er að framþróun
starfsins á ýmsum sviðum. Ásak-
anir formanns rafiðnaðarsam-
bandsins flokkast hins vegar ekki
undir málefnalega gagnrýni og
þeim er alfarið vísað á bug. -HK
Eyjólfur Sæmunds
son, forstööumaö-
ur Vinnueftirlits
ríklslns.