Dagblaðið Vísir - DV - 22.12.1999, Blaðsíða 18
18
tennmg
MIÐVIKUDAGUR 22. DESEMBER 1999
Jólasveinar frá útlöndum
Þaö er orðinn ómissandi hluti af
jólastemningu djassgeggjarans aö
fá heim í jólafrí þá djassspilara
sem eru búsettir erlendis. í salnum
í Kópavogi voru haldnir tónleikar
á sunnudagskvöldið þar sem þrír
„erlendir jólasveinar" léku með
Þóri Baldurssyni píanista en hann
endurheimtum viö fyrir rúmum
áratug, að mig minnir. Til byggða
voru nú komnir Einar Valur
Scheving trommuleikari, sem held-
ur sig í Miami við leik og nám, Ró-
bert Þórhallsson bassaleikari, sem
nemur í Amsterdam um þessar
mundir, og síðastan tel ég hljóm-
sveitarstjóra og útsetjara kvölds-
ins, trompet- og flygilhornleikar-
ann Veigar Margeirsson. Veigar
hefur að loknu námi i útsetningum
og tónsmíðum starfaö i Los Angel-
es en er nú kominn heim í frí með
útsetningar á nokkrum jólalögum í
farteskinu.
Djass
Ársæll Másson
Lagavalið var mjög í anda gömlu
sveiflumeistaranna. „Jingle Bells“,
„Santa Claus Is Coming To Town“,
„Christmas Song“, „Let It Snow“,
„Little Drummer Boy“ og „Winter
Wonderland" eru allt lög sem Nat
Colc og/cða Frank Sinatra sungu
Jóladjassleikarar í Salnum: Veigar Margeirsson, Þórir Baldursson
og Róbert Þórhallsson. Á myndina vantar Einar Val Scheving sem
var ekki kominn heim á æfingunni þegar myndin var tekin.
inn á plötur. Þetta eru líka lög
sem eiga uppruna sinn í sveiflu-
hefðinni, og falla betur að hugs-
un djassleikarans en gömul evr-
ópsk stef. „God Rest You Merry
Gentlemen" var þó á efnisskránni en
það er enskt þjóðlag sem þeir fluttu
hratt og hressilega á kostnað hátíð-
leikans sem venjulega ber það uppi.
Útsetningar Veigars voru hefð-
bundnar nútíma bíboppútsetningar
og engin drastísk uppbrot gerð. Samt
brá fyrir hlutum ólíkum því sem
maður á að venjast, t. d. hljómsetn-
ingin í „Little Drummer Boy“. Flutn-
ingur laganna var hnökralítill, eins
og búast mátti við af þessum snilling-
um, þótt aldrei kæmist veruleg hreyf-
ing á hlutina. Yfir þessu ríkti létt
jólastemning. Þótt ýmsir efnilegir
trompetistar séu í farvatninu um
þessar mundir þá á djassgeirinn eng-
an sem jafnast á við Veigar í spila-
mennsku. Einar Valur er einnig
framúrskarandi spilarari sem hefur
fyrir löngu sett sín spor í íslenskt
djasslíf og trommuleikur hans hefur
bjargað mörgu laginu í gegnum tíð-
ina. Róbert, sem hefur leikið mikið á
rafbassa, hafði sterkan, litið timbrað-
an tón á kontrabassann sem minnti
einna helst á Ray Brown og átti
einnig mjög góðan leik. Þóri hef ég
heyrt betri en hinn blússkotni stíll
hans hæfði jólaprógramminu ágæt-
lega.
Sonur blánæturinnar
Guðjón Sveinsson hefur lok-
ið sínum mikla bálki um Dan-
iel og ber fjórða bindið titilinn
Út úr blánóttinni. Eins og
fram hefur komið í viðtölum
við Guðjón fór hann út í að
gefa þessar bækur út sjálfur
vegna áhugaleysis forlaga og
er það miður. Bæði er að sögu-
efnið er gilt og Guðjón góður
höfundur og svo er vísast að
undir ritstjóm hefði verkið
orðið styttra, þéttara og
áhrifaríkara.
