Dagblaðið Vísir - DV - 08.11.1999, Blaðsíða 14
14
MÁNUDAGUR 8. NÓVEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Fijálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sfmi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur^alds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fýrir myndbirtingar af þeim.
Byggðastefna framtíðarinnar
Þaö er iHa komið fyrir landsbyggðinni ef það er rétt að
bygging álvers á Reyðarfirði sé mikilvægasta byggðamál
síðustu áratuga eins og Halldór Ásgrímsson, formaður
Framsóknarflokksins, hélt fram í ræðu á fundi mið-
stjórnar flokksins síðastliðinn föstudag. Ekki er það
vegna þess að bygging álvers sé ekki skynsamleg heldur
er nöturlegt til þess að vita að ein verksmiðja sé talin
skipta sköpum í viðleitni stjórnvalda að halda landinu í
byggð - að tryggja sæmilegt atvinnuástand á landsbyggð-
inni. Ef ein verksmiðja á að ráða úrslitum um hvernig
byggð í landinu þróast á komandi árum er baráttan töp-
uð fyrir fram. Ræða formanns Framsóknarflokksins er
því þungur dómur yfir byggðastefnu undanfarinna ára-
tuga.
Vandi landsbyggðarinnar felst hins vegar ekki í því
hvort verksmiðja verður byggð eða ekki. Vandi lands-
byggðarinnar felst ekki í því hvort uppistöðulón á Eyja-
bökkum verður til eða ekki. Vandi landsbyggðai’innar
verður heldur ekki leystur með því að nýta hagnað af
sölu fjármálastofnana til að „treysta“ byggðina, eins og
ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og Framsóknarflokks hefur
ákveðið að gera.
Á sama tíma og skipulega hefur verið grafið undan
sjálfsbjargarviðleitni með því að gera þau verðmæti sem
sköpuð eru í dreifbýli upptæk, að stórum hluta, og flytja
þau á Austurvöll skiptir ein verksmiðja á Reyðarfirði
litlu máli. Hugmyndin um að ausa fjármunum sem
fengnir eru með sölu fjármálastofnana í byggðamál er að-
eins angi af byggðastefnu undanfarinna áratuga sem fyr-
ir löngu hefur siglt í strand, enda fyrst og fremst miðuð
við að lengja í hengingarólinni. Það er verulegt áhyggju-
efni að enn skuli vera uppi hugmyndir um að hægt sé að
leysa vanda landsbyggðarinnar með því að hinir háu
herrar í Reykjavík skammti þeim sem kjósa að búa úti á
landi úr hnefa. Stjórnmálamenn eru enn uppteknir af því
að leggja byggðagildrur til að halda fólki í sínu héraði í
stað þess að aðstoða það við að finna sér búsetu þar sem
möguleikar þess í leitinni að lífshamingju og þokkalegri
afkomu eru mestir.
Eina raunverulega byggðastefna framtíðarinnar er að
koma í veg fyrir að höfuðborgarsvæðið sogi lífskraftinn
úr byggðarlögum sem annars gætu átt góða lífsmögu-
leika. Byggðastefna framtíðarinnar er ekki fólgin í því að
gera landsbyggðarfólk að eins konar ölmusumönnum
sem bíða eftir að næsti ríkisbanki verði seldur.
Á undanförnum árum höfum við íslendingar upplifað
gífurlegar breytingar og framfarir á nær öllum sviðum
atvinnulífsins. Fjármálamarkaðurinn hefur verið leystur
undan opinberum afskiptum og sjávarútvegurinn hefur
fengið að njóta sín í fyrsta skipti í áratugi. En mesta
breytingin hefur verið sjálft hugarfarið. Bjartsýni og
kjarkur hefur tekið við af bölsýni - trúin á framtíðina
hefur verið drifkraftur efnahagslegrar velsældar undan-
farinna árá. Þessi bylting hugarfarsins hefur því miður
ekki náð, nema að takmörkuðu leyti, út fyrir höfuðborg-
arsvæðið. Byggðastefna framtíðarinnar felst í því að
blása mönnum í brjóst bjartsýni og kjark til að takast á
við margvísleg verkefni - nýta þau fjölmörgu tækifæri
sem eru og eiga að vera fyrir hendi. Öruggasta leiðin er
að lofa landsbyggðinni að njóta þeirrar uppskeru sem
hún hefur sáð til en ekki setja hana í spennitreyju opin-
berra afskipta eða reglna.
