Dagblaðið Vísir - DV - 25.11.1999, Blaðsíða 13

FIMMTUDAGUR 25. NÓVEMBER 1999
13
Auglýsingavenjur
„Þanþol margra neytenda er komið að ystu mörkum og því kalla ég eftir
nauðsynlegum verjum gegn auglýsingum."
Manneskjan er það
sem hún kaupir og
neytir. Ef til vill gæti
þetta verið yfirskrift
samtimans. Með aug-
lýsingum er stöðugt
verið að segja okkur að
við getum orðið eitt-
hvað annað en við
erum með því að skipta
um umbúðir. Við lifum
á tímum auglýsinga og
ímyndarsköpunar, upp-
lýsingaflæðis og
frjálsra viðskipta. Og
er hún ekki stórkostleg
umhyggjan sem við-
skiptalífið ber fyrir
okkur neytendum.
Frábær leikur
framleiðenda
Það er stöðugt verið að gera
okkur auðveldara að kaupa og
eyða því fé sem við öflum í
götótta pyngju. Og svo eru það
merkjavörurnar sem auglýstar
eru í fjölmiðlum og af gangandi
fólki. Fötin skapa manninn, segir
í gömlu slagorði. Frábær leikur
framleiðenda merkjavörunnar að
gera kaupendur að gangandi aug-
lýsingum og láta þá að auki borga
hærra verð en ella. Hvílík snilld!
Og við bítum á agnið.
Máttur auglýsinganna er mik-
ill, meiri en við gerum okkur alla-
jafnan grein fyrir. Jólin nálgast
og byrjað var að auglýsa þau í lok
október og nú eru jólaskreytingar
komnar í glugga
sumra verslana.
Stundum er kirkj-
an spurð um af-
stöðu til kaup-
mennsku í kring-
um jólin. Afstaða
mín er og hefur
verið skýr í því
máli: Það er öllum
frjálst að halda jól
allt árið um kring,
kjósi þeir það, en
ég held mín aðeins
um jólin.
Önnur hlið á
málinu
Aðalatriðið er að
leiða hjá sér allt
bröltið sem við-
skiptalífið setur í gang og kyndir
undir í a.m.k. 3 mánuði á ári
hverju. En það er önnur hlið á
málinu. Það er varla hægt aö
leiða hjá sér cdlt bröltið. Eða
hvað? Ég legg til að neytendur
sem eru orðnir þreyttir á þessari
síbylju fari þess á leit við fjöl-
miðla að þeir
geri þeim sem
það kjósa kleift
að heyra hvorki
né sjá auglýsing-
ar í útvarpi og
sjónvarpi. Til
þess þarf að vera
hægt að kaupa
dagskrá án aug-
lýsinga. - Morg-
unblaðið og DV
þyrftu að bjóða
sérútgáfu án
auglýsinga og sama má segja um
aðra prentmiðla.
Þá er eftir að útrýma flettiskilt-
um og áreiti frá búðargluggum.
Þar hef ég enn enga lausn aðra en
augnablöðkur en ég vil helst ekki
þurfa að ganga Laugaveginn eins
og dráttarklár í stórborg. Og á
meðan auglýsingar eru enn leyfð-
ar auglýsi ég hér með eftir betri
lausn. Þetta kunna að þykja fá-
ránlegar hugmyndir en ég held
nú samt að upp á eitthvað þessu
líkt verði boöið í náinni framtíð.
Þanþol margra neytenda er kom-
ið að ystu mörkum og þvi kalla ég
eftir nauðsynlegum verjum gegn
auglýsingum.
örn Bárður Jónsson
Kjallarínn
Örn Bárður
Jónsson
prestur
„Stundum er kirkjan spurð um af-
stöðu til kaupmennsku í kringum
jóiin. Afstaða mín er og hefur
verið skýr í því máli: Það er öllum
frjálst að halda jól attt árið um
kring, kjósi þeir það, en ég held
mín aðeins um jóttn.u
Fákeppnin feiknarlega
Formaður Neytendasamtak-
anna vill gjaman skipa sér í flokk
með öðnun félögum sínum í grát-
kómum og leitar nú til almenn-
ings um styrk við samtökin. Mað-
ur líttu þér nær. Þessi samtök
hafa reynzt einstaklega gagnslítil
að undanfomu og alls konar fá-
keppni veöur uppi í samfélaginu
án þess að þau hafi skipt sér af
þessu.
