Dagblaðið Vísir - DV - 13.12.1999, Blaðsíða 15

MÁNUDAGUR 13. DESEMBER 1999
15
Betra eftirlit verð-
ur öllum í hag
Kjallarinn
Einar
Sveinbjörnsson
aðstoðarmaður um-
hverfisráðherra
vælum er sýkillinn
þó fyrst og fremst í
kjúklingum en
einnig kalkúnum
og aliöndum.
Helstu tillögur
hópsins um aðgerð-
ir varðandi
kjúklinga og ali-
fuglakjöt eru þess-
ar:
- Frá og með árinu
2000 má
campylobacter að
hámarki finnast í
10% sýna í eldis-
hópi á hverju búi.
Sé stærri hluti eld-
ishópsins sýktur
skal farga fram-
leiðslunni eða hún
hitameðhöndluð
Bakteríuna er aðallega að finna í kjúkiingakjöti og öðrum hænsnfuglum.
Útbreiðsla campyl-
obacter í kjúklingum hef-
ur verið tO umfjöllunar
síðustu mánuði. Sýking-
ar af völdum þessarar
bakteríu eru ekki nýjar
af nálinni hér á landi, en
fjöldi þeirra sem hafa
sýkst hefur aukist. Talið
er að kostnaður þjóðfé-
lagsins vegna þessa geti
numið 160-320 millj.
króna á þessu ári og þá
eru ekki taldar þær þján-
ingar sem hinir sýktu
verða fyrir.
í ágústmánuði sl.
ákvað ríkisstjórnin að
láta rannsaka útbreiðslu
campylobacter í um-
hverfi, húsdýrum og mat-
vælum í því skyni að fá
haldgóðar upplýsingar um orsakir
sýkinga í mönnum, sem byggja
megi aðgerðir til úrbóta á. Rann-
sóknin var unnin undir forystu
Hollustuverndar ríkisins, en í henni
tóku einnig þátt Yfirdýralæknis-
embættið, Landlæknisembættið,
sýklafræðideild Landspítalans og
Tilraimastöð Háskóla íslands í
meinafræði. Sýnataka og öflun ým-
issa upplýsinga var auk þess í hönd-
um heilbrigðiseftirlits sveitarfélaga,
lækna og héraðsdýralækna.
Rannsókninni lauk nýlega og
hún leiddi í ljós að campylobacter
er að finna víða í umhverfmu og
verður ekki útrýmt þaðan. I mat-
fýrir dreifmgu til að drepa sýkilinn.
- Campylobacter-sýktir kjúkling-
ar verði ekki notaðir til framleiðslu
á bituðum kjúklingum eða
kjúklingum með kryddhjúp eða i
kryddlegi.
- Gerð verði skýr krafa um merk-
ingu kjúklinga, þar sem verður að
finna leiðbeiningar til neytenda um
rétta meðhöndlun kjötsins.
Hreinlæti er lykilatriði
Þessar aðgerðir eiga að draga
mjög úr sýkingum af völdum
campylobacter.
Lykilatriðið til að
hindra sýkingar
af völdum
campylobacter er
samt að neytend-
ur haldi vöku
sinni og fari eftir
leiðbeiningum
um rétta með-
höndlun á fugla-
kjöti við elda-
mennsku. Gæta verður að hrein-
læti og góðri hitun vörunnar við
matreiðslu. Þíðing og önnur með-
ferð frystivöru kallar einnig á var-
kárni af hálfú neytenda og ekki sið-
ur starfsfólks í stóreldhúsum til að
tryggja að blóðvökvi komist ekki í
önnur matvæli.
Campylobacter er skaðvaldur
sem taka þarf á með samræmdum
aðgerðum, allt frá eldi alifugla og
þar til varan er komin á borð neyt-
enda. Meðferð og neysla kjúklinga
getur verið helsta orsök sýkinga, en
fleira getur komið til, enda er bakt-
erían útbreidd í náttúrunni. í ná-
grannalöndum okkar, þar sem
menn hafa lengi glímt við þetta
vandamál, hefur hvergi tekist að út-
rýma campylobacter úr matvælum.
