Dagblaðið Vísir - DV - 14.12.1999, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 14. DESEMBER 1999
13
Af sjalfsakvorð
unarrétti
Árið sem verið er að
svipta íslendinga sjáifs-
ákvörðunarrétti yflr
sjúkragögnum sínum
er líka Ár aldraðra og í
lok þess fór vel á því að
halda málþing um
sjálfsákvörðunarrétt
aldraðra. Að því stóðu
Siðfræðistofnun Há-
skóla íslands, Félag
eldri borgara í Reykja-
vik og nágrenni og
framkvæmdastjórar
Árs aldraðra, föstudag-
inn 26. nóv. sl. Nú eru
menn ekki almennt
sammála um hvað sé
sjálfsákvörðunarréttur
en skv. orðabók Menn- ~'
ingarsjóðs er það réttur til sjálfsá-
kvörðunar, væntanlega í eigin
málum. Þessi réttur getur þó
aldrei verið óskoraður því hann
takmarkast óhjákvæmilega af ytri
og innri aðstæðum.
Engin stefna í málum aldraðra
Málþinginu var ætlað að svara
spumingunni um hvort slíkar tak-
markanir væru frábrugðnar á efri
Kjallarinn
læknir
„Þá kom fram á þinginu að aldr■
aðir hafa skv. iögum rétt til að fá
sér ráðsmann ef þeir sjálfír eða
aðstandendur þeirra treystast
ekki til að sjá um fjármálin. Þetta
felur ekki í sér neitt afsal sjálf-
ræðis.“
árum því sem gerist á öðrum ald-
ursskeiðum. Flutt voru 6 erindi
auk ávarps háskólarektors þar
sem rætt var um ýmsa þætti í
skiptum aldraðra við samfélagið,
einkum þá sem hafa
bein eða óbein áhrif
á sjálfsákvörðunar-
rétt þeirra.
ÖU erindin vöktu
spurningar sem þó
ekki fengust svör
við í paUborðsum-
ræðunum á eftir.
Það kom fram, sem
raunar var vitað, að
á íslandi er ekki til
nein opinber stefna
í málefnum aldr-
aðra. Þá kom það
fram, sem líka er
vitað, að kjör veru-
legs hóps eldri
borgara eru svo bág
” að það er þjóðinni
tU skammar og af hálfu stjóm-
valda eru næsta litlir tUburðir tU
að breyta þessum staðreyndum.
Á hættumörkum
Á þinginu kom upp spurningin
um hvort málefni aldraðra ættu að
heyra undir einhvem sérstakan
málaflokk og þá hvaða? Sú tilhög-
un að telja málefni aldraðra tU
heUbrigðismála er hæpin, einkum
nú þegar öldrun-
in nær yfir
lengra æviskeið
og heilsan á því
æviskeiði hefur
batnað verulega,
þótt sjúkdómum
fjölgi þegar líður
á ævina. Því má
álykta að sjálf-
ráða tvitugur
einstaklingur sé
hvað sjálfræði
varðar í engu frábrugðinn heU-
brigðum sjötugum einstaklingi og
því skuli sömu lög gUda fyrir
báða. Þótt kjallarahöfundur sé
læknir telur hann að læknisfræði-
„Rfk þjóð ætti að sjá sóma sinn f tryggja öldruðum þegnum sínum fjár-
hagslegt sjálfstæði en það stuðlar að því síðara."
væðing nútimaþjóðfélags sé komin
á hættumörk. Því ætti að skoða
vandlega hvort þörf sé á sérstök-
um lögum fyrir heUbrigða aldr-
aða, a.m.k. heyra málefni þeirra
ekki frekar undir heUbrigðismál
en t.a.m. almenn félagsmál.
Hvenær eiga menn að hætta
störfum? Sjálfræði hvað það varð-
ar hefur verið rýmra hér á landi
en í öðrum vestrænum löndum.
Því er starfsævi okkar lengri en
Uestra annarra. Er það sjálfsá-
kvörðunarrétturinn sem hér ræð-
ur eða takmarkast hann af lágum
eftirlaunum? Þetta er ástæða tU að
skoða betur.
Ráðsmaður fjármála
Hvert er sjálfræði aldraðra á
stofnunum? Birtar voru bráða-
birgðaniðurstöður úr könnun sem
birtar hafa verið í fjölmiðlum og
koma ekki á óvart því augljóst er
að þeir sem vistast á stofnunum
eru misjafnlega sjáifráða og hljóta
að afsala sér hluta af eða öUu sjálf-
ræði sínu tU stofnunarinnar sem
þeir vistast á. Hvort þeir telja sig
hafa gert það af frjálsum og fúsum
vUja kann að stafa af mismunandi
viðhorfum tU sjálfræðis.
