Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1999, Blaðsíða 14
14
MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjórnarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EVJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoðarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11, 105 RVÍK,
SlMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer. Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Filmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og i gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
r
Abyrgðin er foreldranna
Óþroskuð börn eiga ekkert erindi í varasaman heim
tískunnar. Hafi mönnum ekki verið það ljóst áður ætti
enginn að velkjast í vafa um það eftir sýningu Ríkissjón-
varpsins á heimildarmynd BBC, „Bak við tjöldin í tísku-
heiminum“. Þar var dregin upp einkar ógeðfelld mynd af
meðferð barnungra stúlkna í tískusýningarstörfum,
stúlkna sem jafnvel voru ekki eldri en 14 ára gamlar.
í mynd BBC var fylgst með ungum stúlkum, víðs veg-
ar að úr heiminum, á vegum Elite-umboðsskrifstofunn-
ar. Fram kom að siðspilltir saurlífisseggir í toppstörfum
hjá skrifstofunni sátu um að misnota stúlkurnar. Útsend-
arar og starfsmenn á þeirra vegum héldu áfengi og fikni-
efnum að þeim og sendiboðarnir jafnt sem topparnir
biðu þess eins að notfæra sér þær kynferðislega. Þar
nýttu þeir stöðu sína og þrá stúlknanna til þess að kom-
ast áfram í sýningarstörfunum. Umboðsskrifstofan sá
ekki um að gæta stúlknanna og barnaníðingar á hennar
vegum notuðu sér varnarleysi þeirra, flarri heimahög-
um.
íslenskar unglingsstúlkur, allt niður í 14 ára, hafa far-
ið á vegum slíkra umboðsskrifstofa til sýningarstarfa er-
lendis. Þótt ekki hafi frést af því að þær hafi lent í
hremmingum líkt og fram kom í heimildarmyndinni bíð-
ur þeirra augljóslega sama hætta og annarra stúlkna í
sömu sporum. Þeir sem til þekkja segja að upplýsingar
BBC eigi ekki að koma á óvart.
Umboðsmaður barna hefur skrifað þeim aðilum hér á
landi sem fara með umboð fyrir erlendu umboðsskrifstof-
urnar. Þar er óskað eftir upplýsingum um hversu marg-
ar stúlkur hafi dvalið erlendis á vegum þessara skrifstofa
síðustu fimm árin. Einnig er óskað eftir upplýsingum
um aldur þeirra. Fram kom í erindi umboðsmanns barna
að hann hefði á síðasta ári beint þeim tilmælum til fé-
lagsmálaráðherra að inn í núgildandi bamaverndarlög
kæmi nýtt ákvæði um tiltekin aldursskilyrði fyrir þátt-
töku bama í fegurðar- og fyrirsætukeppnum hér á landi.
Umboðsmaður lagði til að lágmarksaldur yrði 16 ár.
Páll Pétursson félagsmálaráðherra sagði í DV á laugar-
dag að tilmæli umboðsmanns bama um aldursmörkin
heföu farið til nefndar sem vinnur að endurskoðun
barnalaganna. Ráðherrann er fylgjandi aldursmarkinu
en þarf greinilega að ýta fastar á nefndarmenn. Þeir hafa
haft málið til meðferðar frá árinu 1997 og tóku þá við af
annarri nefhd sem leyst var upp.
Ábyrgð umboðsskrifstofa sem senda böm undir sextán
ára aldri utan til sýningarstarfa er mikil. Miðað við þær
upplýsingar sem nú liggja fyrir er sú gjörð algerlega
óverjandi. Mest er þó ábyrgð foreldra sem samþykkja að
senda óþroskuð börn sín í þann ógeðfellda félagsskap
sem lýst var í heimildarmynd BBC. Foreldrar stúlkn-
anna bera ábyrgð á að koma þeim til þroska og gæta
þeirra. Ljóst mátti vera af myndinni að ekki komust all-
ar stúlkumar óskaddaðar frá þeim hildarleik.
Aldursmark í Ford-keppninni hefur verið hækkað í 16
ár og umboðsmaður Elite hér á landi segist hafa barist
fyrir því að hækka aldur stúlknanna í 16 ár. Þar er því
enginn ágreiningur, hvorki við umboðsmann bama né
félagsmálaráðherra. Því er þess beðið að fyrrgreind
nefnd gangi frá ákvæði þess efnis í tillögum sínum og
það fari í frumvarp um ný barnavemdarlög.