Rétt meðhöndlun fuglakjöts er því
lykilatriði til að hindra sýkingar.
Bétra matvælaeftirlit
Campylobacter-málið hefur m.a.
leitt í ljós nokkra alvarlega veik-
leika í matvælaeftirliti á íslandi.
Eftirlitið er flókið og þungt í vöfum
og það heyrir undir þrjú ráðuneyti:
landbúnaðarráðuneytið og sjávar-
útvegsráðuneytið, auk umhverfis-
ráðuneytisins. Nokkrar ríkisstofn-
anir fara með eftirlit á vegum þess-
ara ráðuneyta. Að auki hvílir fram-
kvæmd á eftirliti bæði á ríki og
sveitarfélögum, en heilbrigðiseftir-
lit sveitarfélaganna lítur eftir
hreinlæti og hollustuháttum í allri
framleiðslu og meðhöndlun mat-
væla. Það er ljóst að í fámennum
byggðarlögum, þar sem stórir
vinnustaðir skipta atvinnuástand
sveitarfélagsins miklu máli, getur
verið vandasamt að viðhafa virkt
eftirlit á vegum heilbrigðisnefndar
viðkomandi sveitarfélags.
Þróunin á Norðurlöndum hefur
verið í þá átt að einfalda og sam-
ræma matvælaeftirlit. í Danmörku
eru matvælamálin í einu ráöuneyti,
einni ríkisstofnun og allt eftirlit
verður á vegum ríkisins frá og með
næstu áramótum. í Noregi er búið
að samræma málaflokkinn í einni
ríkisstofnun, nema eftirlit með út-
flutningi sjávarafurða.
Það er skoðun min að til þess að
bæta matvælaeftirlitið þurfi að ein-
falda það. Bætt eftirlit er mikilvægt
hagsmunamál jafnt neytenda sem
framleiðenda. Rikisstjómin hefur
nýlega samþykkt tillögu mína um
að nefnd forsætisráðuneytisins um
opinbera eftirlitsstarfsemi fái það
verkefni að skoða fyrirkomulag
matvælaeftirlits hér á landi og gera
tillögur um framtíðarskipan sem
miði að því að einfalda það og bæta.
Einar Sveinbjömsson
„Campylobacter-máliö hefur m.a.
leitt í Ijós nokkra alvarlega veik-
leika í matvælaeftirliti á íslandi.
Eftirlitið er flókid ogþungt í vöf-
um og það heyrir undir þrjú ráðu-
neyti.u
Risaálver og eignaupp-
taka hálendisins
I „Spegli" Ríkisútvarpsins 1. des-
ember sl. var greint frá aðdraganda
þeirra deilna um virkjanamál sem
um þesscU mundir eru við það að
kljúfa þjóðina í tvær andstæðar
fylkingar. Fulltrúar Norsk Hydro
komu til Reyðarfjarðar haustið 1997
og á fundi sveitarstjórnarmanna
fyrir austan lýsti Halldór Ásgríms-
son stórkostlegum framkvæmdaá-
ætlunum. Á Alþingi sagði Finnur
Ingólfsson að Norsk Hydro hefði
lýst áhuga á byggingu álbræðslu
með 240 þúsund tonna framleiðslu-
getu á ári sem stækka mætti í allt
að 700 þúsund tonn. Til að af þessu
gæti orðið þyrfti að virkja stóru jök-
ulámar þrjár norðan Vatnajökuls.
