Dagblaðið Vísir - DV - 06.12.1999, Page 22

22
ennmg
MÁNUDAGUR 6. DESEMBER 1999
Harry Potter erfræmr
■
Heimsbyggðin stendur á öndinni yfir ótrú-
legum vinsældum barnabókanna um Harry
Potter eftir kraftaverkakonuna J.K. Rowling.
Jafnvel sjónvarpssjúkustu böm slíta sig frá
skjánum og lesa fram á miðjar nætur. Sú
fyrsta er nýkomin út á íslensku, þrjár hafa
þegar litið dagsins ljós á frummálinu en þær
eiga að verða sjö.
Harry Potter er munaðarlaus drengur sem
elst upp hjá afspymu leiðinlegu og andstyggi-
legu frændfólki. Á ellefta afmælisdaginn sinn
kemst hann hins vegar að því að hann er
galdramaður og það sem meira er, foreldrar
hans vom myrt af galdrakarlinum Voldemort
sem er svo illur að venjulegt galdrafólk þorir
ekki einu sinni að nefna hann á nafn. En
Voldemort tókst ekki að drepa Harry litla og
hvarf eftir það og því er Harry Potter frægur
án þess að hafa hugmynd um það sjálfur.
Frægð hans innan söguheimsins kallast á við
frægð bókanna í raunveruleikanum.
Bókmenntir
Margrét Tryggvadóttir
Harry Potter og viskusteinninn hefur flest
það sem prýtt getur eina bamabók. Hún er allt
í senn fyndin, skemmtileg og spennandi. Heim-
ur bókarinnar er hrífandi, textinn glettinn og
spennunni haldið fram á síðustu blaðsíðu. Og
svo er söguefnið sígilt; barátta góðs og ills. Það
er ekkert skritið að böm rífi þetta lesefni í sig
og heimti meira.
Persónur bókarinnar
eru dregnar skýrum
dráttum og ekki er laust
við að innræti þeirra sjá-
ist á útlitinu eins og í
bókum Enid Blyton. Og
tengsl við bækur hennar
má sjá víðar. Stór hluti
verksins gerist í heima-
vistarskóla og eins og í
Ævintýrabókunum takast
bömin í sögunni á við
dularfuU mál og vinna
sigur á andstæðingnum á
eigin spýtur. Þessi bók er
bara svo miklu betur
skrifuð en bækur Blyton.
Bókmenntaþýðingar
eru vandasamt verk og
snúast ekki eingöngu um
að snúa texta á annað
tungumál. Það er alltaf
spuming hversu langt á
aö ganga í að laga erlend-
an söguheim að íslenskum aöstæðum. Við þýð-
ingu bamabóka er eðlilegt að ganga lengra en
ella til að létta börnunum lesturinn, til dæmis
með því að nota fornöfn persónanna í stað eft-
irnafha og með þvi að íslenska ýmis heiti og
nöfn. Þýðanda Harry Potter, Helgu Haralds-
dóttur, gengur ágætlega að færa atburðarásina
á íslensku þó hún nái ekki alveg fjörlegum stíl
frumtextans. Hún leggur hins vegar ekki í þá
vinnu að íslenska söguheiminn. Persónur bók-
arinnar era kallaðar sínum ensku nöfnum og
ýmist notað for- eða eftimafn. Það er sérlega
hvimleitt vegna þess að
þær era margar og því
hætta á ruglingi hjá ung-
um lesendum sem eiga
kannski erfitt með að lesa
úr erlendum stöfum. Auk
þéss eru nöfnin í þessari
bók flest merkingarbær og
virka í raun sem mannlýs-
ingar. Ef lesendur skilja
þau ekki er búið að ræna
þá hluta af ánægjunni. Þó
eru einstaka nöfn þýdd.
Hin smávaxna og þybbna
prófessor Sprout breytist í
Spím prófessor og þri-
höfða varðhundurinn Fluf-
fy heitir Hnoðri á íslensku.
