Dagblaðið Vísir - DV - 28.10.1999, Blaðsíða 11

FIMMTUDAGUR 28. OKTÓBER 1999
enmng
u
Guðríður vinsæl
Það er kunnara en frá þurfi að segja að á
næsta ári er þúsund ára afmæli landafunda
norrænna manna í Vesturheimi, og er gam-
an að sjá hvað Guðríður Þorbjarnardóttir,
kona Þorfinns karlsefnis og móðir fyrsta
hvíta barnsins í Ameríku, er miðlæg í þeim
hátíðahöldum. Brynja Benediktsdóttir hefur
undanfarin ár sýnt leikverk sitt um hana í
Skemmtihúsinu og erlendis, bæði á ensku og
íslensku, og i fyrra kom út skáldsagan Ver-
öld við eftir Jónas Kristjáns-
son sem fjallar um þessa víð-
förulustu konu síns tíma;
hún fór til Grænlands og
Norður-Ameríku og síðar
alla leið til Rómar.
Nú er langt komið kvik-
myndahandrit um ævi henn-
ar sem Sveinbjörn I. Bald-
vinsson er að semja á vegum
síns eigin fyrirtækis, Túndru, og fyrirtækis
Sigurjóns Sighvatssonar í Bandaríkjunum,
Palomar Pictures. Sagði Sveinbjörn að þetta
yrði kvikmynd í fullri lengd, væntanlega á
ensku.
Við spurðum Sveinbjörn hvort hann fylgdi
gi-annt þeim fornu sögum sem frá Guðríði
segja og kvaðst hann gera það að talsverðu
leyti. „Ég er hrifinn af þessum gömlu bókum,
en þær eru umdeildar sem heimildir enda
ekki ritaðar sem annálar heldur nokkurs
konar áróðursrit - og leggja meiri áherslu á
skáldskap en fræðimennsku. Sagan min
verður líka meiri skáldskapur en sagnfræði.
Skemmtilegasta glíman í svona viðfangsefni
er að átta sig á hvernig hugmyndaheimur
þessa fólks var, hvað réð draumum þess og
þrám, væntingum og metnaöi."
Aðalpersóna kvikmyndar þeirra félaga
verður Guðríður, ekki sem eiginkona land-
vinningamanns og móðir heldur persóna
með sjálfstæð markmið.
Einar vinsæll á Ítalíu
Um síðustu helgi birtist i danska blaðinu
Information merkileg grein eftir Ivan Soren-
sen, prófessor við Háskólann í Flórens, um
heimsókn Einars Más Guðmundssonar til
Castel Goffredo, sem er skammt sunnan við
Gardavatnið á Ítalíu, í tilefni af því að hann
hlaut Giuseppe Acerbi-verðlaunin fyrir
skáldsögu sína Engla alheimsins. Þar velur
dómnefnd árlega ákveðið heimssvæði sem
síðan leggur fram fáeinar bækur i ítölskum
þýðingum. Þær eru lesnar af stórum hópi al-
mennra lesenda sem velur sigurvegara.
í ár var svæðið Norðurlönd, og sænski rit-
höfundurinn Kerstin Ekmann deildi verð-
laununum með Einari Má (þau fengu jafn-
mörg atkvæði). Hún komst ekki í hátíðleg-
heitin og Einar mátti hafa sig allan við að
heimsækja skóla og árita bók sína í ítalskri
þýðingu og heimsækja sokkaverksmiðjurnar
sem hafa gert Castel Goffredo héraðið ríkt og
menningai'legt. En hann átti í engum vand-
ræðum með að skemmta fyrir tvo og virki-
lega gaman er að lesa nákvæma lýsingu pró-
fessorsins á fyrirlestri Einars í aðalveisl-
unni, framburðinum og fasinu jafnt og máli
hans. Einar hafði ausið úr brunni fomsagn-
anna yfir heillaða ítalska áheyr-
endur og lýst því hvernig íslensk
tunga væri latína Norðurlanda.
Hann svaraði spurningum
áhugasamra lesenda sinna og
lauk svo máli sínu með því að
hafa yfir ljóðið „Hómer í Reykja-
vík“ úr ljóða- og listaverkabók-
inni Kletti í hafi. „Hvílíkur upp-
lestur!" segir prófessorinn.
„Hægt og með þungum áherslum
| lét hann stuðlana enduróma í ráðhússalnum
| og það var eins og frammi fyrir okkur stæði
i sjálfur Egill Skallagrimsson..."
