Dagblaðið Vísir - DV - 20.12.1999, Blaðsíða 14

14
MÁNUDAGUR 20. DESEMBER 1999
Útgáfufélag: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Stjómarformaður og útgáfustjóri: SVEINN R. EYJÓLFSSON
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: EYJÓLFUR SVEINSSON
Ritstjórar: JÓNAS KRISTJÁNSSON og ÓLI BJÖRN KÁRASON
Aöstoöarritstjóri: JÓNAS HARALDSSON
Auglýsingastjóri: PÁLL ÞORSTEINSSON
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift: ÞVERHOLTI11,105 RVÍK,
SÍMI: 550 5000
FAX: Auglýsingar: 550 5727 - RITSTJÓRN: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
GRÆN númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjóm: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
AKUREYRI: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: FRJÁLS FJÖLMIÐLUN HF.
Rlmu- og plötugerð: ÍSAFOLDARPRENTSMIÐJA HF. - Prentun: ÁRVAKUR HF.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins f stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fyrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Að standast tímamörk
er ekki nægjanlegt
Fjárlög fyrir komandi ár voru samþykkt á Alþingi síð-
astliðinn fimmtudag og nái þau ffam að ganga verður
ríkissjóður rekinn með 17,6 milljarða króna tekjuafgangi.
Aldrei fyrr hefur tekist að afgreiða fíárlög með jafnmikl-
um afgangi og aldrei fyrr hefur tekist að standa við lög
um þingsköp þegar kemur að fjárlögum. Að þessu leyti
marka fjárlög komandi árs nokkur timamót.
Geir H. Haarde Qármálaráðherra er ánægður með
hvernig til hefur tekist eins og orð hans á Alþingi síðast-
liðinn fimmtudag bera með sér: „Alþingi er að afgreiða
fjárlög ríkisins með meiri afgangi en nokkru sinni fyrr,
hvort heldur sem litið er á niðurstöðutölumar einar og
sér eða þær skoðaðar sem hlutfall af landsframleiðslu.“
DV hefur bent á það oftar en einu sinni í forystugrein-
um að það er ekki sérstakur árangur að skila umtals-
verðum afgangi af ríkissjóði við þær hagstæðu aðstæður
sem nú eru í efnahagslífmu, ólíkt því sem fjármálaráð-
herra vill telja almenningi trú um. Aldrei hefur verið
mikilvægara að opinberir aðilar gættu hófsemi í fjármál-
um sinum en nú. Því miður er það ekki reyndin. Lang-
flest sveitarfélög eru rekin með umtalsverðum halla og
sum hver hafa sýnt vítavert kæruleysi við stjórnun fjár-
mála sinna. Afkoma sveitarfélaganna eykur því þrýsting
á ríkissjóð á að sýna aðhald og skynsemi. Ríkisstjórnar-
flokkamir hafa hins vegar í mörgu sýnt svipaða lausung
og fyrirhyggjuleysi og einkennir fjármálastjórn sveitarfé-
laganna.
Ríkisstjórn Sjálfstæðisflokks og FramsóknarfLokks hef-
ur haft ágæt tækifæri til að gera róttækar breytingar á
skipulagi ríkisfjármálanna og skipan ríkisrekstrar en
ekki nýtt þau tækifæri nema að litlum hluta.
Afgreiðsla flárlaga fyrir komandi ár er lýsandi dæmi
um það ístöðuleysi sem einkennir stjórnmálamenn þeg-
ar þeir í jólaskapi vilja vera góðir við allt og alla á kostn-
að skattgreiðenda. Á komandi ári verða útgjöld ríkisins
þremur milljörðum krónum hærri en fjármálaráðherra
hafði lagt til í upphafi þings. Þannig fékk andi jólanna og
gjafmildi þingmanna að ráða ferðinni. Veislunni er því
haldið áfram á kostnað framtíðarinnar.
Aðilar atvinnulífsins standa frammi fyrir því erfiða
verkefni að gera nýja kjarasamninga og hvernig til tekst
ræður miklu um hver þróun efnahagsmála verður hér á
landi á komandi árum. Fjárlög komandi árs gera verkið
enn erfiðara en ella.
Það vantar mikið á að það aðhald sem nauðsynlegt er
að ríkissjóður veiti sé nægjanlegt. Jón Kristjánsson, for-
maður fjárlaganefndar, virðist gera sér grein fyrir þess-
ari einföldu staðreynd: „Það er áhyggjuefni hversu mikl-
ir peningar eru í umferð og spennuástand. Það þyrfti að
slá eitthvað á það til þess að hemja verðbólguna en hún
er í efri mörkum þess sem viðunandi er,“ sagði Jón
Kristjánsson í samtali við DV síðastliðinn föstudag. En
hvers vegna formaður Qárlaganefndar gekk ekki fram
fyrir skjöldu í baráttunni fyrir auknu aðhaldi er spurn-
ing sem enginn veit svarið við nema þá hann sjálfur.
