Dagblaðið Vísir - DV - 26.10.1999, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 26. OKTÓBER 1999
13
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
og angistar
Myndir eítir Sölva Helgason
Olafur Jónsson sem hyggst gefa út
bók um myndlist Sölva Helgasonar lýs-
ir eftir
myndum
eftii'
hann
sem ein-
stakling-
ar kunna
að eiga í
fórum
sínum.
Biður
hann þá
vinsam-
lega að hafa samband við sig í síma 895
9852 eða senda bréf i pósthólf 7077, 127
Reykjavík.
Danskir bókadagar
1 Pennanum Eymundsson, Austur-
stræti 18, standa nú yflr danskir bóka-
dagar, og er öllum unnendum nor-
rænna bókmennta bent á að kynna sér
þá ríflega 300 titla sem í boði eru.
Dönsku bókadagarnir standa til 12.
nóvember.

m r* ■
Steinar í vörðu
INýlega kom út afmælisrit Þuríðar J.
Kristjánsdóttur, fyrrum prófessors í
uppeldissálarfræði við Kennaraháskóla
; íslands, Steinar i vörðu. Á sjötugsaf-
mæli Þuríðar 28. apríl 1997 kviknaði sú
hugmynd í hópi vina hennar og sam-
starfsfólks að gefa út greinasafn henni
til heiðurs. Nú hefur hugmyndin orðið
að veruleika og skrifa 17 höfundar
greinar upp á samtals röskar 300 síður.
Skóli hefur verið starfsvettvangur
Þuríðar alla tíð. Eftir skyldu-
nám í heimahéraði lauk hún
kennaraprófi frá Kennara-
skóla íslands vorið 1948 og
kenndi eftir það bömum og
unglingum um langt skeið.
Auk þess nýtti hún hvert
tækifæri til frekara náms,
og doktorsprófi lauk hún
frá University of Illinois
í Bandaríkjunum 1971.
Lengst starfaði Þuríður
samfellt við Kennarahá-
skóla íslands og sinnti
þar margháttuðum
störfum á viðkvæmum mót-
unarárum nýs háskóla. Hún var fyrsti
prófessorinn sem skipaður var við skól-
■ ann og um tíma var hún aðstoðarrekt-
or hans og ruddi ótroðnar slóðir við
;; skipulagningu nýrra námsleiða, rétt-
1 indanáms og fjarnáms.
í Steinum í vörðu er fyrst og fremst
Ifjallað um skólamál. í upphafl bókar lít-
ur Þuríður um öxl og rifjar upp náms-
og starfsferil sinn í viðtali við Kristínu
| Indriðadóttur og Ólaf H. Jóhannesson.
Síðan er greinunum skipað í fjóra meg-
Iinkafla. í þeim fyrsta, „Af spjöldum sög-
unnar“, er m.a. rakin þróun sam-
ræmdra prófa 1 íslenskuin skólum frá
i 1880-1977 og fjallað um lýðháskóla á ís-
landi í byrjun 20. aldar. f öðrum kafla,
| „Próffræði og námsmat", er fjailau um
ýmsar matsað-
ferðir, áreiðan-
| leika og rétt-
1 mæti prófnið-
urstaðna og
mat á munn-
| legri færni í
ensku. í kaflan-
8 um „Nám og
nemendur" er
fjallað um mál-
töku barna,
sögukennslu og
söguskyn, læsi
íslenskra barna og rétt þeirra til
menntunar. Loks er í síðasta kafla,
I „Um kennslu og kennara", skrifað um
I þróun fagvitundar kennara og hvernig
efla má félagsþroska og samskipta-
hæfni nemenda, sagt frá rannsókn á
endurmenntun kennara og áhrifum
kennara á líðan nemenda.
Rannsóknarstofnun Kennaraháskóla
fslands gefur bókina út. Ritnefnd skip-
uðu Helgi Skúli Kjartansson, Hrafn-
hildur Ragnarsdóttir, Kristín Indriða-
dóttir og Ólafur J. Proppé.
Á hádegi á morgun verður óperan Manns-
röddin frumsýnd í íslensku óperunni undir
stjóm Ingunnar Ásdisardóttur. Hún er sungin
af einum söngvara í einum þætti, tekur um 40
mínútur í flutningi og allan tímann er þessi
eina persóna að tala - eða syngja - í símann.
Sagt er að Jean Cocteau hafi skrifað uppruna-
lega leikritið eftir að hann hafði orðið vitni að
símtali konu við elskhuga sinn og seinna freist-
aði leikritið Francis Poulenc sem samdi úr því
ópem.
Signý Sæmundsdóttir syngur persónu verks-
ins sem er allan timann að reyna að telja ást-
mann sinn fyrrverandi á að koma til sín aftur.
Það era mikil átök.
