Dagblaðið Vísir - DV - 30.12.1999, Blaðsíða 12

FMMTUDAGUR 30. DESEMBER 1999
Hreyfillinn var á óhefðbundnum stað miðað við þáð sem veríð hafði í bflum fyrír tíma bjöllunnar - aftur í þar sem skottið „átti" að vera!
Margur íslendingurinn hefur átt
Volkswagen bjöllu, sem svo er kölluð,
og kann sögur að segja af þannig bíl.
Líklega kann þó Finnbogi Eyjólfsson,
árum saman fulltrúi framkvæmda-
stjóra hjá Heklu hf„ öðrum mönnum
meira að segja af bjöllunni. Hann var
ungur bifvélavirki hjá Heklu þegar
saga Volkswagen hófst á íslandi og
sjálfur átti hann nokkra bíla af þessari
gerð. Honum kemur það ekki á óvart
að einmitt þessi bill skyldi verða iyrir
valinu hjá lesendum DV-bila sem bíll
aldarinnar á fslandi.
„Þegar talað var um þýska undrið
var sem það kristallaðist í Fólksvagn-
inum,“ segir Finnbogi. „M er ekki
endilega verið að tala um bílinn sjálf-
an heldur efiiahagsundrið sem gerðist
í Þýskalandi fyrstu áratugina eftir
stríðið. Hann var dæmigerður fyrir
það. Fljótlega eftir stríðið komu hingað
tveir eða þrír Volkswagenbílar sem
einkaaðilar höfðu flutt inn, t.d. árgerð
‘48 í eigu Þjóðverja sem Henkel hét og
starfaði hjá Kaaber ef ég man rétt. Sá
bíll var með póst í miðjum afturglugga,
teinabremsur og minnsta hreyfilinn
ásamt ósamhæfðum gírkassa.
Sigfus Bjamason, stofriandi og for-
stjóri Heklu, fékk augastað á þessari
tegund. Hann var ekki tæknilega
menntaður sjálfur en hann hafði ein-
stakt auga fyrir því sem líklegt var til
að verða góð verslunarvara. Hann var
líka óspar á að leita ráða og spyrjast
fyrir. Meira að segja spurði hann mig,
sem þá var nýútskrifaður lærlingur og
átti að fara að gera að verkstjóra. Ég
hafði lesið talsvert um bilinn og leist
vel á hann. Þetta endaði með því að
Sigfús falaðist eftir umboðinu og fékk
það undir áramótin 1952-53 og fyrstu
bilamir komu þá um vorið. Tveir þeir
fyrstu sem fengu Volkswagenbíla á ís-
landi vom séra Óskar J. Þorláksson
dómkirkjuprestur, sem fékk dökk-
grænan bíl, og Guömundur Thorodd-
sen prófessor, yfirlæknir á Landspítal-
anum. Hans bíll var „Island grún“ -
mosagrænn. Viggó Maack verkfræð-
ingur hafði áður fengið bíl fyrir milli-
göngu Heklu en hann tók við honum í
Danmörku og kom síðar með hann
hingað heim. Sá bíll var brún-sanser-
aður, með sólþaki.
Allt óhefðbundið, allt nýtt
í Volkswagen vom ýmsar nýjungar
sem mæltust misjafnlega fyrir. Bíllinn
þótti ljótur og það var ýmislegt bylting-
arkennt í tæknibúnaðinum sem þótti
orka tvímælis. Það vom engar fjaörir
og ekki gormar heldur, sem þó vom að
ryðja sér til rúms um þetta leyti, held-
ur það sem við kölluðum snerilfjaðrir,
forspenntir öxlar bæði aftan og framan
sem gáfú mjög góða, hæfilega stinna og
skemmtilega fjöðmn og enga endur-
sveiflu - þurfti varla sveifludeyfa. Svo
var hreyfillinn ekki á réttum stað.
Hann var aftur í. Menn vom vanir því
að hafa hann frammi í. Gerð hans var
óvenjuleg, þetta var svokallaður boxer-
mótor, fjórir liggjandi strokkar, tveir á
móti tveimur. Loks var hann loftkæld-
ur. Þetta fór allt heldur illa í miðaldra
menn. Allt óhefðbundið, allt nýtt.
