Dagblaðið Vísir - DV - 18.12.1999, Blaðsíða 42

42 ýihlgarviðtalið
'+fa' -’ét
LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1999 -U V
I—r
LAUGARDAGUR 18. DESEMBER 1999
helgarviðtalið «
öur tœtti ég mig
upp, drakk fleiri,
fleiri kaffibolla
og keöjureykti áöur en ég
kom fram og settist aldrei
niöur á sviöinu. Þetta var
alger andskotans brjálœð-
isleg keyrsla. Á föstudög-
um og laugardögum œddi
ég um heimilið til aö
hugsa og skrifa. Ég var
svo hrœddur um aö
floppa, “ segir Jóhannes
Kristjánsson skemmti-
kraftur sem er aftur farinn
aö skemmta eftir allharka-
leg veikindi frá því í sum-
ar.
Jóhannes hefur veriö
meira og minna á sjúkra-
húsi frá því um verslunar-
mannahelgi, eöa í þrjá og
hálfan rnánuö, og langtím-
um saman var ástandiö
mjög alvarlegt. En heilsu-
bresturinn byrjaði ekki
um verslunarmannahelg-
ina.
Byrjaði með kransæða-
stíflu út af reykingum
„Ég fékk kransæðastíflu út af
reykingum að morgni 3. febrúar
1998. Þetta var dagurinn sem ég
hafði ákveðið að hætta að reykja
og átti meira að segja tíma i nála-
stungum. En ég komst aldrei í
þann tíma.“
En blóðugt.
„Nei, það er alveg sjálfsagt að fá
kransæðastíflu ef maður reykir.
Það ættu allir reykingamenn að fá
hana.“
Hvað reyktirðu eiginlega mikið?
„Ég reykti einn pakka af vindl-
um á dag og fannst það ekkert svo
mikið. Síðar var mér sagt að þeir
væru stórreykingamenn sem
reyktu vindla, því vindlar væru
mun meira eitur en sígarettur.
Einn pakki af vindlum á dag er á
við tvo pakka af sígarettum. Svo ég
var stórreykingamaður."
En þetta var löngu áður en nýaf-
staðin veikindi létu á sér kræla.
„Já en kransæðasjúkdómnum
fylgdi líklega einhver ofnæmis-
sjúkdómur og við hann bættist
sýking svo það fór að grafa í lung-
unum á mér og ég var að æla þeim
smám sarnan."
Þetta ferli tók þó nokkra mán-
uði. Það dró smám saman af Jó-
hannesi en læknar fundu ekki
hvað gæti verið að honum. „Þeir
vildu ekkert gera fyrr en þeir
hefðu fundið meinið, svo þetta færi
nú ekki í enn meiri vitleysu. Það
hefur sennilega enginn í heimin-
um fengið þessa sýkingu áður og
ætli hún verði ekki skírð í höfuðið
á mér; Jóhannesarbólga, eða eitt-
hvað svoleiðis."
Um verslunarmannahelgina var
Jóhannes orðinn svo veikur að
hann hafði samband við Jón
Högnason hjartalækni. „Ég var all-
ur að tærast upp og var orðinn
þvengmjór. Jón skipaði mér strax
á sjúkrahús og svo fóru þeir allir
að leita, þessir ágætu læknar á
hjarta- og lungnadeildinni.
Ef óttínn lætur á sár
kræla vex hann ótrúlega
Þetta haust var fjölskyldu Jó-
hannesar erfitt, því á þeim vikum
sem Jóhannes lá milli heims og
helju úr einhverjum sjúkdómi sem
enginn virtist kunna skil á var El-
ísabet systir hans, sem var krabba-
meinssjúklingur, að heyja sitt
dauðastríð Hún lést 16. september.
„Þetta var hrikalega erílður
tími,“ segir Jóhannes en þegar
hann er spurður hvort hann hafi
verið hræddur við dauðann svarar
hann: „Ég var ekkert hræddur við
að geispa golunni, nema svona
einu sinni eða tvisvar þegar menn
virtust búnir að reyna allt án ár-
angurs. En læknirinn minn var
mjög góður að tala mig til og
hjúkrunarfólkið var ótrúlega fært
um að laga mann til í sálinni þeg-
ar maður varð hræddur. Það er
svo mikilvægt að verða ekki
hræddur því ef óttinn lætur á sér
kræla vex hann ótrúlega hratt. En
mér fannst mjög erfitt að halda
mér í jafnvægi, erfitt að verða ekki
reiður eða bitur. Ég var þó ekkert
reiður út í tóbakið eða farinn að
naga á mér handarbökin fyrir að
hafa reykt. Það er ekki til neins.“
En við hvað varstu hræddastur?
