Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1999, Blaðsíða 8

30
FIMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1999
Þegar Henry Ford kynnti Ford Model
T fyrst til sögunnar vildi hann koma
fram með bíl „sem kostaði lítið, væri
einfaldur í notkun og endingargóður.“
Þegar T-módelið kom fram á sjónar-
sviðið hafði Ford þegar haslað sér völl i
bandariska bílaiðnaðinum. Hann hóf
þátttöku í honum með smíði fyrsta bíls-
ins á árinu 1895, smíðaði eftir það
nokkra kappakstursbíla, meðal annars
999-bilinn sem Bamey Oldfleld setti
heimsmet í hraðaakstri á á árunum 1902
og 1903. Ford sjálfur setti síðan heimsmet
í hraðakstri á árinu 1904 sem var 91,3
mílur á klukkustund (146,9 km/klst).
Þessi velgengni hans varð til þess að
hann stofnsetti ásamt nokkrum öðrum
eigin bílasmiðjur árið 1903. Á næstu
árum eignaðist hann meirihluta í verk-
smiðjunum.
Áreiðanlegir og notadrjúgir
Fyrstu bílamir frá Ford þóttu áreið-
anlegir og notadrjúgir miðað við það
sem gerðist í bílaiðnaði þess tíma. Ekki
vom nafngiftimar að þvælast fyrir
mönnum á þessum árum því Ford not-
aði einfaldlega stafrófið til að einkenna
framleiðslu sína og því hét fyrsti bíllinn
einfaldlega Ford Model A.
og
Stýrið vinstra megin
Meðal vinsælla nýjunga sem Ford
innleiddi með Model T var að hafa stýr-
ið vinstra megin í bílnum sem gerði far-
þegum auðveldara að stíga um borð frá
gangstéttinni.
Model T var einnig fyrsti bíilinn með
heilsteypta vélarblokk og gírkassa,
fyrstur með vélarlok (hedd) sem hægt
var að taka af á auðveldan hátt ef þörf
var á viðhaldi og Ford varð einnig fyrst-
ur til að notfæra sér léttar en um leið
sterkar' málmblöndur, sem kallaðar
vom „vanadium-stál“, við smíði bíl-
anna.
Það sem almenningur kunni vel að
meta var hve auðvelt var að skipta um
ganghraðastig í Model T. Jafnvel mestu
klaufar gátu keyrt Model T án vand-
ræða því plánetugíranir í gírkassanum
vom mikil framfór frá því sem áður
hafði þekkst í bílum.
Ailt þetta varð til þess að gera Model
T að þeim vinsæla bíl sem hann varð en
ails vom meira en 15 miiljónir bíla
smíðaðar af Model T þar til að fram-
leiðslu var hætt sumarið 1927.
Þegar komið var fram á árið 1908 var
röðin komin að T og þann fyrsta októ-
ber 1908 rann fyrsti Ford Model T úr
verksmiðjum Ford.
Ford vildi leggja sitt af mörkum til að
gera bílinn að raunverulegri aimenn-
ingseign og hann sá að eina leiðin til
þess var að framleiða
fleiri bíia með
ódýrari hætti.
Hann varð fyrstur
bílaframleiðenda til að kynna til sög-
unnar færibönd við smíði bíla og það
fyrsta leit dagsins ljós í verksmiðjum
Ford
í Highland Park 1913.
Þessi tækni náði strax mikiili fót-
festu, ekki aðeins í bílaiðnaðinum, og
FordT
Runabout.
Odýr, einfaldur
endingargóður
Fyrsti Ford-vörubíllinn, árgerö 1914. Jón Sigmundsson viö stýriö og Pétur Sigurösson, síöar háskólaritari viö hliö
hans. Ljósm. Þorleifur Þorleifsson (myndin er úr bók Kristins Snælands, Bílar á íslandi).
Framleiddur samfellt í 40 ár
Olíukreppan í kjölfar Súez-
deilunnar 1956 var kveikjan að
því að einn vinsælasti búl síð-
ari ára, Mini, varð til, en hann
lenti í öðru sæti um val á bíl
aldarinnar á dögunum.