Einar Már las ljóð sitt á ensku og ætlaði að
i láta þar við sitja, en þá stökk á fætur prófess-
I or frá Róm sem hafði numið ljóðið nægilega
vel til að geta flutt á staðnum þýðingu á því
); á ítölsku. Þetta varð helgistund og á eftir
heyrðust háværar kröfur um að þetta ljóð
yrði prentað á ítölsku þegar í stað svo menn
gætu notið þess áfram!
Feneyjatvíæringurinn
Talandi um Ítalíu þá fór Jón Proppé mynd-
listargagnrýnandi á tvíæringinn í Feneyjum
í sumar og ætlar að halda erindi um það sem
þar mátti sjá í Listasafninu á Akureyri á
fostudagskvöldið kl. 21. Með erindinu mun
hann sýna fjölmargar skyggnur af verkum á
sýningunni. Þá mun hann fjalla um helstu
stefnur og nýjungar sem þar varð vart.
Umsjón
Silja Aðalsteinsdóttir
í hádeginu í gær var
frumsýnd í íslensku óp-
erunni La Voix
Humaine eða Manns-
röddin eftir Francis
Poulenc við texta úr
samnefndu leikriti eftir
Jean Cocteau. Óperan
er sérstæð að því leyti
að hún er aðeins fyrir
einn söngvara og er um
þrjú kortér að lengd og
þar að auki er allan
tímann sungið inn í
símtól. Það var Signý
Sæmundsdóttir sem
flutti óperuna við und-
irleik Gerrits Schuil og
var hér um einfaldaða
útgáfu á óperunni að
ræða því upphaflega
hafði Poulenc hugsaði
sér hljómsveit í undir-
leikshlutverkinu. Pí-
anógerðin mun þó vera
nokkuð algeng enda útsetningin snilldarleg,
bæði litrík og stórbrotin.
í efnisskránni segir frá því að Cocteau hafi
fengið hugmyndina að leikriti sínu er síma-
línum sló saman og hann „lenti fyrir slysni í
því að hlera samtal ungrar konu við karl-
mann. Hún beitir einfeldnislegum brögðum í
örvæntingu sinni til að draga símtalið á
langinn en hann vill ljúka þvi sem fyrst.“ í
óperunni er texti Cocteaus lítið eitt styttur
og heyrir maður þar síðasta samtalið sem
kona á við ástmann sinn. Hann hefur sagt
henni upp og á hún vægast sagt erfitt með að
kyngja því og reynir með öllum ráðum að
halda í hann.
í upphafi sýningarinnar er sviðið mann-
laust og það fyrsta sem maður sér er tví-
breitt, IkeaJegt rúm í mikilli óreiðu og fom-
fálegur sími, hæfilega einfold sviðsmynd
sem hæfir óperunni fullkomlega. Von bráðar
og hvert annað væl. Leikur
Signýjar var oft býsna
sannfærandi, að minnsta
kosti var hún svo örvænt- ,
ingarfull að maður fór
strax að finna til með
henni og hafa sjálfsagt
margir karlmenn meðal
áheyrenda fengið
nístandi samviskubit yfir
gömlum syndum og fanta-
skap við konur. Einstöku
sinnum var þó leikurinn
dálitið yfirdrifinn og I
kann að vera að stundum
hafi verið skotið yfir mark-
ið. En i heild var útkoman
góð og má þakka það fag-
mannlegri leikstjórn Ing-
unnar Ásdísardóttur.
Sem söngkona er Signý
pottþétt, söngurinn falleg-
ur, sérstaklega á lágu nót-
unum, og það er sérstök
ástæða til að óska henni til
hamingju með franska framburðinn sem fyr-
ir utan eitt eða tvö orð var ótrúlega góður. f
það heila var flutningur hennar vandaður og
vel unninn og henni til mikils sóma.
Gerrit Schuil var hér í essinu sínu og hef-
ur aldrei verið eins góður. Bara snillingur og
guð getur galdrað fram svona mörg blæ-
brigði úr slaghörpunni og litað sönginn svo
fógrum litum án þess nokkurn tíma að falla
í þá gryfju að stela senunni. Bara það gerir
þessa sýningu vel þess virði að sjá hana.
íslenska óperan sýnir:
Mannsröddina eftir Francis Poulenc
Texti: Jean Cocteau
Píanó: Gerrit Schuil
Leikmynd og búningar:
Þórunn Elísabet Sveinsdóttir
Leikstjóri: Ingunn Ásdísardóttir
Signý Sæmundsdóttir syngur um svik og brostnar vonir í Mannsröddinni. DV-mynd Teitur
heyrast dramatískir hljómar frá píanóinu og
Signý Sæmundsdóttir birtist, nánast óþekkj-
anleg, i gervi ungrar konu í rifnum náttkjól.
Svo byrjar símtalið.
