Dagblaðið Vísir - DV - 12.11.1999, Blaðsíða 10

10
i ennmg
FÖSTUDAGUR 12. NÓVEMBER 1999
Glæsilegur leikur
Livia Sohn heitir rúmlega
tvítugur fiðluleikari sem er á
góðri leið með að komast upp á
toppinn í tónlistarheiminum.
Hún lék einleik með Sinfóníu-
hljómsveit íslands í gærkvöldi,
og í efhisskránni sagði að hún
hefði hlotið fyrstu verðlaun í
Yehudi Menuhin keppninni
þegar hún var tólf ára og vakið
mikla athygli í Bandaríkjunum
og viðar fyrir sniildarlegan leik.
Með Sinfóníuhljómsveit íslands
flutti hún fiðlukonsert i d-moll
eftir Khatsjatúrjan og var
stjómandi hljómsveitarinnar
Rico Saccani.
Khatsjatúrjan var Georgíu-
maður og samdi fiðlukonsert-
inn árið 1940. Eins og margt
annað eftir hann er konsertinn
ljóðrænn á sérkennilegan hátt,
mikið um framandi laglínur
sem minna örlítið á austur-
lenska tónlist, hrynjandin er
kröftug og hlýleg rómantíkin aldrei langt und-
an. Andrúmsloftið er þó hrjóstrugt líka og jafh-
vel kuldalegt og því eru dramatískar andstæður
oft miklar. Konsertinn vakti stomandi lukku i
Sovétrikjunum og var Stalín-orðan hengd á tón-
skáldið fyrir vikið.
Livia Sohn lék konsert Khatsja-
túrjans með miklum glæsibrag, og
það fyrsta sem maður tók eftir var
undursamlega faUegur tónn, breiður
og kraftmikill, og alltaf tandur-
hreinn. Tæknin var framúrskarandi,
hvergi feilnótur og aldrei neinir
ódýrir „effektar" sem virka flott en
em í rauninni froða. Túlkunin var bæði lærð og
ástríðufull, hrynjandin hámákvæm og var þetta
einhver glæsilegasti fiðlueinleikur sem heyrst
hefur á tónleikum Sinfóníunnar í langan tíma.
Síðara verkið á efnisskránni var sinfónía nr.
2 í e-moll ópus 27 eftir Rakhmaninov. Sinfónían
er með þekktustu verkum tónskáldsins og hlaut
ólíkt betri viðtökur en sú fyrsta, en frumflutn-
ingur hennar misheppnaðist gjörsamlega, því
hljómsveitarstjórinn var fullur og
nennti þessu ekki. Sinfónían var sölluð
niður af tónskáldinu, gagnrýnandan-
um og eiturpennanum Cezar Cui, sem
sagöi að hún hljómaði eins og plágum-
ar sjö í Egyptalandi og hefði ailt eins
getað verið samin af nemanda í Tón-
listarháskólanum í Helvíti.
Sinfónían er uppfull af ástríðufulium laglín-
um og tiiftnningaþrungnum hápunktum, sem
falla auðveldlega í kramið hjá mörgum áheyr-
endum á meðan öðrum
verður ómótt af væmn-
inni. Þó ég sé hriftnn af
Rakhmanínov þá finnst
mér önnur sinfónía hans
einhæf. Hún er mestan
partinn yfirgengilegur
harmagrátur, en þess á
milli syndir alit í sírópi
sem minnir á gamlar ást-
arvellur úr Hollywood.
Þó aðeins birti yfir í lok-
in, er það ekki nóg, því
danskenndur síðasti kafl-
inn er óttalega yfirborðs-
legur, enda samkvæmt
formúlum sem Rakh-
manínov notaði óspart í
píanókonsertum sínum.
Hvergi eru þær miklu til-
finningalegu andstæður
sem gera sinfóníur Tsjaj-
kovskíjs svo stórkostleg-
ar, eiginlega er sinfónía
Rakhmanínovs í öllu
sínu tilfinningaóhófi og einstrengingslegu sjáifs-
vorkunn hálfgerð flatneskja.
