Dagblaðið Vísir - DV - 01.11.1999, Blaðsíða 18

18
enning
MÁNUDAGUR 1. NÓVEMBER 1999 JjV
www.akademia.is
Heimasíða ReykjavíkurAkademíunnar -
www.akademia.is - var opnuð formlega í
fræðasetrinu í JL-húsinu á föstudaginn við
mikinn fögnuð. Vöxtur Akademíunnar hef-
\ ur verið ótrúlega hraður og nú er svo kom-
ið að 40 fræðimenn starfa þar undir sama
Iþaki, allir á sviði hug- og félagsvísinda -
bókmenntafræðingar, sagnfræðingar, heim-
spekingar, fomleifafræðingar, málfræðing-
ar, táknfræðingur, íslenskufræðingar, þjóð-
fræðingar, lögfræðingar, félagsfræðingar,
félagssálfræðingur og stjórnmálafræðingur
svo eitthvað sé nefnt. Að auki eru um 100
fræðimenn tengdir félaginu óbeint - eru fé-
lagar í RA þó að þeir hafi ekki aðstöðu í JL-
húsinu.
Samfélagið í húsinu er hið ánægjulegasta
enda hópurinn góð blanda af þaulreyndum
fræðimönnum og ungu fólki sem er að byrja
að fóta sig á fræðabrautinni. Akademían
var fyrir nokkrum dögum að gefa út sína
fyrstu bók í nýrri ritröð í samvinnu við Hið
íslenska bókmenntafélag, Arf og umbylt-
ingu eftir Svein Yngva Egilsson (sem nánar
er fjallaö um hér til hliðar), og á fyrstu mín-
útu árþúsundsins ætlar hún að gefa út þrjár
bækur í enn einni ritröðinni sem er unnin
í samvinnu Bjarts og ReykjavíkurAkademí-
unnar. Þarna hefúr skapast afar spennandi
i vettvangur fyrir fræðimenn utan háskólans
sem gaman verður að fylgjast með.
óþarfur íslenskum
hagsmunum eins og
það er gjarnan orðað!
Hann málaði sig út í
horn með pólitískum
barnaskap og var nán-
ast útskúfaður úr sam-
félagi íslendinga í
Kaupmannahöfn, og
nú á dögum er eigin-
lega ekkert lesið eftir
hann annað en Dagbók
í Höfn. En hann gerði
samt spennandi hluti
með arfmn og tengir
hann ekki bara ís-
lenskri sjálfstæðisbar-
áttu heldur alþjóðlegri
frelsisbaráttu. Hann er
alltaf með hugann
austur í Ungverjalandi
þar sem urðu mikil
átök um miðja 19. öld.
Þeirra Jón Sigurðsson
hét Lajos Kossuth og
Gísli yrkir merkileg
Magyaraljóð um
Kossuth og baráttu
hans og félaga hans og
færir þessa samtíma-
baráttu úti í Evrópu í
goðsögulegan búning
eddanna og fornaldar-
sagna. Samsetningar-
tæknin sem hann beit-
ir er nýstárleg í ljóða-
gerð 19. aldar og ég tel
að Gísli sé vanmetið
skáld.
En sá höfundur sem
heillaði mig í raun og
veru mest var Grímur
Thomsen," segir
Sveinn Yngvi
að lokum.
„Hann er
ráðgáta,
svo
skemmtilega
dulur á marg-
an hátt en um
leið vísar hann
út fyrir sig í
samtímaumræð-
una og evrópsk-
ar bókmenntir
sem hann var víð-
lesinn i. Það reynir
virkilega á mann að
takast á við Grím.
Fyrir á að giska tíu
árum varð vakning í
Jónasarfræðum og
mikil skriða fór af stað.
Nú er kannski röðin
komin að Grími.“
Komdu nær
Leikstjórastaðan við
Þjóðleikhúsið sem aug-
lýst var í sumar hefur
verið veitt Guðjóni
Pedersen (á mynd) og
mun hann fyrst stýra
verkinu Komdu nær
(Closer), bresku sam-
tímaverki eftir Patrick
Marber sem slegið hefur í gegn víða í Evr-
ópu. Það segir frá fjórum manneskjum,
tveimur körlum og tveimxu’ konum sem
rugla saman reytum sínum sitt á hvað, en
þemað er hið vinsælasta á okkar dögum:
Ástin og hverfulleiki hennar á öld neyslu og
hraða. Ekki vakti slst athygli þegar það var
frumsýnt í Englandi fyrir fáeinum árum að
það notaði tölvupóst fyrst sviðsverka og var
letrinu varpað á stóran skjá á baksviði.