Þegar huga er rennt yfir
verkið í heild eftir lestur
fjórða bindis standa tvö upp
úr, hið fyrsta og síðasta. Hið
fyrsta geymdi djúpar tilfinningar bamsins sem
svipt er foreldri sínu og sent óvarið út í veröld-
ina. í hinu síðasta sjáum við átakanlegar afleið-
ingar ógæfusams lífs, hugaróra sem jaðra við
geðsýki og leiða söguhetju að lokum út í bláa ei-
lifðina sem faðirinn hvarf út í i upphafl sögu.
Bindin tvö á milli eru ekki óþörf en þau eru of
teygð og verða ekki eftirminnileg.
Verkefnið sem Guðjón tekst á hendur er ekki
síst að kortleggja það samfélag sem Daníel lifir
í á fimmta og sjötta áratug aldarinnar. Þetta
lokabindi hefst á spítala þar sem Daníel vaknar
til meðvitundar eftir vinnuslys,
höfuðhögg sem hann nær sér aldrei
af og sem bætir ekki hvarflandi
persónuleika hans. Daníel er minni
máttar og þar að auki skrítinn eins
og ítrekað er (óþarflega) oft með
því að klifa á kæk hans að stinga
tungunni ýmist upp í miðsnesið
eða út í kinnina. Meðan á sjúkra-
húsdvölinni stendur verður Daníel
æ Ijósara hvað hann á að gera við
líf sitt og þegar hann er tilbúinn
heldur hann aftur austur til sinna
heimahaga. Þar hittir hann sitt fólk
og við rifjum upp kynni hans af þvi
á bemsku- og æskuárum.
Hápunktur sögu er ferð hans
með vini sínum Jóni Gunnari upp
á fjall þar sem hann segir honum frá yfirnátt-
úrulegu atviki sem mótaði líf hans allt frá
bernsku. Þá komumst við að því - með vininum
Bókmenntir
Silja Aðalsteinsdóttir
sem greinilega er höfundur sjálfur - að Daníel
hefur alltaf verið annars heims að hluta. Hann
Endurtekið efni
Á síðasta ári sendi Bjarni Bjarna-
son frá sér skáldsöguna Borgin bak
við orðin, fantasíu sem fjallar um
konungssoninn Immanúel í ríki
handan þessa heims. Hann brýtur
lög ríkisins, er gerður brottrækur
þaðan og lendir í ónafngreindri
borg þar sem hann vinnur fyrir sér
með því að segja borgarbúum sögu
sína á sunnudögum.
Borgin bak við orðin vakti mikla
athygli fyrir frumleika, sterkt
ímyndunarafl og stilsnilld. En í lok
bókar var lesandi skilinn eftir í því-
líku tómarúmi að hann grunaði að
Bjarni ætti fleiri sögur af Immanúel
í pokahominu. Sem reyndist rétt
því nú er komið framhald af sögu
Immanúels. Næturvörður kyrrðar-
innar er byggður upp á svipaðan hátt og Borg-
in bak viö orðin, þ.e. lesandi er leiddur til skipt-
is frá fortíð til nútíðar og frá fantasíu til raun-
veruleika.
í fyrri bókinni skildi Bjami við Immanúel
fastan í nútíðinni, í heimi gervimennsku,
tækni, óheilinda og fals. í Næturverðinum hef-
ur Immanúel uppgötvað að hann „yfirgaf veg-
f> ) A R N 1 8JARNASON
inn“ (6) og leitast við að ná
tengslum við sjálfan sig og
fortíðina á nýjan leik. En
það gengur ekki vel því
hann hefur kynnst öðru lífi,
ástleitnum konum og ólifn-
aði sem trufla hann við að
ná takmarki sínu: að bjarga
systurinni sem lokuð er inni
í helli og ná með því teng-
ingu við upphaf lífsins og
sameina öll tungumál
heimsins á nýjan leik.