Leikur Sinfóníuhljómsveitar íslands var hins
vegar einstaklega glæsilegur undir hnitmiðaðri
stióm Saccanis; fiðlumar vom samstifltar og
nákvæmar í erfiðum köflum og aðrir hljóðfæra-
hópar frábærir. Sérstaklega verður að geta góðr-
ar frammistöðu Einars Jóhannessonar klar-
ínettuleikara og Josephs Ognibene homleikara,
en báðir vom þeir með alit sitt á hreinu. Undir-
ritaður minntist flutnings Sinfóníuhljómsveitar-
innar á þessu sama verki Rakhmanínovs undir
stjóm Vladimirs Ashkenazy fyrir einum tuttugu
árum, en þá var hljómsveitin ekki eins góð og
núna, enda heyrði maður ótrúlegustu gloríur.
Nú er öldin önnur.
Tónlist
Jónas Sen
Louisa fær bók
í síðustu viku var Louisu Matthíasdóttur
listmálara afhent fyrsta íslenska eintakið af
bók sem Nes-útgáfan hefur gert um ævi
hennar og feril. Afhendingin fór fram á
heimili dóttur Louisu og tengdasonar í Delhi
í New York-ríki en þar hefur hún dvalið að
undanfómu. Louisa lýsti ánægju sinni með
hvemig til hefði tekist við gerð bókarinnar,
en hún hefur fylgst með framvindu verksins
frá upphafi.
Bókin - sem ber einfaldlega nafn listakon-
unnar - er einstaklega fagur gripur hvar
sem á hann er litið. Hver bókaropnan af
annarri flytur skoðandann lengra inn í
myndheim Louisu og er þakkarvert hve vel
hefur tekist að ná ögrandi og sérstæðum lita-
samsetningunum í verkum hennar.
Þetta er fyrsta heildstæða samantekt á lífi
og starfi hinnar virtu listakonu og kemur
þar margt á óvart, meðal annars hversu
snemma hún nær valdi á listinni og gerir
verk sem gefa stór fyrirheit um það sem í
vændum var. Átök og umbrot í list hennar á
fyrstu ámnum í New York sjást glöggt í
fjölda litmynda af málverkum frá þeim tíma,
sem fæst hafa áður komið fyrir almennings
sjónir, og varpa þau nýju ljósi á þroskaferil
konunnar sem margir gagnrýnendur telja
meðal fremstu listmálara þessarar aldar.
Ritstjóri bókarinnar er Jed Perl sem er virt-
ur listgagnrýnandi í New York. Hann skrifar
um feril Louisu frá miðjum sjöunda áratugn-
um til samtímans og telur hana „meðal merk-
ustu listamanna vorra tíma“ sem gefi í verk-
um sínum svo tæra mynd af viðfangsefninu að
furðu sætir. Aðalsteinn Ingólfsson listfræðing-
ur fiallar um námsár Louisu og verk hennar
fram að því að hún flyst til New York árið
1942. Martica
Sawin, listfræð-
ingur og rithöf-
undur, segir frá
fyrstu árum Lou-
isu vestan hafs og
rekur þroskaferil hennar fram að þeim tíma að
verk hennar fóru að vekja athygli í New York.
Sigurður A. Magnússon gerir uppruna og lífs-
hlaupi Louisu skil í skemmtilegu og fróðlegu
æviágripi sem prýtt er fiölda mynda úr fiöl-
skyldualbúmi Louisu. Vigdis Finnbogadóttir
og bandaríska ljóðskáldið John Asbery rita
ávarps- og aðfaraorð.
Bókín er 240 bls., í henni eru 125 litmynd-
ir af verkum Louisu auk um hundrað ann-
arra mynda og hún fæst bæði í enskri og ís-
lenskri útgáfu. Hún verður kynnt nánar í
helgarblaði DV á morgun.