Verndari sérhagsmuna
Það er fyrir löngu komið í ljós
að svonefnd Samkeppnisstofnun
er aðeins vemdari sérhagsmun-
anna en gagnslaus fyrir almenn-
ing í landinu og þarf aðeins að líta
til einokunarinnar í flutningunum
til landsins til að gera sér grein
fyrir þessu. Eimskip, sem hefir
samkeppnislausa einokun á þess-
um flutningum, fjárfestir í öðmm
félögum fyrir um 3-5 milljarða ár-
lega og heflr nú tekið að sér að
kaupa upp útgerðarfélög landsins í
stórum stfl.
Með þessum hætti heflr Eim-
skip tekið að sér að leysa af hólmi
„kvótaeigendur" sem árum saman
hafa verið í mörgum grátkórum
vegna lélegrar afkomu, en eru nú
skyndilega orðn-
ir mestu burgeis-
ar og fjárfestar
landsins. Hvar
er aðhaldið?
Eimskip, sem
eitt sinn var
nefht „óskabarn
þjóðarinnar" er
nú orðið einn
hættulegasti
andstæðingur
hennar og sorg-
legt vandræða-
bam. Það er dap-
urlegt að þetta
skuli gert í skjóli
Sjálfstæðisflokksins. Neytenda-
samtökin hafa ekkert gert í því
máli.
Siðferðilegt brot á sam-
keppni
Þótt birtar séu annað slagið
upplýsingar um mismunandi verð
á „körfum" í stórmörkuðum fer
lítið fyrir upplýsingum um verð á
einstökum vörum. Hvers vegna er
verö á jarðarberjum og bláberjum
nú tvöfalt miðað við síðasta ár?
Dönsk blöð kosta nú kr. 4,15 þegar
tollgegni á dkr. er kr. 10,07 en kost-
aði um 3 krónur þegar gengið á
dkr. var um 12,60. Ef
verðið hefði fylgt
gengisskráningunni
ætti það nú að vera
um kr. 2,40. Yfirverð-
ið er kr. 1,75 pr. stk.
eða um 73%. Hag-
kaup samþykkti að
taka ekki upp sam-
keppni við bóksala,
sem er siðferðilegt
brot á samkeppni.
Hvorki Samkeppnis-
stofnun né Neytenda-
samtökin hafa sinnt
þessu.
Ef Neytendasam-
tökin hafa menn til
að fylgjast með verð-
lagi á einstökum
vöruflokkum er það
vel geymt fyrir al-
menningssjónum. Þau eyða tima
og kröftum í alls konar vitleysu,
td. um verð á benzíni. Um sl. ára-
mót var lægð á heimsmarkaði og
voru skráð dagverð þá um 10 doll-
arar á tunnu af Brent-hráolíu, en
er nú um 23 dollarar og fer hækk-
andi. Þegar „eðlilegt" verð á Brent
var um 16 dollarar, var erlent verð
á benzíni hér um 15 kr./lítra og
dreifingarkostnaður álika fjárhæð.
Skattar námu um 73% af útsölu-
verði eða um 60 kr./l. Hlutfallsleg
hækkun nú vegna erlends þáttar i
verðinu veldur hækkun um 10
kr/1. (15x23/16 = 25 kr/1.)
Fast gjald á benzíni
Þetta endurspeglast eðlflega í
núverandi söluverð-
um. Lækkun á skött-
um á benzíni um 2,50
kr./l er aðeins nauð-
synleg lagfæring, því
að eftir sem áður er
heildarskattlagningin
um 60 kr./l, sem mið-
að við árssölu um 200
milljón lítra gefur 12
milljarða króna í
heildarskatta. Það
væri miklum mun
einfaldara að reikna
bara eitt fast gjald pr.
litra þannig að Al-
þingi þyrfti ekki
alltaf að breyta lögum
vegna erlendra verð-
breytinga á innfluttu
benzíni.
Eg fæ ekki betur séð
en að olíufélögin hafi brugðist vel
við samkeppni í benzínverðinu.
Fyrir sjálfsafgreiðslu geta menn
nú fengið 4 kr./l lægra verð eða
um 27% lækkun miðað við 15 kr./l
álagningu þeirra og enn lægra
verð á ómönnuðum benzínstöðv-
um. Það er dýrt að reka fullmann-
aðar benzínstöðvar og þarf mikla
sölu á slíkum stöðvum til að
standa undir sér. Þannig reikna ég
með að tap sé á öllum benzínstöðv-
um Shell í Reykjavík vegna of-
byggingar. Olíufélögin ættu þó
reglulega að gefa upp samanburð
við verð í nálægum löndum án
skattlagningar til að sýna raun-
verulegan mismun á nettóverðum.