Samkvæmt því sem við höfum hlerað er
Guðjón búinn að velja í hlutverkin. Konum-
ar leika Elva Ósk Ólafsdóttir DV-verðlauna-
hafl og Brynhildur Guðjónsdóttir (Rent) en
karlana leika gamlir bekkjarbræður úr
Leiklistarskólanum og félagar á sviði ótal
sinnum síðan: Ingvar E. Sigurðsson og
Baltasar Kormákur.
Þá er bara að fara að hlakka til.
Hálsmen frá 19. öld sem kallast
„Hönd Fatímu“ og er ætlað að
flæma burt hið „illa auga“, Fatíma
var eftirlætisdóttir Múhameðs spá-
manns og ákaflega gæskurík
kona. Mynd úr bókinni.
Fortíð og samtíð
- En hvers vegna Napóleon,
Sveinn Yngvi?
„Napóelon er eiginlega tákn-
gervingur 19. aldarinnar í þessu
samhengi," svarar hann. „Bókin
fjallar um það hvemig skáldin
vinna úr arfinum, nota íslenskar
fornbókmenntir til að bregða
birtu á evrópsk samtímamálefni.
Napóleon hélt þessum tengslum
auðvitað að fólki í Evrópu,
minnti á forna fyrirrennara sína
og skáld víða um Evrópu
lofsungu hann einmitt með til-
vísun í rómverska keisara og
aðra slika. í íslenskri rómantík
kveður mikið að þessum tengsl-
um þegar skáldin yrkja um sam-
tímamál og samtímamenn - til
dæmis má nefna Jón Sigurðsson
sem var vinsælt yrkisefni ekki
síður en Napóleon, en einnig al-
menn baráttumál 19. aldar eins
og Alþingismálið. íslensku
skáldin, til dæmis Jónas Hall-
grímsson, Grímur Thomsen og
Benedikt Gröndal, eru alltaf með
annan fótinn í fornöldinni og Svein Yngvi Egilsson bókmenntafræðingur.
kunna þá list að nýta sér arfinn
á skapandi hátt. Þeir nota hann til þess að G-fs]í VðlimCtÍllIl
skilgreina jafnólík efhi og heimspeki sam-
tímans og ástina. Gröndal er með sínum ljóð- - Nú er 19. öldin talsvert
um um gyðjuna Freyju að gripa inn í orð- vel kannað bókmenntaland
ræðu samtímans í grannlöndunum um ást- og þú hefur sjálfur áður
ina: Hvemig er hún? Hverjar eru rómantísk- rannsakað verk Jónasar
ar skilgreiningar á ástinni? Sú umræða Hallgrímssonar. Hvað -
haföi farið fram annars staðar á Norðurlönd- eða hver - kom þér mest
um, til dæmis í skáldskap Adams á óvart í vinnunni við
Oehlenschlager, einmitt með tilvísun í þessa bók?
Freyju og ketti hennar. Ég færi líka rök fyr- „Ég held að það hafi
ir því í bókinni að Grímur Thomsen tali við verið Gísli Brynjúlfs-
sjálfan Henrik Ibsen á skáldlegum nótum um son sem var dósent í
þjóðernisrómantík, skrifi jafnvel gegn hon- íslenskum fræðum
um í verkum sínum, en báðir eru þeir að við Hafnarháskóla frá 1874.
vinna úr fomum minnum. í Grími og Ibsen Hann skrifaði og talaði í andstöðu
takast á rómantíker og raunsæismaður." Jón Sigurðsson og varð afar óvinsæll - þótti
„Fyrir tugþúsundum ára, löngu áður en
ritmálið var fundið upp, virðist
mannskepnan hafa
iðkað trúarbrögð.
Vendilega útskorn-
ar smástyttur, fag-
urlega málaðar
hellamyndir og
flóknar greftranar-
athafnir má með
hliðsjón af síðari
tíma samsvöran-
um túlka sem vitn-
isburð um trúar-
iðkun. Allt frá for-'
sögulegum tíma
hefur trú á einhvers
konar máttarvöld
æðri manninum átt
stóran þátt i því að skil-
greina og skapa menningarsam-
félög og auk þess þjónað þeim til-
gangi að draga
úr umkomuleysi
mannsins og
augljósum end-
anleik mannlegr-
ar tilvistar."