Pokkaleg líðan
Mér líður vel Þakka þér fyrir (sem er eitt
óskáldlegasta ljóðabókarheiti sem ég hef
nokkru sinni rekist á ) er önnur ljóðabók
Inga Steinars Gunnlaugssonar. Sú fyrri, Sól-
skin, kom út fyrir þremur árum. Af þessum
bókum að dæma er Ingi Steinar smekkvíst
en ekki sérlega tilþrifamikið skáld. Það fyrra
sést vel á formskyni hans; Ingi Steinar yrkir
fremur knappt en veldur þvi vel, hann er
prýðilega hagmæltur og myndmál oftast nær
skýrt. Hið síðamefnda birtist hins vegar í
yrkisefnum og efnistökum því þótt formið sé
oftast óhefðbundið era viðfangsefni og við-
horf harla hefðbundin. Þar skortir einfald-
legá meiri dirfsku, og er vonandi að umræð-
an um ljóðahefðina fari að snúast um yrkis-
efni og efnistök fremur en hvort haldið sé í
rím og stuðlasetningu.
Bókmenntir
Geirlaugur Magnússon
Þrátt fyrir það er þessi bók á margan hátt
býsna geðþekk og veldur þar mestu um að
Ingi Steinar er oft gamansamur og kimni
hans notaleg. Ekki veitir af í skammdegis-
/

nepjunni. Þessi
kímni kemur vel
fram í ljóðum eins
og „Grænahlíð"
þar sem ung kona
starir á ljóðmæl-
andann „stórum,
spyrjandi brjóst-
um“ og vekur
með honum hug-
renningar um
stórbrotið
landslag. Þá er
einnig
skemmtileg
myndlíkingin 1
af Akrafialli með stúdents-
húfuna hvítu „og vonaði / að það tæki 1
ekki / upp á þeim skofia / að fara í skóla-
ferðalag".
Mér líður vel Þakka þér fyrir skiptist í
þrjá hluta og segja kaflaheitin margt um yrk-
isefnin. Sá fyrsti, Hvunndagsljóð, er fiöl-
breyttastur sem nærri má geta og meir en
helmingi lengri en hinir tveir, Úr stunda-
glasinu og Þessi heimur. Þar eru lika flest
áhugaverðustu ljóðin en það er mikil synd
að skáldið skuli stórskemma eitt besta ljóð
sitt, „Kaldavermsl", með oftúlkun. Skáldsins
er að yrkja, lesandans að túlka. Vel heppnuð
ljóð eru til að mynda „Júlinótt",
„Funi“ og „Suður“ sem heyrir þó
fremur til síðasta hlutanum, ádeilu-
ljóðunum í Þessi heimur. Ádeilur Inga
Steinars eru flestar of almennt orðaðar
til að verða verulega beinskeyttar en
þar á meðal leynist eitt besta ljóð bókar-
innar að mínu mati, „Fjötrar":
“*• vc l
r lyrj,.
Hann glímdi viö hnútana
dögum saman
árum saman
Þau heróast vel
þessi œttarbönd
Aó lokum
tók hann upp hnífinn
En sem sagt - Mér líður vel Þakka þér fyr-
ir er geðþekk ljóðabók þó valdi engum
straumhvörfum.
Ingi Steinar Gunniaugsson:
IVIér líður vel Þakka þér fyrir
Hörpuútgáfan Akranesi 1999
Einleikstónleikar Guðna
Á sunnudagskvöldið kl. 20.30 heldur Guðni
Franzson klarínettuleikari einleikstónleika í
Salnum i Tónlistarhúsi Kópavogs. Þeir eru
hluti af röð einleikstónleika sem CAPUT-hóp-
urinn stendur fyrir þar.
Guðni ætlar að leika nokkur af helstu ein-
leiksverkum líðandi aldar fyrir
klarínettu og kveðja með því 20.
öldina. Meðal höfunda sem eiga
verk á efnisskránni eru Stra-
vinsky, Messiaen, Berio, Bou-
lez, Donatoni og Reich auk Þór-
ólfs Eiríkssonar og Hauks Tóm-
assonar. Klarínettan verður í
aðalhlutverki en einnig verður
músíkin leikin af diskum og
tölvu. Spumingin þegar upp er staðið verður
hvort þessi verk heyra fortíðinni til eða hvort
þau eru upptaktur að músík 21. aldarinnar?