önundur Ásgeirsson
„Ég fæ ekki betur séð en að ottu-
félögin hafi brugðist vel við sam-
keppni í benzínverðinu. Fyrir
sjálfsafgreiðslu geta menn nú
fengið 4 kr/l lægra verð eða um
27% lækkun, miðað við 15 kr/l
álagningu þeirra og enn lægra
verð á ómönnuðum benzínstöðv-
um.u
Kjallarinn
Önundur
Ásgeirsson
fyrrv. forstjóri Olís
Með og
á móti
Er það góð hugmynd að
loka tveim af þrem flug-
brautum Reykjavíkurflug-
vallar og fá þannig fram
nýtingu á verðmætu bygg-
ingarlandi fyrir borgina?
Helgi Hjörvar, forseti borgarstjórnar
Reykjavíkur, hefur viðraö merkilegar
hugmyndir - hann leggur til að tvær
flugbrautir Reykjavíkurflugvallar verði
lagðar niður - en dýrmætar lóðir á
flugvallarsvæðinu, næst miðborginni,
verði þá lausar til bygginga. Hann er í
raun að tala um að leggja Reykjavík-
urflugvöll niður í áföngum.
Burtu með
norður/suður-
braut!
Ef hér er komin leið til að
leggja Reykjavíkurflugvöll niður
í áföngum eða einskorða flug um
hann algjörlega við innanlands-
flugið þá finnst
mér rétt að
taka jákvætt í
tillögu Helga
Hjörvar, þó
með því skil-
yrði að norð-
ur/suðurbraut-
in verði lögð
niður en vest-
ur/austurbraut
haldið opinni.
Það er norð-
ur/suðurbrautin sem veldur
mestum skaða i skipulagi Reykja-
víkur. Það er norður/suðurbraut-
in sem skerst inn í miðborgar-
landið og kemur í veg fyrir fram-
tíðarþróun gamla miðbæjarins
sem miðstöðvar stjórnsýslu og
háborgar viðskipta, mennta- og
menningarlífs í landinu. Það er
norður/suðurbrautin sem er
mest ógnun við mannlífið á jörðu
niðri. Og ef öll flugumferð til og
frá Reykjavík ætti áfram að vera
yfir miðborginni er ég hrædd um
að sú hávaðamengun, sem þar
veldur íbúum, vinnandi fólki og
vegfarendum mestum óþægind-
um, eigi eftir að snúast upp í full-
komna martröð.
Semsagt, áframhaldandi aust-
ur/vesturbraut með aðflug yfir
sjó og kirkjugarð er athugandi en
við norður/suðurbraut segi ég
einfaldlega: Nei!
Flug lægi niðri
dögum saman
„Þetta gæti þýtt að flug til og
frá Reykjavík legðist niður dög-
um saman, þegar vindurinn
stendur þvert á flugbraut. Þetta
gerist nú oft.
Segjum sem
svo að við hefð-
um bara aust-
ur/vestur
brautina og
hann lægi í
norðanáttinni,
þá yrði ill-
mögulegt að
hreyfa vél. Svo
getur hann ver-
ið í útsynningi eins og núna, þá
yrði erfitt að hreyfa sig i hina átt-
ina. Á ýmsum stööum ríkir land-
farsvindur, vindur sem leggur sig
eftir brautinni. Þannig er það á
ísafirði, Bildudal og viðar. En
svona er þetta ekki á Reykjavík-
urflugvelli og færri brautir þýddu
færri flug og meiri röskun og
mundi stórlega draga úr innan-
landsfluginu. Vissulega eru marg-
ir dagar í Reykjavík góðir en ef
það er vindasamt er þörf fyrir
fleiri en eina braut. Flugmála-
stjórn hefur gert vindrós sem svo
er kölluð um svæðið og þar kem-
ur væntanlega í ljós að ein braut
nægir okkur engan veginn. Það
sem maður sér helst í stöðunni
varðandi vandamálið Reykjavík-
urflugvöll er að tækni 21. aldar-
innar leysi vandamáliö með flug-
vélum sem þurfa minna athafna-
svæði. -JBP
Steinunn Jóhann-
esdóttir
rithöfundur.