Borgin bak við orðin er
flókin bók, uppfull af táknum
sem ekki er auðvelt að henda
reiður á en í henni er samt að
finna ákveðinn boðskap sem
lesandi meðtekur auðveld-
lega, boðskapinn um að fortíðin sé tengd framtíð-
inni og að maðurinn sé ekki heill á meðan hann
tekst ekki á við fortíð sína og tekur hana með sér
inn í nútíðina. í Næturverðinum er eins og höf-
undur hafi misst tengsl við fyrri sögu sína. Per-
sónur eru að vísu þær sömu en krafturinn og gald-
urinn sem bjó í fyrri bók hans er svo til horfinn.
Næturvörðurinn er endurtekið efni og ekki
é
NÆTUR
VÖRÐUR
KYRRDARiNNAR
bara það heldur uppskrúfaður orðaflaumur
sem kemur ekki heim og saman. Góðar fantasíur
hafa lykla sem glöggur lesandi getm- notað til að
opna dyr að einhverjum sannindum en hér týnir
höfundur sér gjörsamlega í orðskrúði og dularfull-
um táknum uns hann endar á útjaskaðri klisju
sem býður lesanda ekki upp á neitt nýtt. Skilur
hann einungis eftir í sama tómarúmi og í fyrri
bókinni. Það er synd því Borgin bak við orðin
vakti eftirvæntingu sem höfundi hefur því miður
ekki tekist að uppfylla.
Bókmenntir
Sigríður Albertsdóttir
Ekki verður þó frá höfundi tekið að hann skrif-
ar fallegan og ljóðrænan texta sem grípur lesanda
heljartökum á köflum. Hann hefur alla burði til að
skipa sér í flokk okkar bestu rithöfunda þótt Næt-
urvörðurinn hafi klikkað.
Bjarni Bjarnason
Næturvörður kyrrðarinnar
Vaka-Helgafell 1999
Krossgátubókin komin
Krossgátubók ársins 2000 er
komin út svo nú þarf engum
að leiðast yfir hátíðamar. í
þessu nýja hefti (sautjánda ár-
gangs) eru vandaðar krossgát-
ur fyrir unga sem aldna og
ráðningar síðar í bókinni. Út-
gefandi er Ó.P.-útgáfa og for-
síðumyndina af Matthíasi
Jochumssyni teiknaði Brian Pilk-
er því virkilega að fara „heim“ þegar hann sigl-
ir út á bárunnar bláu slóð í lokin.
Framvinda sögunnar er afar hæg, enda lifir
Daníel hálfu lífi sínu í fortíðinni. En lýsingar á
hugaróram Daníels eru fimavel skrifaðar, eink-
um þar sem veruleika og órum lýstur saman,
þegar hinir dauðu blandast í hóp hinna lifandi.
Minnisstætt er til dæmis atvikið um borð í
strandferðaskipinu á austurleið þegar konan úr
draumum hans, tónsnillingurinn Ingibjörg
Erla, leikur fyrir hann í reyksal skipsins. Eftir
leikinn snýr hann sér að viðstöddum og spyr:
- Finnst ykkur hún ekki leika vel?
Rödd hans skalf af mikilli hrifningu, gleöi -
en þögn salarins var alger. Menn drúptu höföi.
Drápu í vindlingum sínum. Horföust í augu.
Rœkstu sig eóa ráku upp hóstakjöltur. Aörir
sendu augnagotur fram og til baka, nokkrir
snéru til dyra.
- Ég ... hún ...
Hann snéri sér aö píanóinu en Ingibjörg Erla
sat ekki lengur á stólnum. Pianóiö var lokaö.
Hún hafði leikið fyrir hann einan en hann
vissi það ekki.