Þá kom fram á þinginu að aldr-
aðir hafa skv. lögum rétt tU að fá
sér ráðsmann ef þeir sjálfir eða að-
standendur þeirra treystast ekki
tU að sjá um fjármálin. Þetta felur
ekki í sér neitt afsal sjálfræðis.
Meginniðurstöður málþingsins
virðist kjaUarahöfundi mega
draga saman á eftirfarandi hátt:
Það sem ræður mestu um sjálfsá-
kvörðunarrétt einstaklinga, eldri
sem yngri, er fjárhagslegt sjálf-
stæði og líkamlegt og andlegt heil-
brigði. Rík þjóð ætti að sjá sóma
sinn í að tryggja öldruðum þegn-
um sínum fjárhagslegt sjálfstæði
en það stuðlar að því síðara. -
Þökk sé aðstandendum þingsins
fyrir skemmtUega og fróðlega síð-
degisstund! Árni Bjömsson
Brestir í áhersluatriðum
Sjálfstæðisflokksins
- opið bréf til forsætisráðherra
Mig langar að fá svör við
nokkrum spumingum sem heitast
brenna á Bolvíkingum varðandi
það þjónustustig og uppbyggingar-
starf sem Sjálfstæðisflokkurinn
lagði svo rika áherslu á fyrir síð-
ustu alþingiskosningar vegna bú-
setu fólks á landsbyggðinni.
Spuming númer 1: í hverju
felst aðstoð við uppbyggingar-
starflð á landsbyggðinni?
Ég er búsettur í Bolungarvík
þar sem elsta verstöð landsins er,
svo vitað sé. Minjar era um þessa
verstöö í Ósvör.
Þær spumingar sem vakna hjá
fjölskyldufólki sem íhugar flutn-
„Ætlar forsætisráðherra að beita
sér fyrir því að við getum haldið
hér áfram búsetu með reisn um
ókomin ár, án skertrar þjónustu?
Ég óska eftir að fcrsætisráðherra
svari þessum spurningum á ís-
lenskri tungu sem við skiljum öil
en ekki á annarlegu máli alþingis-
manna.u
ing á landsbyggðina eru m.a. þær
hvort góður grunnskóli og íþrótta-
hús séu á staðnum, hvort góð
læknisþjóriusta sé fyrir hendi og
iþróttalíf sé þar í blóma.
Við hér í Bolungarvík erum svo
heppin að öllum þessum spurning-
um getum við í dag svarað með
stolti: „Já, við höfum þetta allt og
rúmlega það.“ Og getum við i þvi
sambandi nefnt t.d. frábæran tón-
listarskóla, gott bókasafn, glæsi-
legt náttúrugripasafn, allt það
blómlega félagslíf sem hér er
ásamt fegurð byggðarlagsins okk-
ar.
Nú horfir hins vegar svo við, að
okkur sýnist, eins og alvarlegir
brestir séu komnir í áhersluatriði
Sjálfstæðisflokksins sem hann
lagði upp með fyrir síðustu alþing-
iskosningar. Talað er um að sam-
eina heilsugæsl-
una í Bolungar-
vík heilsugæsl-
unni á ísafirði.
Því legg ég fram
spumingu núm-
er 2: Hvers
vegna og hvaða
tilgangi þjónar
það?
Spuming númer
3: Verðum við
búin að missa
lækninn
snemma á
næsta ári? Ég
vil upplýsa ráðherra um að þegar
Hnífsdalur var sameinaður ísa-
firði fyrir allmörgum árum var
ákveðið og lögð rík áhersla á af þá-
verandi bæjaryfirvöldum á ísa-
firði að þjónustan
sem i Hnífsdal var
yrði þar áfram, eins
og verslun, pósthús,
skóli og bókasafn.
Hvert er þjónustu-
stigið þar í dag?
Þjónusta skerðist -
fólki fækkar
Svipaða sögu er að
segja eftir samein-
ingu sveitarfélag-
anna í ísafjarðarbæ.
Þar auglýsti þáver-
andi bæjarstjórn,
áður en gengið var til
kosninga, að þjón-
ustufulltrúar yrðu á
öllum þessum stöð-
um aílan ársins
hring og að mikili
spamaður yrði með
þessum gjömingi. Nú
eru liðin þrjú ár og
ekki bólar enn á spamaði fyrir
fólkið. Þjónustan hefur skerst og
fólksfækkun er staðreynd á þess-
um stöðum. Þetta gerist í Bolung-
arvík ef sameining heUsugæslunn-
ar í Bolungaryík verður við
heUsugæsluna á ísafirði.
Af framansögðu óttast ég ásamt
fleirum að ef sameining heUbrigð-
isþjónustunnar í Bolungarvík
verður að veruleika við heUsu-
gæsluna á ísafirði, þ.e. að læknar
og hjúkrunarlið verði gert út frá
ísafirði, missum við að sjálfsögðu
Kjallarínn
Magnús Ólafs
Hansson
hefur unnið að slysa-
varna- og björgunarmál-
um á norðanverðum
Vestfjörðum
fyrst lækninn og
sjúkrahúsið. Síðan fer
grunn- og leikskóla-
kennurUm að fækka
og þá minnkar allt fé-
lagslíf. Og svona
mætti lengi telja.