„Já, engin smá!“ segir Signý og hlær, „engin
leið að hafa þau meiri með eina manneskju á
sviðinu. Það er farið gegnum allan tilfmninga-
skalann og eins djúpt og hægt er að komast á
þessari stuttu stund."
- Hvar á skalanum byrjarðu?
„Þegar áhorfendur koma til sögunnar er per-
sónan komin býsna langt niður. Hún er að bíða
eftir að maðurinn hringi til hennar svo að hún
geti reynt að tæla hann til sín aftur. Það er úr-
slitatilraunin og eina vopn hennar er röddin:
rödd ástarinnar, tilfmninganna, rödd sálarinn-
ar, angistarinnar og reiðinnar. Sambandi þeirra
lauk fyrir þremur dögum og þessa þrjá daga hef-
ur hún þjáðst mikið. Við komum að henni í
slæmu ástandi og svo versnar það!“
- Er ekki erfitt að fá enga gleði á móti örvænt-
ingunni?
„Nei, því hana fáum við. Inn á milli rifjar hún
upp sælustundir þeirra saman og þá glaðnar yfir
henni; en það tekur að vísu fljótt af.“
Fyrir bæði kynin
Við heyrum ekki hvað ástmaðurinn segir, en
þegar mannsröddin þagnar og hlustar á svarið
tekur píanóið við. Það leikur karlmanninn og
Signý sagði að Gerrit Schuil næði ótrúlegum blæ-
brigðum í leik sinn. En við verðum að imynda
okkur hvað ástmaðurinn segir nákvæmlega, og
væntanlega geta allir sem komnir em til vits og
ára búið til sína útgáfu af því. Karlmaður sem
Konan reynir að tæla ástmanninn til sín aftur og eina
röddin. Signý Sæmundsdóttir í Mannsröddinni.
heyrði æfingu á verkinu sagði eftir á að honum
hefði fundist mest gaman að imynda sér viðbrögð
ástmannsins.
„Verkið höfðar til beggja kynja, en það er tek-
ið úr reynsluheimi kvenna," segir Signý. „Kon-
unni hefúr verið hafhað og henni finnst hún yfir-
gefin og forsmáð. Hún lýgur að karlmanninum,
viðurkennir svo lygina, ásakar hann, ásakar
sjálfa sig og reynir svo að breiða yfir það - og
svona gengur þetta þangað til hún getur ekki
meira."
- Þetta er flott tækifæri fyr-
ir söngkonu...
„Já,“ segir Signý, „og vinn-
an við uppsetninguna hefur
verið mjög gefandi um leið og
hún var auðvitað afskaplega
kreijandi. Músíkin er kannski
ekki aðgengileg undir eins en
hún undirstrikar rosalega vel
það sem er að gerast á hveij-
um stað í verkinu, ekki síst
tjáir hún spumingar og svör
mannsins hinum megin á lín-
unni sem við heyrum ekki.“
Signý syngur á frönsku og
fannst það erfitt fyrst. „En um
leið og maður er búinn að
læra hlutverkið og skfija það
til fulls hættir tungumáhð að
skipta máli. Einfaldara hefði
verið að syngja á sínu eigin
máli en þegar tónverk er
samið á ákveðnu tungumáli
þá er mikið atriði að það sé
flutt á því líka - að formið fái
að halda sér. Blæbrigðin vilja
hverfa með nýju tungumáli.
Hrynjandin í málinu er mikil-
væg og tónlistin er skrifúð út
frá henni - og hrynj-
andi frönsku og ís-
lensku er mjög ólík.“
Texta verður varp-
vopn hennar er ag a sjgá svo ekki
DV-mynd Teitur verða vandræði að
skilja verkið. Manns-
röddin verður sýnd í hádeginu á miðviku-
dögum á næstunni. Það er djarft tiltæki en
forráðamenn Óperannar vonast til að fólki
líki sú dirfska. Húsið verður opnað kl. 11.30
og fólki býðst hressing á undan, franskur
biti og eitthvað til að skola honum niður
með, og er hressingin innifalin i miðaverði.
Óperan sjálf hefst svo kl. 12.15 og stendur i 40
mínútur þannig að þetta smehur inn í hádeg-
ishléið. Við óskum Signýju góðs gengis við ást-
manninn á morgun.
Rödd ástar
Með orð að vopni
Yfirvegaðri kaidhæðni móðurinnar er svarað með takmarkalausri reiði
unglingsins. Katla Margrét Þorgeirsdóttir og Gunnar Hansson í hlutverk-
um sínum. DV-mynd ÞÖK
Sextán ára pilti sem veit að kjamorku-
vopnabirgðir heimsins duga til að tortíma
öhu lífi áttatíu sinnum getur varla liðið öðru-
vísi en ömurlega. Sérstaklega ef hann tekur
„ábyrga afstöðu" sem hann þarf að verja fyr-
ir móður sinni sem virðist standa nákvæm-
lega á sama um gang heimsmála. Á meðan
hann lifir í skugga sprengjunnar kvalinn af
ótta nöldrar hún um fáfengilega hluti eins og
óhreina sokka og hávaðamengandi tónlist og
sýnir þörf hans á vasapeningum takmarkað-
an skilning. Heimilisfriðurinn á Njálsgöt-
unni er því af skomum skammti en þó kast-
ar fyrst tólfunum þegar móðirin segir honum
skriflega stríð á hendur. íbúðin breytist í vig-
völl þar sem hvert orð verður að vopni í bar-
áttunni og lengi óvíst hvort muni hafa betur.