„Ég var hræddastur um að það
fyndist ekkert til að lækna mig en
ég velti dauðanum ekki svo mikið
fyrir mér. Ég var svo hræddur um
systur mína og velti fyrir mér
hvað það yrði mikið áfall fyrir fjöl-
skylduna mina ef við færum bæði.
Ég hugsaði meira um fjölskylduna
en hvað yrði um mig.“
Var hálfpartinn
kominn í kör
Hvað geröist nákvæmlega þegar
fór að grafa í lungunum á þér? „Ég
bólgnaði allur upp og safnaði mikl-
um bjúg, sem enn er ekki alveg far-
inn. Innyflin, lifur og fleira, bólgn-
uðu líka og ég fékk gat á lungun.
Svo þegar maður liggur svona
sofna vöðvamir og maður verður
aumingi til gangs. Ég var háifpart-
inn kominn í kör en reyndi af veik-
um mætti að ganga í kringum rúm-
ið til að hreyfa mig eitthvað. Líkam-
inn hrömar hratt þegar maður ligg-
ur svona og þumalputtareglan er sú
að það taki helmingi lengri tíma að
ná sér aftur upp. En ég er sem bet-
ur fer vanur göngumaður svo þetta
hefur gengið vel hjá mér.
Annað sem hjálpaði mér var
hversu vanur ég var einveru. Þegar
maður er veikur er maður einn. Ég
hef alltaf unnið einn og ekki vanist
því að varpa ábyrgðinni yfir á aðra.
í þessum þvælingi sem fylgir
skemmtanabransanum - sem hefur
sem betur fer gengið vel - ferðast ég
alltaf einn og hef vanist einveru.“
Haustið hefur meira og minna
farið fram hjá Jóhannesi, bæði það
góða og það sára. Þegar Elísabet
systir hans lést var hann svo veikur
að hann mætti í minningarathöfn-
ina um hana í hjólastól og með píp-
ur og slöngur í öllum vitum. „Ég
var oft með steikjandi hita þessa
mánuði og orkan fór í að tóra og
fara í gegnum rannsóknir. Ég taldi
tímann ekki í klukkustundum og
dögum heldur í matmálstímum. Það
kom mér ekki við hvort það var
október eða desember. Sá tími var
tilbúningur.
Ég var þó aldrei alveg rænulaus,
bara hálfvegis og reyndi að hugsa
ekki neitt. Það voru kannski ósjálf-
ráð viðbrögð en mér tókst það oft.
Það má kannski líka segja að það sé
hugsunarleysi en það bjargaði mér.
Ég missti aldrei vonina um að lækn-
amir myndu finna einhverja leið og
það var mikilvægt að halda í þá von
og vera ekkert að hugsa um neitt
sem gat leitt mig frá henni. Ég bar
mikið traust til læknanna og það
var mér mikils virði að geta talað
við þá eins og ég er og eins og mér
leið. Ég þurfti ekkert að setja mig í
stellingar og lét bara vaða.“
Dauðastríð
systurinnar erfitt
í miðri legu Jóhannesar lést El-
ísabet systir hans. Þetta var erfið-
ur timi fyrir fjölskylduna og ekki
sist Jóhannes sem sjálfur var að
Jóhannes Kristjánsson skemmtikraftur hefur staðið í
harðri haráttu við illvígan sjúkdóm frá því í sumar.
Lengi var honum ekki hugað líf en á endanum fár
hann með sigur af hólmi og er nú aftur tekinn til við
að kitla hláturtaugar landsmanna og þar með lengja
líf þeirra
berjast fyrir lífi sinu. Samskipti
hans og Elísabetar höfðu verið
náin síðustu mánuðina sem hún
liföi. „Hún bjó fyrir vestan,“ segir
Jóhannes, „en vegna veikindanna
var hún í Reykjavík síðustu tvo
mánuðina og bjó svo að segja í
næsta húsi við mig. Hún heim-
sótti mig á spítalann rétt áður en
hún dó og það geislaði af herrni
„Ég var ekkert hræddur við að geispa golunni, nema svona einu sinni eða tvisvar þegar menn virtust búnir að reyna
allt án árangurs. En læknirinn minn var mjög góður að taia mig til og hjúkrunarfólkið var ótrúlega fært um að laga
mann til í sálinni þegar maður varð hræddur. “ DV-myndir GVA
reisnin.