En við vorum svo heppnir að þegar
þetta var að gerast var talsverður
fjöldi ungra manna við nám í Þýska-
landi og víöar í Evrópu. Þessir menn
kynntust þar Volkswagen sem flæddi
yfir Evrópu á þessum árum og þeir
tóku þessa bakteríu ytra. Þeir höfðu
sjálfir reynslu af bílunum og höfðu
staðreynt kosti þeirra. Þeir urðu sjálf-
krafa viðskiptavinir okkar þegar heim
kom.“
Á þessum tíma vora innflutnings-
Mynd DV-bílar Teitur
vatni en auðvitað fór þannig að annað
hjóhð snerist áfram og hitt aftur á bak
svo ég fór bara í hringi. Þá lét ég í
hann læst mismunadrif og náði tökum
á þessu. Það sem ég þurfti að passa var
að hafa góða landtöku, helst bara slétta
eyri, því gijót þoldi hann illa. í vatni
var hann bestur þar sem dýpst var og
ekki hætta á að hann tæki niðri á
grjóti. Svona gat ég skemmt mér við að
sigla yfir þar sem jafnvel stórir fólks-
flutningabílar vom í ógöngum. Stund-
um vildi brenna við að menn á stærri
bflum uggðu ekki að sér þar sem ég
dembdi mér yfir ár á Volkswagenbfln-
um þar sem var vitaófært fyrir bfla
sem þurftu að neyta hjólanna, heldur
önuðu á eftir mér og settu allt á
bólakaf. En ég þurfti ekki annað en sjá
mér vísa landtöku hinum megin til að
allt gengi vel.“
Ijómi yfirgömlum minningum
Gamla bjallan var ffamleidd í ára-
tugi og þróaðist að vissu marki með
tímanum. Þó kom þar að lokum að
jafnvel þessi bíll, sem í upphafi var
nýjung hlaðin nýjungum varð að láta
undan síga fyrir öðra enn nýrra og
sem betur svaraði kröfum tímans. En
minningin lifir og þar kom að
Volkswagen lét undan kröfum um end-
umýjun bjöllunnar í takt við nýja tima
og ný bjalla varð til.
„Nýja bjallan var einkum hönnuð
fyrir þrábeiðni Ameríkana," segir
Finnbogi, „og ber keim af þessum
gamla bíl þó hún sé ekki að neinu leyti
eins. En það er gaman að sjá þegar
menn koma hér í salinn hjá okkur og
sjá nýju bjölluna ljóma þeir gjaman
upp og taka að rifja upp gamlar og góð-
ar minningar um „gömlu bjölluna -
fyrsti bfllinn sem ég ók“ - og annað i
þeim dúr.
En svona var nú það,“ segir Finn-
bogi, og dregur nú að lokum spjalls
okkar að þessu sinni. „Sigfús var fljót-
ur að sjá gildi þess að veita góða þjón-
ustu, sama hver tegundin var, því ann-
ars kæmi viðskiptavinurinn ekki aft-
ur. Hann innrætti okkur starfsmönn-
unum það að láta viðskiptavininn
njóta vafans, ef einhver væri, og sá
andi hefúr alla tíð svifið yfir vötnun-
um hér í Heklu.“ -SHH
höft á íslandi og þurfti sérstök gjald-
eyris- og innflutningsleyfi til þess að
mega yfirleitt kaupa sér nýjan bíl,
þannig aö kannski skipti verð ekki
neinu meginmáli á þessum tíma. „Bíll-
inn var nú frekar ódýr,“ segir Finn-
bogi þegar spurt er um þetta. „En það
er rétt, það skipti ekki öllu máli því
þeir sem gátu keypt bflana vom fýrst
og fremst þeir sem höfðu aflað gjald-
eyrisins sjálfir - þama kom til skjal-
anna svokallaöur flugmannagjaldeyrir
og sjómannagjaldeyrir. Einnig þeir
sem álitið var að þyrftu að hafa bfl,
eins og þeir sem ég nafngreindi hér
áðan.
Lognaðist út af vegna verk-
efnaleysis
Svona var þetta fyrsta árið. Árin
1954 og 1955 var úthlutað talsverðum
fjölda leyfa fyrir fólksbilum og jeppum.
Þá náðum við að mig minnir um 20%
af fólksbílasölunni. Þar skipti miklu að
þessir námsmenn sem ég minntist á
vom fyrirffam ákveðnir og það var í
sjálfu sér okkar auglýsing. Þeir vom
yfirleitt góðir ökumenn og fóra vel
með bílana, töluðu vel um bflinn og vel
um okkur. Reyndar var fljótlega stofh-
aður klúbbur, Volkswagenklúbburinn,
tfl að veita okkur aðhald í þjónustu og
varahlutaöflun. En það fór nú svo að
þessi klúbbur lognaðist út af vegna
verkefiialeysis, enda var þá afgreiðslu-
hlutfall varahluta hjá Volkswagen
99%, sem þýðir að 99% af því sem
pantað var fékk maður með skilum.
Núna þykir almennt gott hjá framleið-
endum ef þetta hlutfall er 80-85%. En
það sem á vantar er þá á biðlista.
Frá 1955 fram tfl 1960 var algjörlega
lokað fyrir innflutningsleyfi nema fyrir
þá sem höfðu áðumefnd sjómanna- og
flugmannaleyfi. Þeir sem þessi leyfi
gátu fengið bröskuðu auðvitað með þau.
1960 var bílainnflutningur svo gefinn
frjáls og þá varð markaðshlutdeild
Heklu með Volkswagen strax mjög góð.
Þegar menn fóra að aka
Volkswagen fundust kostimir fljótt.
Hann lá sérstaklega vel á vegi, var svo-
lítið yfirstýrður sem var mjög gott á ís-
lensku malarvegunum því það var
alltaf hægt að rétta af í beygjum. Það
var algengt að renna honum 30 gráður
á ská í gegnum beygjumar eins og
tíðkast í rallakstrinum stundum. Nett-
ir bflstjórar náðu mjög góðum tökum á
þessu. Undirstýrðir bflar em miklu
hættulegri við svona kringumstæður.