Yfirvegaðri kaldhæðni móðurinnar er svarað
með takmarkalausri reiði unglingsins sem
finnst ranglæti heimsins beinast að honum
einum. Orðasennurnar eru oftar en ekki
bráðfyndnar en meinhæðnar eins og kemur
víst fæstum á óvart sem þekkja til verka Auð-
ar Haralds.
Leiklist
Halldóra Friðjónsdóttir
Sviðsverkið Baneitrað samband á Njálsgöt-
unni ber þess nokkur merki að vera unnið
upp úr skáldsögu, t.d. hvað varðcir persónu-
sköpun. Samband mæðginanna er ávallt í for-
granni og því verða aðrar persónur dálítið
flatar. Frammistaða aðalleikaranna skiptir
því sköpum og óhætt að fúllyrða að vel hafi
tekist til hér. Gunnar Hansson sýndi hreint
frábæra takta í hlutverki Kormáks. Gelgju-
stælamir, töffaraskapurinn, reiðin og vand-
ræðagangurinn í sambandi við kvennamálin,
allt virkaði þetta sannfærandi og jafnvel pín-
lega kunnuglegt fyrir einhverja i áhorfenda-
hópnum. Móðirin sem Katla Margrét Þor-
geirsdóttir leikur er höfð fremur þreytuleg í
útliti en sú þreyta nær svo sannarlega ekki til
heilans. Hún hefur ætíð beinskeytt svör á
reiðum höndum og einna helst að yfirvegunin
sé fullmikil. Uppákoma eins og þegar hún
brestur í dans kemur því flatt upp á áhorfend-
ur en vekur enn meiri kátínu fyrir vikið.
Hildigunnur Þráinsdóttir leikur kærastuna
Lillu og tekst ágætlega upp þó ekki hafi hún úr
miklu að moða. Sveinn Þórir Geirsson leikur ein
sex hlutverk og bjó til bráðskemmtilegar týpur úr
flestum. Heimir, vinur Konráðs, var sérlega eftir-
minnilegur og sama má raunar segja um lögguna
og pylsusalann. Margréti Kr. Pétursdóttur tekst
lika að draga sínar persónur skýrum dráttum og
gildir þá einu hvort um er að ræða örsmátt hlut-
verk konu á námskeiði hjá Rauða krossinum eða
móður Lillu. Sjöfn Evertsdóttir var ekki jafh-
afgerandi í sínum hlutverkum en einna best í
hlutverki unglingsstúlkunnar Guðrúnar.
Ekki hefur verið
gerð nein tilraun til
að færa Baneitrað
samband á Njálsgöt-
unni nær okkur í
tíma. Leikritið gerist
árið 1984 líkt og bókin
enda hætt við að
áhyggjuefni Kormáks
virki hjákátleg á þvi
herrans ári 1999. Bún-
ingar Maríu Ólafsdótt-
ur miðast því við tísk-
una árið 1984 og
nægðu einir og sér til
að fá salinn til að
skella upp úr oftar en
einu sinni. Öll gervi
era vel útfærð og tón-
list notuð til að undir-
strika enn frekar tíð-
arandann. Leikmynd
Vignis Jóhannssonar er byggð á svipaðri hug-
mynd og i Kossinum nema hér er útfærslan
ekki jafnmikið augnayndi. Mér fannst eitthvert
ójafnvægi milli herbergis Kormáks og eldhúss-
ins/stofunnar en hvor eining fyrir sig þjónaði
samt hlutverki sínu eins og til var ætlast. Helsti
galli uppfærslunnar er hversu endaslepp lokin
era; þau hefðu þurft mun betri undirbyggingu.
Gunnari Gunnsteinssyni leikstjóra heiúr hins
vegar tekist að gæða sýninguna sterkum heild-
arsvip og Baneitrað samband á Njálsgötunni er
hin ágætasta skemmtun.
Draumasmiðjan sýnir í íslensku óperunni:
Baneitrað samband á Njálsgötunni eftir Auði
Haralds
Gervi: Ásta Hafþórsdóttir
Ljósahönnun: Ingvar Björnsson
Hófundur og val tónlistar: Þorvaldur Bjarni
Þorvaldsson
Leikmynd: Vignir Jóhannsson
Búningar: María Ólafsdóttir
Leikstjóri: Gunnar Gunnsteinsson