Þegar ég horfði á hana fór ég að
hugsa um hvað væri í rauninni
lítið að mér. Ég hafði fylgst með
dauðastríði hennar og vissi svo
vel hvað hún hafði gengið í gegn-
um. Samt fór það svo í lokin að
hún gat heimsótt mig - en ég gat
ekki heimsótt hana áður en hún
dó.“ Elísabet var aðeins 48 ára og
segir Jóhannes dauða hennar og
sín veikindi hafa orðið til þess að
hann virkilega gerði sér grein fyr-
ir þvf að enginn skyldi vera of ör-
uggur um heilsuna. „Það er í
rauninni bara einn dagur í einu,“
segir hann. „Ég vissi það svo sem
fyrir en þá hugsaði ég aldrei um
það. Núna er ég mun þakklátari
fyrir þá heilsu sem ég hef en ég
var áður fyrir fulla heilsu."
Sífellt að flýta sér
En bjúgur, bólgur og gat á lung-
um. Hvemig verður svona sjúkdóm-
ur tU?
„Þetta voru sýklar sem við erum
með á húðinni og þeir fóm niður í
lungun. Á sama tima var ég að berj-
ast við bólgusjúkdóm sem ég þurfti
að taka stera við. Þegar þetta þrennt
er komið saman er þetta orðið
býsna flókið vandamál. Það er skýr-
ingin sem ég fékk. Bólgusjúkdómur-
inn er ein tegund sjálfsofnæmis,"
segir Jóhannes og bætir svo við,
eins og honum er einum lagið: „Það
er kannski ekki skrítið að ég fengi
sjálfsofhæmi þegar á það er litið
hvað ég er mikið einn með sjálfum
mér.“
En það er ekki bara einveran á
ferðalögum í skemmtibransanum
sem Jóhannes er að tala um því
sumarið ‘97 og ’98 var hann land-
vörður í Vatnsfirði, eftir að hafa
sótt landvarðanámskeið. „Ég var
eini landvörðurinn þama og gat því
titlað mig yfirlandvörð."
En stefnir hann að slíkri einvem
aftur næsta sumar?
„Ef heilsan leyfir... Jú, jú, ég verð
alveg búinn að ná mér um áramót-
in. Það gerist allt svo hratt hjá mér.
Þaö er þó eitt sem ekki hefur breyst.
Samt er ég að reyna að stilla mig
- stundum. Ég hef alla tíð haft orð á
mér fyrir að vera sífellt að flýta
mér. T.d. var ég vanur að gera flest
á funmfoldum hraða, eins og það að
þvo bílinn minn. Ég gat þvegið
fimm bíla á meðan aðrir þvoðu
einn. Svona var þetta í mörgu öðm
en ég er að reyna að venja mig af
þessum asa. Maður á auðvitað að
fara hægar í sakimar, liggja dauður
ella.“
Tvennt af öllu
nema hjarta
Þegar Jóhannes er spurður hverj-
ir hafi annast hann á sjúkrahúsinu
segir hann: „Það vom lifrar-Siggi,
lungna-Steini, sýkla-Anna og tófu-
Kalli...“
Ha? Tófu-Kalli?
„Já, þegar hann fór á gæsaveiðar
í haust skaut hann bara tófur! Hann
hlýtur nú samt að þekkja gæs og
tófu í sundur. Og þó, það er aldrei
að vita með dýraríkið, sérstaklega
ekki fyrir menn sem hafa þurft að
umgangast mig í svona langan tíma.
En ég þurfti að finna svona nöfn
á lækna- og hjúkrunarlið til þess að
muna hvað hver hét og í hverju
hann var sérfræðingur. Minnið var
svo slæmt á meðan á þessu stóð og
það er dónalegt að ávarpa fólk með
„heyrðu þama.“ Það var mjög gott
að geta tengt andlit læknanna við
innyflin sem þeir em sérfræðingar
í. En ég uppnefndi ekki yfirlækn-
inn, Guðmund Oddsson. Ég þorði
það ekki og þvi síður aðallækninn
minn, Jón Högna.“
En núna er Jóhannes að ná sér og
það hratt. Hann er þó enn með dálít-
inn bjúg sem alltaf tekur nokkum
tíma að losna við. Hann er ennþá á
sýklalyfjum og gatið á lunganu er
gróið. „Ég get hlaupið hvem sem er
af mér í dag,“ segir hann og glottir.