Götumar Runnaflöt og
Skástræti bera islensk
heiti, en það hefði svo
sannarlega þurft að gefa
_______________ Hogwartskóla íslenskt
nafn og endurskíra heima-
vistimar fjórar upp á íslensku, því heiti þeirra
vísa til þess hvemig nemendur búa á hverjum
stað. Þá kemur íþróttin Quidditch mikið við
sögu og það er ferlegt að hún skuli ekki heita
einhverju sem íslensk böm geta borið fram.
Nokkur prófarkaslys hafa orðið í texta; íjöl-
mörg smáorð vantar og á síðum 102-3 vantar
alfarið bókstafmn á í átta erinda kvæði!
Joanna K. Rowling
Harry Potter og viskusteinninn
íslensk þýðing: Helga Haraldsdóttir
Þýðing á vísum: Guðni Kolbeinsson
Bjartur, 1999.
Óvenjulegur embættismaður
Endurminningar Ólafs Ólafssonar land-
læknis, skráðar af Vilhelm G. Kristinssyni,
eru aðeins að takmörkuðu leyti um hann
sjálfan og eru allíjarri því að vera sjálfsævi-
saga. Lesandinn kynnist Ólafi fyrst og fremst
sem sögumanni verksins. Sem slíkur er
hann bæði hispurslaus og sæmilega hæðinn,
stíllinn knappur og laus við dramatik,
nokkurn veginn eins og sá Ólafur landlækn-
ir sem þjóðinni finnst hún kannast við. Hið
einfalda heiti bókarinnar undirstrikar þetta.
Bókmenntir
Ármann Jakobsson
Ekki er sjálfgefið að endurminningar emb-
ættismanna séu skemmtilegar. En Ólafur
landlæknir var enginn venjulegur embættis-
maður. Yfir honum var eitthvert séríslenskt
hispursleysi. ítrekað kemur líka fram að
Ólafur hefur ákveðna tilfinningu fyrir is-
lenskum þjóöaranda. Þó að ekki sé hægt að
tala um þjóðemishyggju er greinilegt að
hann ann íslensku samfélagi með kostum
þess og göllum. Það á líka landlæknir að
gera, maðurinn sem ber ábyrgð á heilbrigði
þjóðarinnar.
Kannski er það þess vegna sem Ólafur
landlæknir var farsæll í starfi. Margir af at-
hyglisverðustu köflum bókarinnar fjaOa um
eilífðarvandamálið sem er samskipti læknis
og sjúklings. Sú virðing
sem Ólafur ber greini-
lega fyrir sjúklingum
sínum ljær bókinni dýpt
og gerir hana mikilvæga
lesningu fyrir alla sem
starfa í heilbrigðisgeir-
anum. Vegna þess að
ýmsar sögur úr starfínu
eru eðlilega nafnlausar
eru þær eins og
dæmisögm- og bókin lær-
dómsrík fyrir alla sem
hafa verið sjúklingar eða
heilbrigðisstarfsmenn.
Þá er Ólafur skemmti-
lega kreddulaus og þó
fastur fyrir þegar skyn-
semin segir honum það,
t.d. í stööugri baráttu við
skottulækna.
Endurminningar land-
læknis sem var svona
lengi í starfi verða auð-
vitað þáttur í íslenskri heilbrigðissögu. Það
er nógu af taka enda kom Ólafur landlæknir
að ýmsum stórviðburðum. Sagt er frá gosinu
i Eyjum, forvömum og baráttu við fikniefni,
mengunarmálum og alþjóðastarfi. Þá er lang-
ur og skemmtilegur kafli um hina vel heppn-
uðu baráttu við almenningsálitið vegna
eyðni. Og fram koma sjónarmið Ólafs um
ýmis „heit“ mál nútimans, t.d. erföabissnes-
inn mikla.
Þó að bókin sé
engin predikun er
hún mest verð fyrir
álit sögumanns á
flestum þáttum heii-
brigðisþjónustu. Og
vegna þess að Ólafur
er jafn fullur af heil-
brigðri skynsemi og
hann er ekki fullur
af sjálfum sér er bók-
in holl og góð lesn-
ing, ekki síst á þess-
ari öld vitleysunnar.
