Dagblaðið Vísir - DV - 28.12.1999, Blaðsíða 15

ÞRIÐJUDAGUR 28. DESEMBER 1999
15
Hlaðborðaþjóð
Síðari tíma hlaðborð
á þorra
Hér á landi halda hlaðborðin
áfram eftir áramótin því þá taka
Biiið milli hlaöborðatíma minnkar stööugt og ef svo heldur fram sem horfir munum við geta étið af hlaðborð-
um árið um kring ef góöærishlaðboröið heidur áfram.
Hér um daginn fór
kjallarahöfundur ásamt
fleira fólki út að borða.
Veitingastaðurinn bauð
okkur hlaðborð. Fyrir
rúmri viku var okkur
hjónum boðið út að
borða. Þar var hlað-
borð. Svo er áætlað að
fara út að borða með
öldruðum starfsfélög-
um. Þar verður hlað-
borð. Það er vist ekki
völ á öðru, nema það
væri þá pitsa?
Hvaö er hlaðborð?
Hlaðborð er langt
borð þ£u* sem hlaðið er
á mörgum matarteg- "".........
undum, því tleiri þeim mun fínna
og dýrara er hlaðborðið. Gestimir
ganga svo í halarófu að borðinu,
stundum er þeim skipt í hópa til
að forðast pústrur. Sé þetta hátíð-
arborðhald eru gestir við háborðið
valdir í fyrsta hópinn. Þeir einir
vita hvaða réttir eru á boðstólum
því eftir fyrstu yfirferð er búið að
hræra svo í matnum að enginn
veit með vissu hvað hann setur á
diskinn sinn. Þó má búast við því
að hinir lystugustu fái eitthvað af
öllu. Kássunni skola menn síðan
niður með hvítvíni, rauðvini, bjór
eða bara vatni. Það að velja drykk-
ina með tilliti til fjölbreytileika
réttanna gæti orðið dýrt.
Líklega má rekja upphaf þess-
ara borðsiða til Skandinavíu eins
og jólaglöggið sællar minningar en
það drekka Svíar á Þorláksmessu
og hafa gert svo lengi sem elstu
menn muna og þá í tengslum við
hefðbundið jólahlaðborð. Glöggið
barst hingað á sjöunda eða átt-
unda áratugnum. Þá drukku það
allir alls staðar allan desember.
Nú er jólaglögg víst alveg ófáan-
legt og engir nema Svíar og þeir
sem dvalið hafa lengi í Svíþjóð
kunna að búa það til.
Kjallarinn
þorrablótin við en
þau eru hlaðborð
þar sem boðinn er
svokallaður íslensk-
ur þorramatur sem
er þær afurðir bless-
aðrar sauðkindar-
innar sem ekki þýð-
ir annars að bjóða
nútíma íslending-
um. Þorrablótin
endast fram í febrú-
ar. Þá lýkur hlað-
borðatímanum. Bil-
ið milli hlaðborða-
tíma minnkar þó
stöðugt og ef svo
heldur sem horfir
munum við geta
étið af hlaðborðum
árið um kring ef góðærishlaðborð-
ið heldur áfram.
Hlaðborð virðast eiga vel við ís-
lensku þjóðarsálina. Vísast er það
arfur harðinda og kreppuára. Fróð-
legt er að minnast hlaðborða sem
við sem komin erum á efri ár höf-
um fengið að njóta um ævina.
Einna fyrst kemur í hugann fóta-
nuddtækjajólahlaðborðið. Það hlað-
borð entist aðeins ein jól. Jólabóka-
Árni Björnsson
læknir
flóðið er árvisst hlaðborð en þá er
samanlagðri andlegri ársfram-
leiðslu þjóðarinnar hlaðið á borð
bókaverslananna og auglýsendur
og gagnrýnendur segja okkur hlað-
borðsgestum að við megum ekki
missa neitt af þeim fágætu krásum
sem þar eru á borðum.
Miðað viö fólksfjölda
og smekk
En eins og jólahlaðborðin skilja
eftir innvortis óróa, ógleði og jafli-
vel eftirsjá eftir að hafa ekki
smakkað á öllum réttunum skilja
bókahlaðborðin eftir andlega upp-
þembu, sem vekur lestrarleiða
sem hjá mörgmn endist allt að
næsta hlaðborðstíma.
Og hlaðborðin eru enn fleiri,
svo sem farsímahlaðborð, verslun-
arhúsahlaðborð
og síðast en ekki
sist nektardans-
meyjahlaðborð,
sem nú standa til
boða við aðalgöt-
ur höfuðborga
landsins sunnan
og norðan fjalla
og þar erum við
öðrum fremri,
bæði miðað við
fólksfjölda og
smekk, því sá
vamingur finnst
ekki við Oxford stræti eða
Champs-Elysées.