Óli Bjöm Kárason
Fólk flytur í stórum stíl
til höfuðborgarsvæðisins og
selur eignir á landsbyggð-
inni fyrir lækkandi verð. Á
höfuðborgarsvæðinu hækk-
ar fasteignaverð vegna
fólksflutninganna. Um leið
hækkar fasteignamat eigna
og þar með gjaldstofn fast-
eignaskatta. Fasteignaverð
á landsbyggðinni lækkar
hins vegar. Fasteignaskatt-
ar ættu þá einnig að lækka
þar. Það gerist þó ekki því
fasteignaskattar á lands-
byggðinni fylgja fasteigna-
verði í Reykjavík. Skattkerf-
ið er þannig upp byggt að
fólksflótti af landsbyggðinni
veldur aukinni skattbyrði
þeirra sem eftir eru.
Ný fasteignaskrá
Nú fer að líða að því að
„Skattkerfið er þannig upp byggt að fólksflótti af landsbyggðinni veldur aukinni
skattbyrði þeirra sem eftir eru.“
Sérstæð
svikamylla
upp fluttar til Reykjavík-
ur og settar þar niður.
Fasteignaverð
lækkar - fasteigna-
skattar hækka
Ef Fasteignamat ríkisins
hefur unnið mark-
aðskannanir sínar af
vandvirkni mun koma í
ljós að víða á lands-
byggöinni hefur fast-
eignaverð lækkað á síð-
asta ári. Það á við um
íbúðarhús og atvinnu-
húsnæði. Fasteignamat
þessara eigna ætti þess
vegna einnig að lækka. í
Reykjavík hefur fast-
eignaverð hins vegar
’ i;
„Um leið og fasteignamat í
Reykjavík hækkar koma fram
sérkennileg aukaáhrif. Fast-
eignaskattar landsbyggðarfólks \
þyngjast einnig þó að verðmæti
eigna þess minnki. Ástæðan er
sú að álagningarstofn fasteigna-
skatts miðast við fasteignaverð
í Reykjavík.“
Kjallarinn
Stefán Ingólfsson
verkfræðingur
Yfirfasteignamats-
nefnd ákveði
hækkun fasteigna-
mats að fengnum
tillögum frá Fast-
eignamati ríkisins.
Fasteignamat á að
endurspegla mark-
aðsverð fasteigna
eins og það er 1.
nóvember. Fast-
eignaverð er
breytilegt frá einu
landsvæði til ann-
ars, langhæst á
höfuðborgarsvæð-
inu. í stærstu þétt-
býlisstöðum utan
þess er fasteigna-
verð 25-40% lægra
en í Reykjavík, á
minni þéttbýlis-
stöðum er það
40-55% lægra og á
stöðum sem búa
við mikinn fólks-
flótta 55-70%
lægra. Víða seljast
eignir alls ekki svo
vafi ríkir um verð-
mæti þeirra.
Fasteignamat á
að endurspegla
þann mismun sem
áður er lýst. í fast-
eignaskrá kemur
einnig fram önnur matsstærð en
fasteignamat. Hún nefnist álagn-
ingarstofn fasteignaskatts. Álagn-
ingarstofn fasteignaskatts er það
verð sem fást mundi fyrir fasteign
ef hún væri í Reykjavík. Lands-
byggðarfólk fær þannig tvær mats-
stærðir á eignir sínar. Annars veg-
ar fasteignamat sem er lýsandi
fyrir verðmæti eignanna. Hins
vegar álagningarstofn fasteigna-
skatts sem væri lýsandi fyrir verð-
mæti þeirra ef þær væru teknar
hækkað. Fasteignamat i höfuð-
borginni mun þess vegna vafa-
laust hækka til að endurspegla
breytingar á markaðsverði.
Um leið og fasteignamat í
Reykjavík hækkar koma fram sér-
kennileg aukaáhrif. Fasteigna-
skattar landsbyggðarfólks þyngj-
ast einnig þó að verðmæti eigna
þeirra minnki. Ástæðan er sú að
álagningarstofn fasteignaskatts
miðast við fasteignaverð í Reykja-
vík. Hann hækkar þess vegna í öll-
um sveitarfélögum á landinu,
einnig þeim sem búa við samdrátt
og lækkandi fasteignaverð. Sveit-
arfélög á landinu reikna fasteigna-
skatta sem ákveðna prósentu af
álagningarstofninum. Skatturinn
hækkar þess vegna til samræmis
við breytingar á fasteignaverði í
Reykjavík jafnvel þótt verðmæti
eigna sem hann er lagður á rýrni.