Þótt þessi bót verði á er fráleitt að stúlkur fari fylgdarlaust
til tískusýningarstarfa í útlöndum, jafnvel þótt þær hafi náð
sextán ára aldri. Þar eiga foreldramir síðasta orðið.
Jónas Haraldsson
Bókaflóðið er í algleymingi og
hefur sennilega aldrei verið fjöl-
breytilegra en í ár. Ljóðabækur
skipta nokkrum tugum og skáld-
verk í óbundnu máli eru um fimm-
tíu talsins. Hér skal ekki farið útí
að telja upp áhugaverðar nýjar
skáldsögur. Þær eru margar eftir
eldri jafnt sem yngri höfunda, og
vekur sérstaka eftirtekt hve margir
ungir höfundar eru að koma fram
og ekki síður hitt að nokkur virt
ljóöskáld senda frá sér veigamiklar
skáldsögur. Allt ber þetta vitni
mikilli og vaxandi grósku í bók-
menntageiranum, enda er svo kom-
ið að sjötíu íslenskir höfundar hafa
fengið verk sín þýdd á aðrar tung-
ur undanfarinn aldarþriðjung
(skáldsögur, smásagnasöfn, ljóða-
bækur, leikrit), og eru þá ótalin
safnrit á fjölmörgum tungum sem
kynnt hafa íslenskar bókmenntir á
nýliðnum áratugum. Fyrir árið
1960 heyrði til undantekninga að
höfundar sem skrifuðu á islensku,
aðrir en Halldór Laxness, fengjust
gefhir út erlendis.
Þýðingar öndvegisrita
Samhliða gróskunni í hérlend-
um bókmenntum hefur orðið
gleðileg framvinda í þýðingum er-
lendra öndvegisrita. í ár koma i
fyrsta sinn út þýðingar á skáldsög-
um tveggja helstu höfunda Banda-
ríkjanna, „Ljós í ágúst“ eftir
Ungur lesandi með þýskar bókmenntir, - verk Grimmsbræðra á íslensku.
Ondvegisrit
þýdd á íslensku
konuna Isabel Allende
í þýðingu Tómasar R.
Einarssonar, „Guð
hins smáa“ eftir ind-
versku skáldkonuna
Arundhati Roy í þýð-
ingu Ólafar Eldjárn,
„Náin kynni“ eftir
ensk-pakistanska höf-
undinn Hanif Kureishi
í þýðingu Jóns Karls
Helgasonar, „Vömina“
eftir rússnesk-banda-
ríska höfundinn Vla-
dimir Nabokov í þýð-
ingu Illuga Jökulsson-
ar, og er þá fátt eitt
nefnt af þýðingaflóru
ársins. í framhjáhlaupi
má kannski geta þess
að snemma á næsta ári
„Á þessarí öld ber þá Magnús
Ásgeirsson ogHelga Hálfdanar-
son hæst meðal þýðenda, en í
kjölfar þeirra hafa ríflega fimm-
tíu af helstu höfundum þjóðar-
innar fengist við þýðingar í hjá-
verkum.“
Kjallarínn
Sigurður A.
Magnússon
rithöfundur
nóbelsskáldið Willi-
am Faulkner í þýð-
ingu Rúnars Helga
Vignissonar, og
„Carrie systir" eftir
Theodore Dreiser í
þýðingu Atla Magn-
ússonar. Atli hefur
einnig þýtt stór-
virki Josephs Con-
rads, „Meistari
Jim“.
Nefna má enn-
fremur „Ene-
asarkviðu" eftir
rómverska skáldið
Virgil (70-19 f.Kr.) í
þýðingu Hauks
Hannessonar, „Tí-
dægru“ eftir ítalska
höfundinn Giovanni
Boccaccio (1313-75) í
þýðingu Erlings E.