En ef við viljum leggja rækt við
hlaðborðamenninguna þurfum við
hagvöxt og það er gæfa þjóðarinn-
ar að eiga leiðtoga sem gert hafa
hagvöxtinn að þjóðartrú og eru
reiðubúnir til að selja gögn þjóðar-
innar og gæði landsins til að hlað-
borðin megi kontinuerast.
Ámi Bjömsson
„Eins og jólahlaöborðin skilja eft-
ir innvortis óróa, ógleði ogjafn•
vel eftirsjá eftir að hafa ekki
smakkað á öllum réttunum skilja
bókahlaðborðin eftir andlega
uppþembu, sem vekur lestrar-
leiða sem hjá mörgum endist allt
að næsta hlaðborðstíma
Nýjar græjur og mixtúrur
Það þarf ekki að spyija að nýj-
ungagimi ókkar íslendinga á öll-
um sviðum. Um leið og ný tæki
eru kynnt og þau komin á markað
þá vaknar krafan um að útvega
sér það sem nýjast er á markaðn-
um. Það þarf ekkert til annað en
sannfæra sjálfan sig um að nýja
tæknin sé til hagræðingar og þæg-
inda. Hver nýjungin rekur aðra
þegar um tölvutækni og netvæð-
ingu er að ræða og notkunin er al-
mennari hérlendis en hjá öðrum
þjóðum. Við sláum mörg heims-
met miðað við höfðatölu.
Hvernig fórum við að?
Gott dæmi um þróaða nýjunga-
gimi er hve almenn notkun GSM-
síma er orðin á tiltölulega skömm-
um tíma. Bílstjóri á öðrum hvor-
um bíl sem maður mætir í umferð-
inni er að tala i símann. Skyldu öll
þau samtöl vera bráðnauðsynleg?
Ef svo er þá kemur upp í hugann
hvemig í ósköpunum menn fóm
að áður en þessir þráðlausu símar
vom uppgötvaðir og teknir í notk-
un. Auðvitað eru fjölmargar nýj-
ungar til stórra bóta og spara tíma
og fyrirhöfn. Einnig má slá því
föstu að til dæmis á ferðalögum sé
þráðlausi síminn mikilvægt örygg-
istæki. Það er þá hægt að láta vita
af sér ef eitthvað bjátar á. Hins
vegar má ætla að þessir hand-
hægu símar séu í mörgum tilfell-
um ofnotaðir.
Það munu jafnvel vera til dæmi
um að þessir handhægu símar
hafi hringt ótímabært í kirkjum á
meðan veriö var að lesa yfir látn-
um venslamanni á kveðjustund.
Auðvitað er það smekklaust að
hemja ekki nýja
tækni á meðan
viðkvæmar at-
hafnir fara fram
því að flest tæki
og græjur eru
þeim kostum
búin að hægt er
að slökkva á
þeim ' þegar
þeirra er ekki
þörf. Líklega á
hluti af ofnotk-
uninni rætur að
rekja til þess að
á meðan notkun handsímans var
að ryðja sér til rúms þótti mörg-
um, ekki síst af yngri kynslóðinni,
það vera merki um umsvif og mik-
ilvægi að vera að tala í símann í
tíma og ótíma og á ólíklegustu
stöðum. En sá hé-
gómi ætti nú að vera
yfírstaðinn og úrelt-
ur.
Árangur sölu-
mennskunnar
Þegar litið er til
þess hversu alls kon-
ar nýungar hafa átt
greiðan aðgang að
fólki og hversu auð-
velt það hefur verið
að sannfæra almenn-
ing um notagildi
hvers konar nýjunga
þá er hægt að kveða
upp úr með að mark-
aðssetning og sölu-
mennska stendur á
mjög háu stigi hér-
lendis. Árangur
hvers konar sölumennsku rís hátt.
Eftirminnilegt er þegar hin ann-
áluðu fótanuddtæki voru auglýst á
sínum tíma og kynnt á markaðn-
um. Árangur söluaðilanna var
með ólíkindum því tækin urðu
vinsælt tiskufyrirbrigði sem flest-
um fjölskyldum fannst að hafi
vantað tilílnnanlega í langan tíma.
Notkunin hefur líklega um nokk-
urt árabil verið talsvert almenn þó
að nú hafi sú tískualdan runnið
sitt skeið. Vonandi hafa byggða-
söfn tryggt sér eintak af þessum
frábæru tækjum áður en gáma-
stöðvar tortíma þeim að fullu end-
anlega. Síðan hefur hver nýjungin
rekið aðra, ýmist til hagræðingar
eða ánægju. Það má
aldrei vanmeta þæg-
indi.
Óhollt mataræöi
Auk þess að tileinka
sér nýjar græjur á
fjölmörgum sviðum
og dýrka hvers konar
tæki til þægilegra lífs
og hagræðingar þá
má benda á allar þær
nýimgar sem hafa lit-
ið dagsins ljós á sviði
mataræðis og heilsu-
bótar. í byrjun aldar
bjuggu margar fjöl-
skyldur við þau harð-
indi að eiga vart til
hnífs og skeiðar. Þá
var hver sá ham-
ingjusamur sem átti
eitthvað ætilegt til næstu daga.