Þegar litið verður til baka mun það engu skipta hvort
fjárlög hafi verið afgreidd á réttum tíma eða að aldrei
hafi afgangur verið meiri. Hin „mjúka lending“ efna-
hagslífsins sem allir stefna að næst ekki með hjálp ríkis-
sjóðs heldur þrátt fyrir ístöðuleysi ríkisstjórnarinnar.
Óli Björn Kárason
í fílabeins-
turninum Si*
Ívnrt á að gilda sanny
iafa vold á tjlteknur/ ^
'iöai'innar? spyr El'/ H
rr meefi spyi'jal""’'
-Lra maniv.y^

iliaogsættesig-,
.búniraðveija1
■ uJorg
Ekkcrt relair á
citir sammna

'n.w,: . .
Dæmdur
j2:ma ára f
pIsí fyrir síbrot
tveggja ára fang
„Paö er vitaö aö afstaða fólks í seinni tíö ræðst fremur af áhrifamætti auglýsinga og umfjöllun fjölmiöla en sann-
ieikanum um grundvöll kenninganna...“, segir greinarhöfundur m.a.
Jafnvægi hugans
í jafnvægi þrátt fyrir
áreiti líður betur og eru
líklegri til að geta átt
góð samskipti við annað
fólk. Slíkt fólk ávinnur
sér traust og vildarhóp-
urinn er stærri og betri
en sá hópur sem hefur
allt á hornum sér.
Ákvaröanir grund-
vallast á skoöunum
Sérhver ráðamaður, for-
stöðumaður stofnunar,
fyrirtækis eða aðrir
þurfa að vera meðvitað-
ir um mikilvægi þess að
það munu alltaf vera til
aðrar skoðanir en
þeirra og fólki er bæði
frjálst og eðlilegt að tjá
sig. Ef skoðanir þess
—
„Öllum er því hollt aö minnast
þess aö ef einhver hefur skoöun
á hann rétt á aö tjá sig um hana
og öörum ber aö viröa rétt hans
til þess. Þeir sem tjá skoöanir
sínar geta líka þurft aö þola
skoöanir annarra."
Kjallarinn
Ómar Smári
Ármannsson
aðstoðaryfir-
iögregluþjónn
Einn af grund-
vallarþáttum lýð-
ræðisins, sem
reyndar er stjórn-
arskrárbundinn, er
að allir megi hafa
skoðun og láta
hana í Ijós. Þá
skiptir einu hvort
aðrir eru henni
sammála eða ekki.
Hún þarf ekki einu
sinni að vera sönn
eða byggð á stað-
reyndum. Nóg er
að skoðunin feli í
sér álit, afstöðu eða
viðhorf innan
sæmilegra marka.
Annarra
skoöanir síöri
Sumum finnst
vont að vita af
skoðunum ann-
arra, sérstaklega ef
þær eru aðrar en
þeirra eigin. Þeir
vilja helst ekki láta
staðreyndir eða
skoðanir annarra
rugla sig í ríminu.
Aðrir fagna því
hins vegar er fram
koma aðrar skoð-
anir en þeirra eigin. Það eru þeir
sem virða skoðanir fólks og vita
að hægt er að læra ýmislegt af
skoðunum og reynslu annarra. Og
það sem betra er, það geti jafnvel
gert þá hæfari til að meta hlutina
á raunhæfari hátt og taka rétt-
mætari ákvarðanir en ella.
Þroskaðir stjórnmálamenn hafa
t.d. gert sér grein fyrir þessu.
Til eru og þeir, því miður, sem
telja aðra skoðun en þeirra eigin
vera tóma vitleysu. Þeir sem náð
hafa einhverjum þroska hefur þó
lærst að virða skoðanir annarra
og meta einstaklinginn fremur út
frá viðhorfi hans og mannkostum
en hverja hann umgengst eða í
hvaða íþróttafélagi eða áhuga-
mannafélagi hann er. Þeir sem eru
byggja að þeirra mati á röngum
forsendum eða misskilningi er það
þeirra að reyna að leiðrétta þær.
Þeir verða að geta treyst fólki til
að vega og meta upplýsingar
hverju sinni og jafnvel til að geta
skipt um skoðun ef svo ber undir.
Lífið byggist á ákvörðunum er
grundvallast á skoöunum. Fólk,
sem nýtur skilnings, er líklegra til
að leggja hlutlaust mat á einstök
viðfangsefni og á auðveldara með
að endurmeta afstöðu sína. Það
sýnir öðrum sanngimi.
Öfgafólk hefur jafnan einstreng-
ingslegar skoðanir, hvort sem þær
eru stjórnmálalegs eðlis eða
byggðar á grundvallarafstöðu þess
til lífsins. Því finnst að aðrar skoð-
anir en þess séu jafnan af hinu
vonda. Hafa ber í huga að stjóm-
málakenning er litið annað en
ákveðin lifsskoðun. Slíkar kenn-
ingar geta verið mismunandi um-
burðarlyndar, en vitað er að meg-
intilgangurinn að viðhalda ólíkum
skoðúnum á þeim vettvangi í dag
er ekki síst sá að hjálpa fólki til að
taka afstöðu. Fjölmiðla sem hægt
er nota í þeim tilgangi er líka
hægt að misnota. Það er vitað að
afstaða fólks í seinni tíð ræðst
fremur af áhrifamætti auglýsinga
og umfjöllun fjölmiðla en sann-
leikanum um grundvöll kenning-
anna eða tilteknar staðreyndir.