Tónlist
Jónas Sen
Ópera Poulencs er afar krefjandi, enda
ekki auðvelt að vera allan timann einn uppi
á sviði. í þokkabót er textinn á frönsku sem
er mörgum söngvaranum erfið. Ennfremur
gerist lítið í verkinu, þetta er bara eitt sam-
tal þó það fari allan tilfinningaskalann og
sprengi hann. Söngkonan þarf því að hafa
töluverða leikhæfileika til að bera því ef
túlkunin er of einhæf fer hún að virka eins
Stærstur hluti höfundarverks
Gunnnars Gunnarssonar ein-
kennist af djúpri alvöru og
glímu við hinstu rök tilvenmn-
ar. Margar skáldsögur hans
hverfast um trú og trúleysi og
tæpa stöðu mannsins í nýjum og
ógnvænlegum heimi eftir fall
hinnar gömlu Evrópu í fyrri
heimstyrjöldinni.
Við fyrstu sýn gætu sögulegar
skáldsögur Gunnars um land-
nám, kristnitöku og Sturlunga-
öld virst falla utan við þetta við-
fangsefni - kannski var það þess
vegna sem Kristinn E. Andrés-
son kallaði þær eyðu í höfundar-
verkinu eins og Halla Kjartans-
dóttir minnir á strax í formála
bókar sinnar, Trú i sögum, um
þessar sögur Gunnars.
Helsti styrkur bókar Höllu
felst i því að breyta hefðbund-
inni mynd af höfundarverki
Gunnars. Hún setur sögulegu
skáldsögumar inn í ákveðið
heildarsamhengi og túlkar bæði
þær og önnur verk Gunnars ein-
dregið á trúarlegan hátt þannig
að ekki einungis sögulegu
skáldsögurnar
heldur
einnig síð-
ustu verk
Gunnars,
skrifuð eftir
að hann
fluttist heim
til Islands,
mynda eðlilega
samfellu sem
fær sinn nátt-
úrulega endi með
trúarlegri sátt i
síðustu verkum
hans, Aðventu, \
Heiðaharmi og W"'
Brimhendu. Jafnframt er þessi trúarleit og
sátt tengd Gunnari sjálfum, höfundarverkið
er hér túlkað sem bein endurspeglun sálar-
isrómantík er ekki nógu gagn-
rýnin. Þá er galli á bókinni
hversu lítið Gunnar er settur í
samhengi við samtíð sína i Dan-
mörku. Því er stundum seilst
heldur langt eftir skýringum og
hugmyndavenslum sem einfald-
ara væri að skýra með sam-
tímaumræðu í Danmörku. Til
dæmis hefði mátt taka tillit til
þeirrar gróskumiklu umræðu
um trúarbrögð og skáldskap
sem varð í Danmörku á þriðja
áratugnum og setja Gunnar í
samhengi við hana.
Bókmenntir
Jón Yngvi Jóhannsson
Sú nýja túlkun sögulegra
skáldsagna Gunnars Gunnars-
sonar sem er aðal þessarar bók-
ar er mjög eindregin. Halla
túlkar sögur Gunnars sem trú-
arlega glímu þar sem kristin-
dómurinn fer ákveðið með sig-
ur af hólmi. Jafnframt rökstyð-
ur hún að þessar sögur myndi
eins konar kjama í höfundar-
verki Gunnars þannig að það
megi lesa í heild sem trúarlega
leit sem ber ávöxt í síðustu
verkum skáldsins. Þessi megin-
kenning er vel fram sett i fyrri
hluta bókarinnar, Halla rök-
styður túlkun sína vel og bók
hennar bætir við vídd í þessi
gleymdu verk Gunnars. Hún er
umtalsvert framlag til skilnings
og túlkunar á verkum Gunnars Gunnarsson-
ar - birtir einn stærsta höfund okkar á öld-
inni i nýju ljósi.
Halla Kjartansdóttir:
Trú í sögum. Um heiðni og kristni í sögum
og samtíma Gunnars Gunnarssonar.
Studia Islandica 56
Bókmenntafræðistofnun Háskóla íslands
1999
Halla Kjartansdóttir: Bók hennar bætir við vídd í gleymd
verk Gunnars Gunnarssonar.
lífs skáldsins.
Seinni hluti bókarinnar, sem fjallar um
rætur Gunnars i norrænni þjóðemisróman-
tík og samband hans við samtímann, er ekki
eins sterkur og túlkunin í fyrri hlutanum.
Þar er færra nýtt á ferðinni, meðal annars
vegna þess að afstaðan til þeirra sem áður
hafa skrifað um Gunnar og norræna þjóðem-
Eyða eða kjarni?
í síma og rúmi