Sveitarfélaginu blæð-
ir rólega út.
Við vUjum búa hér
í Bolungarvík áfram,
án skertrar þjónustu!
Við Bolvíkingar höf-
um alltaf átt gott sam-
starf við ísafjörð og
ísfirðinga og ég vona
að svo verði áfram.
Ég vU minna ráð-
herra á að vegurinn
um Óshlíðina, miUi
Bolungarvíkur og
Hnifsdals, er því mið-
ur oft farartálmi og
getur því skipt sköp-
um að læknir sé í Bolungarvík ef
einhvers konar vá steðjar að
staðnum.
Spurning númer 4: Ætlar for-
sætisráðherra að beita sér fyrir
því að við getum haldið hér
áfram búsetu með reisn um
ókomin ár, án skertrar þjón-
ustu? Ég óska eftir að forsætisráð-
herra svari þessum spurningum á
íslenskri tungu sem við skUjum
öll en ekki á annarlegu máli al-
þingismanna.
Magnús Ólafs Hansson
Með og
á móti
Skötuát
Sverrir
Hcrmannsson.
Margir Islendingar leggja rækt
við þann sið að borða skötu á
Þorláksmessu og vilja alls ekki
án skötunnar vera. Ekki eru allir
hins vegar á einu máli um ágæti
skötunnar og telja sumir hana
naumast til matvæla.
Góður siður
„Ég er fæddur og uppalinn við
skötu en ég ólst upp á Svalbarði
í Ögurvík við ísafjarðardjúp.
Skatan var elduð einu sinni á ári
en faðir minn
gerði út triUu
og hóf róðra í
september og
veiddi þá
skötuna. Hann
skar af sköt-
unni börðin og
þau vora sett í
rimlakassa og
kæst. Við
strákamir
héldum fyrir nefið en lyktin var
ógurlega mikil. Móðir min sauð
hana svo i gríðarstórum potti en
þetta var alveg óskaplega mikið
lostæti. Afgangurinn var svo
notaður í kæfu og borðað ofan á
rúgbrauð.
Þetta er mjög góður siður sem
hefur breiðst út frá Vestfjörðum.
Ég get engin jól haldið nema
blóta aðeins heilagan Þorlák en
kæstur matur er meinhoUur. í
ár mun ég bjóða 14 manns í
skötuveislu en ég sýð skötuna í
bílskúmum heima hjá mér. Ég
fæ vistirnar frá Vestfjörðum en í
veislunni mun ég bera fram
hangikjöt, rúgbrauð, rúgkökur
og ekki má gleyma smjörinu."
Hryllingur
„Ég fatta ekki alveg af hverju
íslendingar era svona áfjáðir i að
raða í sig óþverra. Ef ekki
óþverra þá viðbjóði. Skatan er
hvoratveggja
og hryUingur í
ofanálag. Hún
er ekki ósvip-
uð Framsókn-
arflokknum -
marflöt og Ula
þeijandi leið-
indaskepna.
Ég myndi frek-
ar éta ömmu
mína en þetta helvíti, og hún dó
fyrir 10 árum. Hún lyktar örugg-
lega betur.
íslendingar mega náttúrlega
éta kúlutyggjó (hrútspunga),
skötu og sauðarandlit fyrir mér
en tiltölulega normalt fólk borð-
ar bara mat. Hvers konar apa-
kettir skafa úr eyrunum og nös-
unum á roUuhaus og finnst þeir
aldrei hafa smakkað annað eins
lostæti? Jú, auðvitað idjótar. Ég
held að skatan sé aðeins góð í
einu tUviki og það er tU að dreifa
mannfjölda. Það mætti alveg
skeUa henni í pottinn með öUu
sínu ammoniaksglundri á róstu-
sömum svæðum í staðinn fyrir
að nota táragas. Ég hef komið í
hús um sumar og fundið að þar
hefur einhver vUlimaðurinn ver-
ið að kokka skötu á Þorláks-
messu. Ammoníaksstækjan
hverfur ekki frekar en Fram-
sóknarflokkurinn. Það er veru-
leg skitalykt af málinu."
hól/GAR
Sverrir Stormsker.
Kjallarahöfundar
Athygli kjaUarahöfunda er
vakin á því að ekki er tekið við
greinum í blaðið nema þær ber-
ist í stafrænu formi, þ.e. á tölvu-
diski eða á Netinu. DV áskilur
sér rétt tU að birta aðsent efni á
stafrænu formi og í gagnabönk-
um.
Netfang ritstjómar er:
dvrltst@ff.is