Er listin þraut?
Kl. 15 á sunnudaginn verður sameiginleg
leiðsögn fyrir börn og fullorðna um sýningar
á Kjarvalsstöðum og verður bryddað upp á
því nýmæli að fara með hópnum í ratleik.
Hver þátttakandi fær í hendur tösku með vís-
bendingum, þær leiða hann að ákveðnum
verkum og vonandi að einhverri lausn á
þeirri þraut sem listin oft er.
Leiðsögn sem byggð er upp á leikjum og
þrautum er nýjung í starfsemi safnsins og er
að jafnaöi á dagskrá einu sinni í mánuði.
Leikirnir eru liður í þeirri viðleitni að veita
sýningargestum dýpri sýn á þau verk sem til
sýnis eru hverju sinni. Þessi starfsemi hefur
einnig verið kynnt foreldrafélögum grunn-
skólanna og hafa þau pantað tima í safninu
fyrir nemendur og foreldra.
Kl. 16 á sunnudaginn verður svo almenn
leiðsögn um sýningamar Grafik í mynd og
Kötlu Rögnu Róbertsdóttur i miðrými og ut-
andyra við Kjarvalsstaði.
Kortlagning
hugans
Heilinn er svo
flókinn að honum á
líklega aldrei eftir
að takast að skilja
sjálfan sig. Samt
hættir hann
aldrei að reyna.
Með nýjustu
tækni 1 mynda-
töku á mannsheilan-
um hafa opnast nýjar víddir í rann-
sóknum á huga mannsins. Hægt ér að sýna
hugsanir og minningar - og jafnvel hugar-
ástand - á .myndum á sama hátt og röntgen-
myndir sýna bein. Það má til dæmis sjá heila
fólks lýsast upp á ákveðnu svæði þegar það
heyrir brandara, senda frá sér dauft skin á
öðru svæði við dapurlega minningu og ljóma
á því þriðja þegar hugurinn er að kljást við
ný orð.
Ný bók, Kortlagning hugans eftir Ritu Cart-
er, lýsir því hvemig hægt er að nýta þessar
rannsóknir til að útskýra margar hliðar á
hegðun manna og menningu og hvemig rekja
má ýmsa sérvisku og frávik til tilbrigða í
landslagi heilans. Höfundur fiallar meðal ann-
ars um muninn á heila karla og kvenna og
muninn á heila þeirra sem teljast eðlilegir og
þeirra sem haldnir eru ýmiss konar röskun á
hugarstarfi, svo sem lesblindu, einhverfu, sið-
blindu, athyglisbresti, þúnglyndi, örlyndi og
tilfinn ingas veiflum.
Rita Carter er blaðamaður sem fiallar eink-
um um læknisfræðileg efni og skrifar með al-
menna, fróðleiksfúsa lesendur í huga. Hún
nýtur aðstoðar fiölmargra sérfræðinga við
þessa leiðsögn um lendur mannshugans, eins
og þær blasa við af sjónarhóli hinna nýju
heilavísinda. Bókin er þýdd af Sverri
Hólmarssyni og ríkulega myndskreytt. Mál og
menning gefur hana út.
Nýársnóttin
I tilefni af degi íslenskrar tungu færist dag-
skrá Listaklúbbs Leikhúskjallarans til um
einn dag, frá mánudegi til þriðjudags. Á
þriðjudagskvöldið verður leiklestur á
Nýársnóttinni eftir Indriða Einarsson, sem
var opnunarsýning Þjóðleikhússins, með
elstu og reyndustu leikurum hússins. Einnig
verður brugðið upp ljósmyndum af sýningun-
um 1950 og 1971.
Umsjón með dagskránni hafa Helga E.
Jónsdóttir og Melkorka Tekla Ólafsdóttir og
verður húsið opnað kl. 19.00.
Umsjón
Silja Aðalsteínsdóttir