Guðjón Sveinsson
Sagan af Daníel IV: Út úr blánóttinni
Mánabergsútgáfan 1999
Fremsta víglína
Friðþór Eydal hefur sent frá sér
bókina Fremsta víglína. Átök og hern-
aðarumsvif á Austurlandi í heims-
styrjöldinni síðari. Þar
sýnir hann fram á að
Austurland hafi verið
vettvangur helstu stríðsá-
taka síðari heimsstyrjald-
arinnar á íslandi. Þar var
dregin fremsta víglína
hernámsliðsins og kom
alloft til átaka. Seyðis-
flörður var mikilvægt herskipalægi
fyrir flotadeildir og skipalestir banda-
manna á leið til og frá höfnum í Norð-
ur-Rússlandi.
Aðalstöðvar vamarsveita banda-
manna á Austurlandi voru á Reyöar-
firði og þar var viöbúnaður til að hefta
for innrásarhers upp á Hérað og til
Seyðisfjarðar. Bretar útbjuggu flugvöll
á Höfn í Hornafirði og Bandaríkja-
menn reistu ratsjárstöðvar á Skálum á
Langanesi, Vattarnesi og Hafnamesi.
Bretar og Þjóðverjar lögðu hættuleg
tundurduflabelti á Austfjarðamiðum.
Þýskir kafbátar lágu út af Austfjörð-
um, leituðu skotmarka inni á fjörðum,
sökktu skipum og settu njósnara á
land. Þýskar könnunar- og sprengju-
flugvélar voru nánast daglegir gestir,
gerðu sprengju- og skotárásir, sökktu
skipum og tókust á við orrustuflugvél-
ar Norðmanna á Reyðarfirði.
í bókinni birtast i fyrsta sinn frá-
sagnir þýskra kafbátaforingja sem
lágu fyrir skipum undan Austfjörðum
af fifldjörfum heimsóknum þeirra í
Seyðisfjörð og árásum á skip sem
hurfu sporlaust. Einnig er í fyrsta
sinn greint frá áformum um lagningu
flugvalla á stærð við Keflavíkurflug-
völl í Aðaldal og á Egilsstöðum, her-
stöðvar við þá og hafnarmannvirki. Þá
er fjaliað um starfsemi öryggisþjón-
ustu hersins og Vestur-Islendinga sem
störfuðu við að uppræta undirróðurs-
starfsemi og njósnir Þjóðverja, kaf-
bátaferðir með þýska njósnara til
landsins og þátt gagnnjósnara banda-
manna á íslandi í innrásinni í Norm-
andí.
Bókin er byggð á heimildum hern-
aðaryfirvalda og lýsingum hermanna
og sjónarvotta sem settar eru fram
með fjölda áður óbirtra ljósmynda,
teikninga og ítarlegum skýringmn. Út-
gefandi er Bláskeggur.
Markús og Díana
Mál og menning hefur gefið út ung-
lingabókina Markús og Díana - ljósiö
frá Síríus, eftir norska
höfundinn Klaus Hagerup.
Þar segir frá Markúsi sem
er 13 ára með þykk gler-
augu og þjáist af ótta við
ólíklegustu hluti, meðal
annars sýkla, myrkrið og
stelpur. Hræddastur er
hann þó við sjálfan sig og
þegar hann skrifar aðdá-
endabréf tO frægs fólks til að biðja um
eiginhandaráritun bregður hann sér í
ólíklegustu gerfi undir folsku nafni.
En daginn sem Hollývúddstjaman
Díana fær bréf frá Markúsi Simonsen
milljónera snúast vopnin í höndum
hins raunverulega Markúsar og málin
taka óvænta stefnu.
Þetta er fyrsta sagan um Markús og
hún var valin fyndnasta bók ársins
þegar hún kom út í heimalandi höf-
undar. Anna Sæmundsdóttir þýddi.
Bubbi á Klaustrinu
Þeim sem hefur fundist nauðsynleg-
ur hluti af jólastemningunni að hlusta
á Bubba Morthens syngja á Þorláks-
messu undir miönættið er bent á að
hann verður ekki á Hótel Borg í ár
heldur á Klaustrinu á homi Klappar-
stígs og Hverfisgötu (þar sem Bíóbar-
inn var). Stál og hnífur er merki
mitt...
liÁsimM