Þensla í Reykjavfk - hærri
skattar á landsbyggðinni
Árlega ílytja 750 fleiri flölskyld-
ur frá landsbyggðinni til höfuð-
borgarsvæðisins en þaðan út á
land. Afleiðing þessarar miklu
byggðaröskunar er lækkun fast-
eignaverðs á landsbyggðinni, en
hækkun verðs á höfuðborgarsvæð-
inu vegna aukinnar eftirspumar.
Margir sem flytja verða að skilja
eftir verðlitlar eignir sem ekki
seljast í bráð. Einhverjar standa
jafnvel auðar. Þensla á fasteigna-
markaði í Reykjavík veldur því að
álagningarstofn fasteignaskatts á
þessum eignum hækkar i næstu
fasteignaskrá. - Eftir áramótin
verða síðan lagðir á þær hærri
fasteignaskattar en á síðasta ári.
Segja má að fólksflóttinn sem veld-
ur því að eignirnar standa auðar
sé einnig orsök þess að skattar af
þeim hækki.
Skattkerfi sem veldur svona
áhrifum er undarlegt. Undarlegast
er þó að sveitarfélögin sjálf sóttu
hart að koma þessu formi á skatt-
heimtuna. Fulltrúar sem lands-
byggðarmenn kusu í sveitarstjórn-
ir börðust fyrir því í nokkur ár að
fá að leggja skatta á eftir þessu
kerfi. Áður var fasteignamat eigna
lagt til grundvallar eins og tiðkast
í öðrum löndum. Ráðamenn
segjast vera að endurskoða kerflð
en engar tillögur hafa sést.
Stefán Ingólfsson
Skoðanir annarra
Óviðunandi bókhald í ríkisstofnunum
„Ríkisendurskoðun telur ekki viðunandi ástand í
fjárvörzlu og bókhaldi ríkisstofnana. Þetta kemur
fram í skýrslu um endurskoðun á ríkisreikningi árs-
ins 1988 ... Hvað halda ríkisendurskoðandi og flár-
málaráðherra að myndi gerast í viðskiptalífinu al-
mennt væru reikningsskil fyrirtækja með þeim hætti,
sem Ríkisendurskoðun lýsir í ríkisrekstrinum? Skatt-
stjórar taka ekki til greina útgjöld nema fylgiskjöl
staðfesti þau. Viðurlög eru við því að hafa ekki bók-
hald fyrirtækja í fullkomnu lagi. Það er ekki hægt að
gera minni kröfur til ríkisstofnana.“
Úr forystugreinum Mbl. 5. nóv.
Nemendur og kennarar
„Ef við hlúum að upphafi náms og þjálfum nem-
endur í að nota getu sína til fulls aukum við metnað
þeirra og sjálfsvirðingu. Þá losnum við við ástand
sem mjög víða er að finna i skólum nútímans þar
sem sífellt er verið að krefjast einhvers af nemend-
um sem þeir ráða ekki við. Þeim finnst þeir órétti
beittir og óánægjan og vanmátturinn brýst út í ólát-
um og ofbeldi. Allt snýst þetta um samskipti fólks.
Þegar við lendum í vandræðum er það oftast vegna
þess að viðbrögð í þessum samskiptum eru röng,
klaufaleg eða ósanngjörn ... Það sem á við suma á
ekki við aðra. Þess vegna verða reglur skólans og
samskipti nemenda og kennara síbreytileg og spenn-
andi. Það er eitt af því sem gefur kennarastarfinu
gildi og gerir skólaárin líklega einhvem eftirminni-
legasta tímann í lífi fólks.“
Sæmundur Rögnvaldsson í Degi 5. nóv.
Umgengni við menningarvakann
„Því er stundum haldið fram að drykkja myndi
aukast ef verslun með áfengi yrði gefin frjáls þannig
að fólkið í landinu gæti nálgast það í sérverslunum
eða matvörubúðum. Sú spurning blasir vitanlega við
hvort nauðsynlega beri að telja aukna áfengisneyslu
til neikvæðra fyrirbrigða, þau sannindi þurfa alltjent
ekki að vera viðtekin. Hins vegar sýnir reynslan að i
þeim löndum þar sem fólk getur nálgast áfengi án fyr-
irhafnar er umgengnin við það eðlilegust. Verkefnið
á íslandi er einmitt að stuðla að eðlilegri umgengni
við þennan vímugjafa og menningarvaka."
Ásgeir Sverrisson í Mbl. 5. nóv.