Svo segir í
inngangsorðum nýrrar bókar, Trúarbrögð
heimsins, sem Michael D. Coogan ritstýrir. í
henni mætast sjö heimar - gyðing-
dómur, kristindómur, islam,
hindúasiður, búddasiður, kín-
versk og japönsk trúarbrögð, og
er þess freistað að lýsa
trúarlífi mannkyns að
fornu og nýju án áróð-
urs og fordóma. Þótt
þessir heimar virðist í
fljótu bragði eiga fátt
sameiginlegt geyma
þeir allir djúpa
reynslu og mikla
leyndardóma - tján-
ingu þess sem er
æðra öllum skiln-
ingi.
Sjö sérfræðingar, all-
ir meðal fremstu fræði-
manna á sínu sviði, hafa lagt bók-
inni til efhi. Þeir draga fram
megineinkenni þessara helstu trú-
arbragða og miða val sitt einkum
við þrennt: Fjölda þeirra sem játa
trúna, útbreiðslu hennar og sögu-
legt gildi. Hver þeirra skrifar heil-
an og sjálfstæðan bókarhluta um
Nýtt fræðirit um 19. öldina,
Arfur og umbylting eftir Svein
Yngva Egilsson bókmenntafræð-
ing, skartar kápumynd af glæsi-
legu málverki Davids af Napóle-
on Bonaparte þar sem hann er á
leið yfir Alpana á vökrum gæð-
ingi. Myndin gefur undir eins til
kynna að hér sé fjallað um róm-
antík, og þegar gluggað er í efn-
ið kemur í ljós að fyrsti kaflinn
fjallar um Fjölnismenn og aðrar
helstu persónur bókarinnar eru
skáldin Grímur Thomsen, Bene-
dikt Gröndal og Gísli Brynjúlfs-
son.
sitt efni og er þá byrjað á upprana trúar-
bragðanna og rakin söguleg þróun
þeirra, fjallað um eðli guðdómsins,
helga texta og helga staði, helga menn
og vitringa, siðareglur, hug-
myndir um líf eft-
ir dauðann
og loks ram
samspil trú-
arbragða og
samfélags,
enda hafa trú-
arleiðtogar átt
ríkan þátt í því
að móta þjóðem-
isvitund og stjómmál
á ýmsum tímum mann-
kynssögunnar. Er ekki
bitið úr nálinni með þau
áhrif enn í dag.
Helsta prýði bókarinn-
ar eru rúmlega 250 lit-
myndir af fólki, stöðum,
helgum táknum, bygging-
um, gripum, helgimyndum
og helgiritum. Einnig era í henni litprentuð
landakort, vandaðar skýringarmyndir og
nafnaskrá. Ingunn Ásdísardóttir þýddi verk-
ið en Mál og menning gefúr það út.
Harry Potter slær í gegn
Ein af útgáfubókum Bjarts fyrir jólin er
fyrsta bókin um Harry Potter eftir Joanne
K. Rowling sem hefur orðið ótrúlega vinsæl
í Bretlandi, heimalandi höfundar, og víðar í
Evrópu. Þetta era bækur fyrir böm sem
fullorðnir lesa líka og byrja að segja frá
Harry þegar hann er 10 ára og kemst að því
að hann er galdramaður og á að fara í sér-
stakan galdramannamenntaskóla. Harry
hefur lokkað bresk böm og unglinga frá
tölvunni að bókinni og er litið á höfundinn
sem algera galdrakerlingu fyrir vikið.
Harry hefur líka
slegið svo í gegn í
Bandaríkjunum að
frægustu kvik-
myndaleikstjórar
þar í landi grát-
biðja um að fá að
leikstýra bíómynd-
inni, þeirra á með-
al Steven Spiel-
berg, Jonathan
Demme og Chris
Columbus sem
gerði Home Alone-
myndirnar. Kvikmyndaréttinn að fyrstu
tveimur bókunum seldi höfundur fyrir sjö
stafa upphæð í pundum en tók fram að hún
vildi alls ekki teiknimynd. Eitt af því sem
gerði bókina svona vinsæla væri einmitt
sambland veraleika og fantasíu, en í teikni-
mynd er allt mögulegt hvort sem er.
Joanne ólst upp við erfiðar aðstæöur og
hefur verið blönk alla sína ævi þangað til
núna. Hún er einstæð móðir fimm ára dótt-
ur og segir að aðalhættan í ríkidæminu sé
að hún drekki barninu sínu í gjöfum.
Trúarbrögð heims í einni bók
Nýtt fræðirit kannar tengsl fornra bókmennta og samtímaviðburða á 19. öld:
Grímur er ráðgáta
1