Alec Issigonis, yfirmaður
hönnunardeildar BMC, sem
var á þessum árum stærsti
bílaframleiðandi á Bretlandi,
hafði lagt fram frumdrög að
nýjum byltingarkenndum smá-
bil sem ekki var aðeins spar-
neytinn heldur einnig með
óhemjurúmgott innanrými.
Það verður samt ekki annað
sagt en Mini hafi slegið í gegn
þegar hann var frumkynntur á
árinu 1959. BDlinn var aðeins rétt
liðlega þrír metra á lengd en samt
með gott pláss fyrir fjóra fullorðna.
Fjöðrunin var ekki síður bylting-
Mini hefur veriö framleiddur nær óbreyttur
ár og nýtur enn mikilla vinsælda.
arkennd en útlitið, sjálfstæð fjöðr-
un á öllum hjólum, framhjóladrifið
kom sérlega vel út og bíllinn þótti
sérlega góður i akstri þótt hjólin
væru miklu minni en þá
gerðist á fólksbilum almennt.
Mini tók vel við sér í sölu
strax þegar hann kom á
markað og ekki dró það úr
vinsældunum þegar samstarf
við kappakstursmanninn
John Cooper leiddi af sér
Mini Cooper og slíkir bilar
sigruðu í þremur Monte Car-
lo-rallkeppnum.
Issigonis var aðlaður fyrir
framlag sitt til bresks bíla-
iðnaðar með tilkomu Mini.
Alls hefur Mini verið fram-
leiddur í fjóra áratugi lítið
breyttur, útlitið er enn það
sama en vélbúnaði og innrétt-
ingu hefur verið breytt í áranna
rás. Nýr arftaki Mini er væntanleg-
ur á árdögum nýrrar aldar. -JR
í 40
Hér má sjá þrjá af bílum Ford:
Lengst til vinstri er einn af fyrstu
Model T-bílunum, í miöiö er fyrsti
bíllinn frá Ford, smíðaöur 1896, og
loks lengst til hægri er 15.000.000.
bíllinn sem smíöaður var 1927.
varð til þess gera iðnaðarvörur almennt
mun ódýrari.
Hve miklu færibandatæknin breytti
sést ef til vill best á því því að i árslok
1913 smíðaði Ford meira en hekning
allra bíla sem framleiddir voni það ár í
Bandaríkjunum.
Ekki allir svartir
.Það er almennt haldið að allir Model
T frá Ford hafi verið svartir og byggist
það á frægu svari frá Ford sjálfúm sem
sagði einhvem tímann á upphafsárum
Model T að „þú getur fengið þá i hvaða
lit sem er svo lengi sem sá litur er svart-
ur“.
Staðreyndin er hins vegar sú að þessi
regla var í raun í gidi frá 1914 til 1925 og
var haldið á lofti til að gera vinnuna við
færibandið fljótvirkari. En engin regla
er án undantekninga og strax á árinu
1909 var hægt að fá Model T Touring í
Citroén DS vakti mikla athygli fyrir sérstætt útlit og byltingarkennda vökva-
fjöðrun þegar hann kom fyrst fram 1955 en þetta hefur eflaust einnig haft sín
áhrif á þaö aö bíllinn varö i þriðja sæti um val á bíl aldarinnar.
Citroen DS:
Byltingarkenndur með sérstætt útlit
Citroen DS þótti framúrstefnuleg-
ur þegar hann kom á markað á ár-
inu 1955 og enn í dag hafa vart kom-
ið fram bílar sem taka honum fram
hvað þetta varðar.
Þegar DS var kynntur á bílasýn-
ingunni í París haustið 1955 vakti
hann mesta athygli fyrir það að
hann var ekki með neitt sem kalla
mætti hefðbundið grill. Hjólabúnað-
urinn vakti einnig töluverða at-
hygli, mikil sporvídd að framan og
afturhjóiin inndregin aftast á bíln-
um gáfu mikið hjólahaf og stöðug-
leika í akstri. Vökvafjöörunin gaf
einstaklega mikla mýkt í akstri og
hægt var að stilla veghæð eftir ósk-
um ökumanns og akstursaðstæðum.
Citroén DS var framleiddur í
þessari mynd frá 1955 til 1965, en í
kjölfarið komu bílar með svipað út-
liti frá Citroén. -JR