Fólk velti ekki svo mikið vöngum
yfir því hvað væri hollt eða óhollt
ef á annað borð eitthvað var til
ætilegt hverju sinni til fram-
færslu. Makalaust að þjóðin skuli
hafa lifað það af.
Nú hefur hin annálaða mark-
aðssetning einnig sveigt sig að því
að uppfyfla brýnustu þarfir á nær-
ingarsviðinu með alls konar fæðu-
bótarefnum og mixtúrum. Það er
lofsvert þegar duglegir hugmynda-
smiðir koma til móts við þarfir
fólks með nýjum græjum, pillum
og dufti til að gera vandratað lífið
auðveldara og þægilegra.
Jón Kr. Gunnarsson
„Bílstjóri á öðrum hvorum bíl sem
maður mætir I umferðinni er að
tala í símann. Skyldu öll þau sam-
töl vera bráðnauðsynleg? Ef svo
er þá kemur upp I hugann hvernig
I ósköpunum menn fóru að áður
en þessir þráðlausu símar voru
uppgötvaðir og teknir I notkun.“
Kjallarinn
Jón Kr.
Gunnarsson
rithöfundur
Með og
á móti
Eru yfirvöld meðvitað að
auka bilið á milli þeirra
tekjuhæstu og annarra
hópa í þjóðfélaginu?
í samantekt Þjóðhagsstofhunar seg-
ir að hækkun ráöstöfunartekna
hjóna sé mest meðal þeirra tekju-
hæstu og minni eftir þvi sem
neðar dregur.
Skýr og með-
vituð stefna
„Já, ég tel að stjómvöld séu
meðvitað að auka tekjumuninn í
landinu. ASÍ hefur ítrekað bent á
það á undanfomum árum að
skattkerflnu er
beitt á mjög
óréttlátan hátt.
Það er til dæm-
is augljóst að ef
skattleysis-
mörk fylgja
ekki launaþró-
im er alltaf
verið að auka .
skattbyrðl framkvæmdastjóri
þeirra sem así.
hafa lægstu
launin. Þær tölur sem komið
hafa fram að undanfomu sýna
svo ekki verður um villst að
tekjulægstu hópamir hafa fengið
mun minni hækkun ráðstöfunar-
tekna út úr launahækkunum en
aðrir hópar. Það hefúr verið bent
svo oft á þetta, og ekkert að gert,
að það hlýtur að vera meðvituð
stefua að hafa þetta svona.
Annað skýrt dæmi um meðvit-
aða stefnu stjómvalda var um-
ræðan um skattalækkanirnar
fyrir samningana 1997. Þá lagði
ASÍ til fjölþrepa skattkerfi til
þess að mestur hluti skattalækk-
unarinnar kæmi til tekjulægstu
hópanna. Ríkisstjómin ákvað að
lækka prósentuna jafnt fyrir alla
þannig að þeir tekjuhæstu fengu
mest út úr dæminu. Við þetta aflt
má svo bæta stórtækri skerðingu
bamabóta sem kemur auðvitað
verst við þær fjölskyldur sem
hafa þyngsta framfærslu. Fyrir
mér er því augljóst að þessi
aukning á tekjumun er skýr og
meðvituð stefna."
Lágt launaðir
standa betur
„Það er draumur margra að
hægt sé að skatta ákveðinn
launamun sem oft er náttúrlegur
vegna menntunar, fæmi, dugn-
aðar, snilli eða
einhvers slíks.
Þetta er reynt
mjög víða en
hefur yfirleitt
þau áhrif að
launin vaxa
fyrir skatt auk
þess sem það
dregur úr
frumkvæði og
dugnaði ein-
staklinga. Sú stefna hefur verið
tekin undanfarin ár að reyna að
hvetja menn til dáða með því að
lækka skatta, einnig á fyrirtæki
og annað slíkt, og hækka tekjur.
Þetta hefur leitt til þess að það er
orðið meira framtak og frum-
kvæði í þjóðfélaginu, öllum til
hagsbóta, líka þeim sem hafa
lægstu launin.
Það segir því ekki allt þó bilið
hafi vaxið ef hinir lægst launuðu
standa betm-. Auk þess hefur tek-
ist að ná niður atvinnifleysinu
sem hefur haldið niðri lægstu
launum. Menn biðja ekki um
launahækkun þegar tuttugu bíða
eftir starflnu en geta aftur á móti
gert það þegar enginn bíður eftir
starfinu. Ég held að það að at-
vinnuleysið er horfið hafi komið
lægst launaða fólkinu langmest
til góða eins og maður sér á
kjarabaráttu opinberra starfs-
manna, eins og til dæmis leik-
skólakennara og annarra."