Aörir áhrifavaldar
Áður fyrr mótaðist skoðun og
lífsviðhorf hvers og eins af uppeld-
inu, samskiptum við aðra, aðstöðu
þess og þeirra, umhverfinu og
þeim gildum sem voru í hávegum
höfð. Umburðarlyndið var annað
því afstaða fólks, sem byggir slíkt
á erfiðri reynslu, er mun ein-
dregnara í afstöðu sinni.
Nú þegar áhrifavaldamir eru
aðrir tekur það fólk lengri tíma að
átta sig á hver hin raunverulegu
gildi eru, viðmiðunin er önnur,
kröfur á hendur öðrum eru meiri
þrátt fyrir auðveldari lífsskilyrði
og því er einfaldara fyrir aðra að
stýra afstöðu og hafa áhrif á skoð-
anir þess. Á móti kemur að fólk
ættf nú að vera betur upplýst um
áhrifavaldana og þekkja sjálft sig
og möguleika og rétt sinn til
frjálsra skoðanaskipta án þess að
þurfa að líða fyrir það.
Hver sá sem missir stjórn á sér
getur verið hættulegur, ekki bara
sjálfum sér, heldur og öðrum. Það
á ekki bara við um hnefann held-
ur og um hugann. Öllum er því
hollt að minnast þess að ef einhver
hefur skoðun á hann rétt á að tjá
sig um hana og öðrum ber að
virða rétt hans til þess. Þeir sem
tjá skoðanir sínar geta líka þurft
að þola skoðanir annarra. - Ég
óska öllum friðsælla og gleðilegra
samskiptajóla.
Ómar Smári Ármannsson
Skoðanir annarra
Flokkakerfi með fastar rætur
„Það er íslenskum stjórnmálamönnum mjög til
lofs, að þeir hafa lítt beitt aðferðum markaðsfræða
til að ganga í augun á kjósendum...Vissulega styðjast
íslenskir stjórnmálaílokkar við vitneskju auglýs-
ingamanna og tækni í sölumennsku til að koma boð-
skap sínum á framfæri í kosningabaráttu, en boð-
skapurinn mótast í minna mæli af skoðanakönnun-
um en víða í öðrum löndum og stjórnmálamennirn-
ir sjálfir sýnast tiltölulega óspjallaðir af auglýsinga-
mennskunni. Hér á landi virðist ílokkakerfið auk
þess standa föstum rótum þrátt fyrir spádóma ým-
issa spekinga undanfarin ár um að það væri í dauða-
teygjunum.“
Jakob F. Ásgeirsson í Mbl. 16. des.
Vígasveitir umhverfissinna
„í sjálfumglöðum vigasveitum „umhverfisvina"
virðist að meginhluta vera fólk sem fyrir einu til
tveimur árum hafði ekki nokkra minnstu hugmynd
um tilvist þessa illfæra fenjasvæðis norðaustan
Eyjabakkajökuls sem það er núna óhikað farið að
segja álit sitt á og þykist vera að taka undir sinn
verndarvæng, þótt það hafl kannski aldrei litið Eyja-
bakka augum...Háværu harmakveinin eru því að
vísu skerandi en þau eru rammfölsk, óslökkvandi
ástin á hrjóstrum og stórgrýttu öræfalandslagi Aust-
urlands er tilgerðin ein og allt uppistand „umhverf-
isvinanna" vísast auvirðileg sýndarmennska. Líkt
og hjá fyrrum ráðandi valdaklíkum í kommúnista-
ríkjunum sálugu er tungutakið þó alla tíð alveg sér-
lega blítt og lipurt, allt þeirra tal ofur hunangssætt,
sefandi og flátt.“
Halldór Vilhjálmsson í grein sinni Deilt og drottnaö
í Degi 17. des.
íslensk hreintungustefna
„Markmið málræktar þurfa ávallt að vera skýr og
skynsamleg...! umræðu um nýja uppvaxandi ís-
lenska yfirstétt vil ég...vara við tilhneigingunni til
að einfalda umræðuna um of...íslensk hreintungu-
stefna tengist sögu þjóðskipulags, stéttaskiptingar og
stéttabaráttu. Hún þróaðist upphaílega í nánum
tengslum við sjálfstæðisbaráttu þjóðarinnar og
gegndi öðru hlutverki en síðar varð á 20. öld. í henni
felst gamaldags þjóðernishyggja sem á ekki neitt
skylt við málrækt. í umræðu um íslenska tungu er
mikilvægt að missa ekki sjónar af félagslegum
tengslum sem halda henni lifandi."
Hermann Óskarsson í Mbl. 17. des.