Ósamræmi í málflutningi
Spegilshöfundur sagði þessar fyr-
irætlanir hafa hrundið af stað mik-
illi orðræðu um umhverfismál með-
al þjóðarinnar. Fljótlega fór að bera
á ósamræmi í málflutningi milli
Norsk Hydro og framsóknarráð-
herranna, sem helst beittu sér fyrir
framgangi áðumefndrar áætlunar
um álver á Reyðarfirði. Þessa mis-
ræmis í málflutningi gætir enn og
eftir nýjustu yfirlýsingar Norsk
Hydro virðist ljóst, að það er ekki
norska fyrirtækið sem knýr á um
skjóta niðurstöðu. Það segir í raun
alla sögu um breytta hlutverkaskip-
an að Norsk Hydro ætlar hvorki að
vera meirihlutaeigandi í álverinu
né meðeigandi í viðkomandi virkj-
unum. Nú hyggst
fyrirtækið koma
ár sinni vel fyrir
borð með þvi að
selja tækni og
markaðssetningu
en taka lítinn
þátt í stofnkostn-
aði. Það á hins
vegar að verða
hlutskipti íslend-
inga, þ.á m. líf-
eyrissjóða landsmanna að leggja
fram gríðarlega háan og áhættu-
saman stofnkostnað í virkjunum,
raflínum og 480 þúsund tonna ál-
verksmiðju.
ísland í hlutverki
þróunarríkis
Álrisar á borð við Norsk Hydro
eru sem óðast að koma sér fyrir í
þróunarlöndum. Þar fá þeir aðgang
og orku fyrir lítið og þurfa ekki að
hafa miklar áhyggjur
af mengunarvömum.
Það er ekki skynsam-
legt fyrir íslendinga
að ætla að keppa við
þróunarlöndin á
þessu sviði. En sú er
því miður raunin eins
og Pétur Gunnarsson
rithöfundur bendir á í
Glettingi 2.-3. tölu-
blaði árið 1998. Þar
minnir Pétur m.a. á,
að árið 1995 gaf mark-
aðsdeild iðnaðarráðu-
neytis og Landsvirkj-
unar út bækling und-
ir heitinu: „Lowest
energy prices" en
bæklingur þessi var
síðar innkallaður. í
þessum bæklingi eru
tíundaðir kostir þess að við íslend-
ingar skulum geta boðið allra lægst
launaða vinnuaflið í sambærOegum
ríkjum Evrópu, auk þess séu starfs-
leyfi fyrir stóriðju hérlendis vana-
lega samþykkt með lágmarkskröf-
um tfi umhverfismála. Síðar segir
Pétur í grein sinni: „í dag - eins og
á Sturlungaöld - stendur okkur
mest hætta af okkur sjálfum, það er
fyrst og fremst valdabaráttan, auð-
lindasölsunin innanlands, sem við
þurfum að horfast í augu við. Það
er búið að taka af okkur miðin,
næst á að snúa sér að landinu og
koma því í hluta-
bréfatækt form.“
Hálendið og
gjafakvótinn
Ástæða er tU þess að
hugleiða það rækUega
hvort Finnur Ingólfs-
son sé að leika á ís-
lenskan almenning
þegar hann reynir að
varpa sökinni á Norð-
menn vegna óvand-
aðra vinnubragða við
undirbúning Fljóts-
dalsvirkjunar. Með
því að eyðileggja nátt-
úruperlur i þjóðareign
á hálendi íslands og
borga ekki eina ein-
ustu krónu fyrir þær
er verið að færa land-
ið okkar „í hlutabréfatækt form“.
Þessi eignaupptaka er náskyld
gjafakvótakerfmu. Tengsl HaUdórs
Ásgrímssonar við bæði þessi mál
eiga ekki að geta staðist í þroskuðu
lýðræðisríki. Þess vegna hef ég
gagnrýnt forystu Framsóknar-
flokksins um leið og ég hef beðið
landinu griða. Ráðamenn þjóðar-
innar eiga hvorki að stunda felu-
leik né valdníðslu gagnvart al-
menningi í landinu og þeir eiga að
umgangast náttúru landsins af virð-
ingu og varfærni.