Eftir situr mynd af
sérstæðum embætt-
ismanni sem tókst að
koma ýmsu góðu til
leiðar og reyndi eins
og hann gat, manni
sem var merkilega
laus við tildur,
marklaust hjal og
fíkn í vegtyllur.
í bókarlok lýsir Ólafur sérstæðri tilfmn-
ingu sem margir kannast við: þegar litið er
yfir tóma skrifstofu eftir langan feril og þeim
sem er að fara finnst eins og hann hafi aldrei
verið þar. Samt er eins og lesanda þyki að
þjóðin mætti gjaman eiga fleiri slíka, hvort
sem hún verðskuldar það eða ekki.
Vilhelm G. Kristinsson
Olafur landlæknir. Endurminningar
Vaka-Helgafell 1999
Lesturinn er háspenna
Bókin um Sigurfmn Jónsson á Sauðár-
króki, Háspenna - lífshætta, er mögnuð á
köflum og reyndar alveg ótrúlegt að Sigur-
finnur skuli vera á lífi. Hann lenti 11.000
volta háspennustraum og lifði það af. Gríp-
um aðeins niður í þennan einstaka dag í lífi
Sigurfinns: „En þama uppi í staumum verð
ég fyrir því að missa annan skóinn og við
það snýst ég til hliðar og
grip ósjálfrátt um há-
spennuvírinn. Líðan
minni þama er útilokað
að lýsa til hlítar. Ég vissi
að 11000 volta spenna var
meira en mannslíkaman-
um er ætlað að þola og þama stóð ég frammi
fyrir mínum dauðadómi.
Loftið í kring logaði og ég horfði á jarð-
skautið á staumum brenna þar til rafmagn-
ið sló út. Hjartað hamaðist eins og hriðskota-
byssa og á meðan á þessu stóð horfði ég á
Bókmenntir
Gunnar Bender
handlegginn brenna, reyndi
að rífa mig lausan en var að
sjálfsögðu algerlega lamaður.
Samtímis fann ég að lærið
vinstra megin, sem lá upp við
stagið, var tekið að brenna
líka. Jafnframt iiin á hægri
fæti. Kvölunum, sem þessu
fylgdu, er ógem-
ingur að lýsa.
Þetta stóð yfir í
nokkrar sekúnd-
ur þar til jarð-
skautið var
brunnið og raf-
magninu sló út.“ (bls. 105-6)
Háspenna - lífshætta er spennubók; svo
margt ótrúiegt hefur skeð í kringum Sigur-
finn að ég held að hann hafi níu líf. Nægir
þar að nefna þegar hann fer niður um ís á
Sæmundaránni og dregst ofan á bíl eftir Að-
IIASl'l NNA
I IIMI I ITA
algötunni á Sauðárkróki
nokkrum árum eftir stóra
slysið.
Bókin er vel skrifuð hjá
Áma Gunnarssyni og heldur
manni svo sannarlega við efnið.
Honum tekst að halda góðri
spennu þannig að ekki er hægt
að leggja bókina til hliðar fyrr
en hún er að fullu lesin. Ein-
hver hefði nú gefist upp eftir að
hafa lent í þeirri lífsreynslu
sem Sigurfinnur lenti í. En ekki
hann. Og að skjóta fugla og
veiða fisk svona á sig kominn
er enginn hægðarleikur. En Finni er bara
Finni og hann er ekki með neitt væl.
Árni Gunnarsson
Háspenna - lífshætta. Saga skotveiðimanns
að norðan
Mál og mynd 1999
Opinberun Jóhannesar
Mái og menning hefur gefið út Opinberun
Jóhannesar með myndum
eftir Leif Breiðfjörð. Þessi
bók biblíunnar er gífurlega
auðug af myndefnum og
hafa margir þekktir mynd-
listarmenn unnið með
þau í aldanna rás. Nú um
árþúsundamótin hefur
texti Opinberanarbókar-
innar iðulega verið tii
umfjöllunar um allan
heim.