Halldórssonar, ann-
að bindi „Blikk-
trommunnar" eftir
þýska nóbelsskáldið
Gúnther Grass í
þýðingu Bjarna
Jónssonar, „Búdd-
enbrooks" eftir
þýska nóbelsskáldið
Thomas Mann í
þýðingu Þorbjargar
Bjarnar Friðriks-
dóttur, „Alkemistann" eftir brasil-
íska höfundinn Paulo Coelho í
þýðingu Thors Vilhjálmssonar,
„Afródítu" eftir chílesku skáld-
er von á „Æskumynd listamanns-
ins“ (A Portrait of the Artist as a
Young Man) eftir James Joyce í
þýðingu undrritaðs. Sú bók mun
vera mest selda skáldrit veraldar-
sögunnar samkvæmt könnun sem
stórblaðið The New York Times
lét gera á aldarafmæli skáldsins
1982.
Mikilvægi þýðinga
Án þýðinga hefðu hérlendar bók-
menntir ekki orðið til. Þær eiga
upptök sín í snilldarþýðingum
munka og klerka á miðöldum. Með
hverri nýrri þýðingu hafa kvíar
hérlendra bókmennta verið færðar
út. Umhugsunarvert er aö endur-
reisn íslenskra bókmennta á síð-
ustu öld hófst með þýðingum
Sveinbjamar EgUssonar á kviðum
Hómers. Að dæmi hans lögðu mörg
helstu skáld aldarinnar fram sinn
verðmæta skerf.
Á þessari öld ber þá Magnús Ás-
geirsson og Helga Hálfdanarson
hæst meðal þýðenda, en í kjölfar
þeirra hafa ríflega funmtíu af
helstu höfundum þjóðarinnar
fengist við þýðingar í hjáverkum.
Ekki er nein goðgá að gera því
skóna, að samtvinnun þýddra og
frumsaminna verka hafi átt veru-
legan þátt í blómgun innlends
skáldskapar á liðnum áratugum.
Þarmeð er hreint ekki verið að
vanmeta ffamlag þeirra sem ein-
vörðungu hafa fengist við þýðing-
ar. Þeirra hlutur er umtalsverður
og verðskuldar virðingu allra sem
bera viðgang bókmennta í landinu
fyrir brjósti.
Sigxu'ður A. Magnússon
Skoðanir annarra
Jólasveinar - ræningjar
með gægjuhneigð
„Tvískipting jólanna er orðin algjör. Annars veg-
ar eru þau hátíðleg fjölskyldustund með trúarlegu
ívafi og hins vegar verslunarmanía. Eftir því sem
árin líða hallar æ meira á þá fyrrnefndu: Jólasvein-
amir hafa tekið völdin. Saga íslensku jólasveinanna
er ekki falleg. Þetta voru upp til hópa ræningjar með
gægjuhneigð sem voru síöar dubbaðiðr upp í gefandi
vemdarengla í kókbúningum. Jesús stendur höllum
fæti gagnvart þessum vitleysingum sem hafa núorð-
ið engan boðskap fram að færa nema að hvetja böm
til að fara ffam á fleiri og stærri gjaflr. „
Ur jólaleiðara Stúdentablaðsins.
Að lifa sig inn í hlutverkið
„Litli drengurinn sem lék gistihúseigandann hafði
lifað sig svo mjög inn í söguna að hann var farinn að
vorkenna þeim Maríu og Jósef sárlega og í stað þess
að vísa þeim út í gripahúsið, þá segir hann: - Jú, jú,
hér er nóg pláss, komiöi bara inn í hlýjuna..."
Séra Einar Eyjólfsson í jólahugleiðingu i Hafnarfjarð-
arblaðinu Nýju viðhorfi.
Krefjast úrbóta
„Hér er um gamalþekkt vandamál að ræða en að
þessu sinni gekk svo fram af þingmönnum, bæði
stjómar og stjómarandstöðu, að þeir hafa krafizt úr-
bóta og jafnvel að forstöðumenn rfkisstofnana verði
látnir sæta ábyrgð. Harkaleg viðbrögð nú stafa ef til
vill af því að vegna skipulagsumbóta í fjárreiðum
rikisins undanfarin ár hafl niðurstaðan komiö þing-
mönnum í opna skjöldu."
Morgunblaðið fjallaði um eyðslu umfram heimildir í
heilbrigðiskerfinu i forystugrein á föstudag.