Ólafur F. Magnússon
„Með því að eyðileggja nátt-
úruperlur í þjóðareign á hálendi
íslands og borga ekki eina ein-
ustu krónu fyrir þær er verið að
færa landið okkar „í hluta-
bréfatækt formuu
Kjallarinn
Ólafur F.
Magnússon
læknir og talsmaður
Umhverfisvina
Meö og
á móti
Framapot á Eyjabökkum
Fjöldi fólks hefur látið til sín taka
hvað varðar Eyjabakkamálið og
ekki síst listamenn. Spurningin
er hvort persónur eða málefni
græða meira á allri athygiinni.
Erfitt aö
alhæfa
„Það er erfitt að alhæfa nokk-
uð um þessa hluti. Þó má segja
að fólk sé greinilega misvel að
sér um þetta
mál og sumir
listamenn virð-
ast ekki skilja
alvöru málsins
og nota það sér
til framdráttar
og auglýsingar.
Fæstir þeirra
hafa komið á
Eyjabakka þótt
þeir tali um
svæðið af svo
mikilli innlif-
un að ætla mætti að bakkamir
væm þeirra heimahagar. Fram-
kvæmdastjóri Umhverfisvina
hefur til dæmis ekki komið á
Eyjabakka eins og hann sjálfur
hefur viðurkennt. Það virðist
sem Umhverfisvinir séu andvígir
eflingu atvinnulífs á landsbyggð-
inni. Líklega er sama hvar virkj-
að yrði, alltaf yrðu einhverjir
andvígir. Það mætti ætla að þeir
aðilar sem fara fremstir í flokki
Umhverfisvina séu ekki i nein-
um tengslum við almenna vinnu-
markaðinn sem þarf á þessari
virkjun að halda. Mín skoðun er
sú að við verðum að nýta allar
auðlindir í landinu, hvort sem
það er hugvit eða orka fallvatna.
Ef til vill hafa sumir stjómmála-
menn reynt að nýta sér málið
meira en aðrir. Þeir hafa komið
að undirbúningi virkjunarinnar
eins og össur Skarphéðinsson,
en þykjast nú andvígir virkjun.“
ívar Andersen, for-
maður Óðins, fé-
lags launþega inn-
an Sjátfstæöis-
flokksins í Reykja-
vík.
Brjóstum-
kennanleg
málefna-
fátækt
Jakob Frímann
Magnússon, tón-
listarmaður og
talsmaöur Um-
hverfisvina.
„Einar Rafn Haraldsson, sem
fer fyrir virkjunarsinnum á
Austurlandi, hefur haldið því
fram að þeir sem hafi aðra skoð-
im en hann á
fyrirhuguðum
framkvæmd-
um tengdum
Fljótsdals-
virkjun hljóti
með því að
vera fyrst og
fremst að
vekja athygli
á sjálfum sér.
Ef þaö er at-
hyglisþorfin
sem knýr
áhugaleikarann Einar Rafn
áfram í sínu áróðursstarfi þá er
það hans mál.
Ég held hins vegar að það sé
af og frá að fólk eins og Björk,
Friðrik Þór, Erró, Ólafur Jó-
hann, Vigdís Finnbogadóttir og
Matthias Johannessen, svo ein-
hver nöfn séu nefnd, séu knúin
áfram af slíkum hvötum. Þetta
fólk hefur einfaldlega fengið
meira en nóg af athygli um dag-
ana og er í raun að taka umtals-
verða áhættu með því að blanda
sér í jafnumdefit mál og hér um
ræðir. Allt tal áhugaleikarans á
þeim nótum að þetta fólk eigi
það eitt eftir að koma nakið
fram afhjúpar í rauninni brjóst-
umkennanlega málefnafátækt.
Eftir stendur rökþrota áhuga-
leikarinn með útrétta höndina
og biður um stærstu ölmusu ís-
landssögunnar."