„Maður þarf bara hálft lunga en hef-
ur tvö. Skaparinn sá til þess að mað-
ur hefði tvennt af öllu sem skiptir
máli, nema hjarta. Flugvélar hafa
hins vegar tvennt af „öllu“ þannig
að við emm ekki eins fullkomin og
flugvélar.“
Eina mínútu
yfir hálfellefu
Og nú mega þingmenn búast
við því að Jóhannes fari aftur að
mæta á þingpalla eins og hann
hefur gert mjög reglulega frá 1976,
veturinn sem hann sat hvern ein-
asta þingfund. Hann var í
menntaskóla og segist ekki hafa
haft neitt að gera. Það var vetur-
inn sem hann byrjaði að
skemmta.
„Það var 14. febrúar klukkan
eina mínútu yfir hálfellefu," segir
hann, „og það var í fyrsta sinn
sem ég skemmti svona formlega
og frá 1982 hefur þetta verið mín
aðalatvinna."
Jóhannes er fæddur og uppal-
inn á Brekku á Ingjaldssandi í
Önundarfirði, einn tólf systkina.
Tvær systur hans em bændur í
önundarfirði, Elísabet, sem er ný-
látin, bjó í Bolungarvík, tveir
yngstu bræðurnir dóu stuttu eftir
fæðingu, „svo við emm niu eftir,“
segir hann. „Tvö systkini mín
búa svo í
Reykjanesbæ og restin af okkur
er í Reykjavík." Jóhannes hristir
höfuðið, segir foðrn- sinn hafa átt
tuttugu systkini og bætir við:
„Maður stendur sig ekki einu
sinni í að viðhalda þjóðinni. Mér
er sagt að til þess þurfi þrjú böm
en ég á bara tvö.“
Sambandið við æskustöðvamar
segir Jóhannes gott. „Þar er gott
að vera. Ég fer vestur á vorin og
er þar mikið yfir sumarið. Kem til
Reykjavikur á haustin og byrja þá
að bíða eftir að komast aftur vest-
ur að vori. Þetta hefur alltaf verið
svona, nema þegar ég var á
Hvanneyri að læra til búfræðings.
Sá vetur var svo skemmtilegur að
mig langaði aldrei til að vera ann-
ars staðar," segir Jóhannes hugsi
og bætir við:
„Kannski ég fari bara aftur í
hann, í umhverfisfræði eða eitt-
hvað.“
Hvað með búfræðinámið? Þú
hefur ekkert hugsað þér að snúa
til æskuslóðanna og gerast bóndi?
„Jú, ég er alltaf að hugsa um
það en endanleg ákvörðun hefur
ekki verið tekin. Ég er nú síðasti
maðurinn sem fæddist á Ingjalds-
sandi, svo mér rennur kannski
blóðið til skyldunnar. Það em
ekki nema tveir bæir 1 byggð
þama á veturna. Hins vegar eru
þeir nær allir í byggð á sumrin."
Þangað til ákvörðun verður tek-
in verður Jóhannes því áfram til
heimilis í Reykjavík, ásamt eigin-
konimni Halldóm Sigurðardótt-
ur, íslenskukennara í Mennta-
skólaninn við Hamrahlíð, og
bömunum tveimur sem eru sjö og
tiu ára. Það er ekki nema rúm
vika síðan hann kom í fyrsta
skipti fram eftir veikindin og var
það á hundrað ára afmæli Tré-
smíðafélagsins sem haldið var á
Hótel Sögu.
Hvemig gekk það?
„Það tókst vel. Ég heimsótti þá
fyrst til að rekja úr þeim gamirn-
ar og mætti síðan snemma til að
athuga stemninguna. Það var gott
að byrja aftur að skemmta eftir
svona langt hlé. Ég er orðinn svo
vanur því að fá adrenalínskammt-
inn minn í vinnunni að ég verð
hálfómögulegur ef það líður lang-
ur tími á milli skemmtana."
Alltaf hræddur við
að mistakast
En hvað með kaffið og tóbakið?
Ekki geturðu fírað þig upp á því
núna.
„Nei, núna fer ég rólega I þetta.
Ég anda djúpt, alveg niður í maga
í staðinn fyrir að drekka kaffi og
anda stutt. Það er nefnilega þannig
að þegar maður er stressaður, and-
ar maður svo stutt. En þessa
djúpöndun er hægt að nota á allt,
reiði, hræðslu og stress. Menn
ættu að nota hana meira núna þeg-
ar allt er að farast úr stressi."
Ertu ekki lengur hræddur við að
floppa?
„Jú, ég er það nú enn þá og vona
að ég losni aldrei við það. Ef
manni verður sama er eins gott að
hætta.“
-sús