Volkswagen var ótrúlega góður í snjó.
Fjöðrunin var þannig að þegar hann
settist á botninn, sem var sléttur og gat
virkað eins og skíði, komu hjólin nið-
ur og kröfsuðu ótrúlega lengi. Það var
Hér er Finnbogi Eyjólfsson viö eina
leikur einn að elta t.d. fór eftir rússa-
jeppann, GAZ 69, þar sem hann dró
kúluna í lausamjöll.“
Miðstöðin vildi safnaryki
Það vom fleiri nýjungar í
Volkswagen en nefhdar hafa verið,
sem sumir höfðu ótrú á í upphafi.
Bensíngeymirinn var fremst í bflnum
og tengibúnaður fyrir bensíngjöf, kúp-
lingu og gírskiptingu lá aftur eftir bfln-
um í miðjustokknum, sem jafnframt
var meginburðarvirki botnplötunnar.
Þetta höfðu menn efasemdir um fyrir-
fram og töldu bjóða upp á bilanir, auk
þess sem miðstöðin þótti viðsjárverð.
Finnbogi segir að af þessu hafi mið-
stöðin verið það eina sem þurfti að
hafa áhyggjur af.
„Afgasloftið var notað til að hita
miðstöðina og blásið með loftkælingu
hreyfilsins í gegnum varmaskiptahlif-
ar. Þetta gat verið ágætis búnaður og
miðstöðin var fljót að hitna. Kæmi
hins vegar einhvers staðar gat á afgas-
búnaðinn var voðinn vís, því þá kom
kolsýringurinn beint inn í bflinn.
Þetta vandamál var ekkert tengt við ís-
land sérstaklega og það þurfti bara að
passa upp á aö þetta kæmi ekki fyrir.
En það sem sérstaklega var tengt
okkur var rykið á malarvegunum.
Kæliloftið, sem jafriframt var mið-
Bjölluna.
stöðvarloftið, var dregið inn um ristar
ofan við vélarhlífina aö aftan, og þegar
ekið var á fullri ferð á rykugum malar-
vegunum sogaðist rykið inn um þessi
inntök. Ryksíumar vora ekki merki-
legar, bara svokallaðar miðflóttaaflssí-
ur, þannig að bfllinn varð eins og
ryksugubelgur undir þessum kringum-
stæðum. Eina ráðið var eiginlega að
loka fyrir miðstöðina þegar ekið var í
miklu ryki, því miður. En það var
hægt að fá bensínmiðstöð sem eyddi
þessum vandamálum."
Útað sigla á Volkswagen
Finnbogi átti nokkra svona bíla
sjálfur. „Ég átti sex Volkswagenbíla,“
svarar hann. „Gerði lítið fyrir tvo
fyrstu bflana, en þegar ég átti þriðja
bílinn fékk ég þá dellu að sigla á hon-
um. Hafði séð í blaði að þetta hafði ver-
ið prófað í Ástralíu. Ég ákvað að reyna
þetta, tók úr honum sætin og setti
hann á flot héma uppi á Rauðavatni,
hafði gluggana opna og var sjálfur
bara í klofstígvélum og óð út með hon-
um. Sjólinan var við neðri brún á lukt-
unum að framan ef tankurinn var tóm-
ur, en að aftan var línan við númers-
ljósin á vélarlokinu. Hann flaut og ég
sá hvar vatnið pípti inn með götunum
á botninum, þar sem leiðslur og teng-
ingar lágu í gegn, og lítfllega með
hurðunum. Ég þurfti ekki annað en að
skipta um gúmmí á hurðunum og bera
silíkon á þau til þess að þétta hurðim-
ar fúllkomlega. Þær vora svo þéttar á
þessum bílum að maður þurfti helst að
opna örlítið glugga til að auðvelt væri
að loka þeim. Það var líka létt verk að
þétta með botngötunum, en vandamál-
ið var vélin. Afgasloftið var auðvelt að
taka upp í eitt rör. Svo þurfti að taka
kæliviftuna úr sambandi þvi annars
þeytti hún vatninu um allt vélarhúsið.
Kveikjuna þétti ég með asbestos
compound sem kallað var og fékkst hjá
Skeljungi.
Þessu næst fór ég að æfa mig uppi á
Rauðavatni. M var kallað á lögregluna
og hún bað mig að vera ekki að þessu
þama þvi það færi í taugamar á fúll-
orðnum konum sem þama vora i sum-
arbústöðum. En ég fór annað og hélt
áffam að prófa. Ég setti spaða undir
felguboltana og hugleiddi ekkert hvaða
áhrif mismunadrifið myndi hafa í
Enn eru nokkrar bjöllur í umferö á íslandi í góöu lagi. Hér er Finnbogi Eyj-
ólfsson viö bíl af þessu tagi sem er í eigu Heklu hf. Mynd DV-bílar Teitur
Þegar menn fóru að aka fundust
kostirnir strax
- segir Finnbogi Eyjólfsson hjá Heklu hf.
sem sjálfur átti sex bjöllur