Leifur Breiðfjörð hannaði bók-
ina og hugsaði hana ekki aðeins sem mynd-
skreytingu við Opinberunarbókina né held-
ur sem hefðbundna listaverkabók heldur
sem nokkurs konar bókverk, enda er hún
einstaklega fögur hvar sem á hana er litið.
Textinn er prentaður á upphleyptan gagn-
sæjan pappír þannig að myndverk Leifs
fara smám saman að sjást i gegn en þau eru
prentuð á myndapappír. Formála skrifar
biskup íslands, herra Karl Sigurbjömsson.
Eins og fram hefur komið áður á menn-
ingarsíðu kemur þessi bók út í tengslum við
sýningu Leifs á pastel- og vatnslitamyndum
- meðal annars myndunum úr bókinni -
sem nú stendur yfir í Hallgrimskirkju en til
þeirrar sýningar var efht í sambandi við
helgun hins mikla steinda glugga eftir Leif
sem nú prýðir vesturhlið kirkjunnar.
fir landinu
)mars Ragnarssonar, Ljósið yfir
er fjallað um örlög og upplifun
fólks sem á ferð um óbyggðim-
ar norðan Vatnajökuls komst í
nána snertingu við tröllaukin
öfl sköpunar og eyðingar sem
gera þetta svæði einstakt á
jarðríki.
Meðal þessa fólks eru að-
standendur þriggja jap-
anskra vísindamanna sem
fórust í Rjúpnabrekkukvísl
og tókust aðstandendumir
þessa löngu ferð á hendur
til að kveðja sálir hinna látnu.
Einnig segir frá erlendri konu sem seldi all-
ar eigur sínar og hélt tii íslands þar sem
hún dvaidi sólarhringum saman uppi á ör-
æfum um hávetur. Þá segir Ómar frá því
þegar hann sjálfur komst í lífshættu við
Öskju og við Fjarðarhomsá og frá því þegar
kona hans týndist á svipuðum slóðum og
skelfilegir atburðir höfðu átt sér stað.
Stórar litmyndir era af stöðunum þar
sem atburðir gerast. Fróði gefur bókina út.
Frá línuveiðum
til togveiða
í bók sinni Frá línuveið-
um til togveiða dregur
Jón Páll Halldórsson
saman helstu þætti í út-
gerðarsögu Isafjarðar
frá 1944-1993. Þetta
tímabil er eitt mesta
framfaraskeið íslenskr-
ar atvinnusögu og
verða meiri breytingar
útgerð og sjósókn þá en
tímabili í sögu þjóðarinnar. Fiskveiðilög-
sagan var færð úr 3 sjómílum í 200 og bylt-
ingarkenndar breytingar urðu á skipum og
búnaði þeirra. Þessa sögu rekur Jón Páll frá
ísfirskum sjónarhóli, þróunina frá linuút-
gerð til togveiða og upphaf og þróun rækju-
veiða.
Fjöldi ljósmynda og skýringarmynda er i
bókinni sem Sögufélag ísfirðinga gefur út.
Spegill - spegill
PP-forlag hefur gefið út
bókina Spegill - spegill eftir
Cloé Rayban. Þar fer
Justine á sýndarveruleika-
sýningu með Chuck og
festist í víxlveruleika. Allt
er það nokkuð annars-
heimslegt en undarlegast
af öllu er þegar Justine
breytist í Jake! Hún læt-
ur þó ekki hugfallast en
-reynir að fá sem mest út úr þvi að
vera allt i einu orðinn strákur. En ástin og
næturlífið - já, tilveran öll - horfa allt öðru-
vísi við frá sjónarhóli karlkynsins. Er
kannski ekkert merkilegt að vera karlmað-
ur?
Helga Soffia Einarsdóttir þýddi söguna.
Kvikmyndin Virtual Sexuality er byggð á
þessari sögu.
nokkru öðru