Dagblaðið Vísir - DV - 28.02.2000, Blaðsíða 17

17
MÁNUDAGUR 28. FEBRÚAR 2000
Leiklist
I sambuð með
Kristi
Halidóra Friójónsdóttir
skrifar um leiklist
í leikriti Jose Luis Martín Descalzo sem sýnt
er í Samkomuhúsinu á Akureyri um þessar
mundir fá áhorfendur að kynnast Rósu, einu af
fjölmörgum fómarlömbum spænsku borgara-
styrjaldarinnar. Rósa er aðeins fjögurra ára þeg-
ar hún missir foreldra sína í þeim mikla hildar-
leik og eftir það annast nunnur uppeldi hennar.
Hún fær takmarkaða menntun hjá þeim og þeg-
ar hún þarf að fara að sjá fyrir sér sjálf sækir
hún I elstu starfsgrein kvenna - vændi. Þegar
hún stígur fram á svið til að segja sögu sína er
hún komin af léttasta skeiði en nær þó að
skrimta og sjá fyrir syninum sem systir hennar
annast. Það sem hefur gert henni lífið bærilegt
síðustu árin er Kristslíkneski sem var falið upp
á háalofti í hóruhúsinu fyrir margt löngu, og
með því deilir Rósa gleði sinni og sorgum. Þeg-
ar kirkjan gerir tilkall til þessa sálufélaga Rósu
veitir hún harða mótspyrnu en allt kemur fyrir
ekki og Kristur er tekinn með valdi úr hinu
spillta húsi.
Eðlilega vísar þetta leikrit í kaþólskan veru-
leika sem er okkur íslendingum að einhverju
leyti fjarlægur. Það er auðvelt að skilja hvers
vegna Rósu er í nöp við kirkjuna sem stofnun en
trúlega gengur okkur verr að skilja hvers vegna
Kristslíkneskið verður Rósu jafn mikilvægt og
raun ber vitni. Það tengist ekki síst þeim sið
kaþólskra að skrifta en einnig þeirri hefð að
dýrka táknmyndir. Því fara ýmsar vísanir
tengdar kaþólsku kirkjunni fyrir ofan garð og
neðan hjá okkur íslendingmn og fátt í þessu
verki vekur með okkur hneykslan líkt og á
Spáni.
Saga Jónsdóttir leikur Rósu og ferst það ágæt-
lega úr hendi. Þó Rósa megi muna sinn fifíl fegri
Kristslíkneski falið uppi á háalofti í hóruhúsinu gerir
skækjunni Rósu lífið léttbærara.
býr hún yfir reisn og hjartahlýju sem
Sögu gekk vel að miðla til áhorfenda. Rósa
er skemmtilega hreinskilin og nefnir hlut-
ina sínum réttu nöfnum og í þessari upp-
færslu Helgu E. Jónsdóttur er meginá-
herslan á spaugilegri hliðar persónunnar.
í gegn glittir þó í sársaukann en því mið-
ur er leikritið nokkuð yfirborðskennt og
gefur í raun lítið færi á harmrænum til-
þrifum. Innri átök persónunnar eru aðal-
lega sýnd i einhvers konar endurliti en
þau eru fremur máttleysisleg og dýpka
persónusköpunina ekki sem skyldi. Höf-
undinum hefði verið í lófa lagið að gera
meira úr því sálarstríði sem starflð vekur
með Rósu en gerir það ekki og veikir það
verulega heildaráhrifin.
Þýðing Örnólfs Árnasonar er lipur og á
góðu talmáli. Leikmynd Edwards Fuglö
þjónar hlutverki sínu vel og niðurnítt háa-
loftið er í senn hliðstæða og endurspeglun
á lifi Rósu. Hljóðmyndin var ekki jafn vel
heppnuð og raunar ótrúlegt að ekki skuli
takast að gera símhringingar á sviðinu
trúverðugar.
Uppsetningin sem slík er ágætlega
heppnuð en verkið skilur ekki mikið eftir
sig. Við höfum samúð með Rósu á meðan
við horfum á hana á sviðinu en hún sæk-
ir ekki á hugann að sýningu lokinni.
Halldóra Friðjónsdóttir
Noröanljös og Leikfélag Akureyrar sýna í Sam-
komuhúsinu: Skækjan Rósa eftir José Luis Marttn
Descalzo. Þýöing: Örnólfur Árnason. Leikmynd og
búnlngar: Edward Fuglö. Kristslíkneskl: Karel Hla-
vaty. Lýsing: Ingvar Björnsson. Hljóðmynd: Krist-
ján Edelstein. Leikstjórn: Helga E. Jónsdóttir.
Tónlist
Fagur fuglasöngur
Arndís Björk Ásgeirsdótiir
skrifar um tónlist
Fuglar voru þema þriðju tónleika Sinfóníuhljóm-
sveitar íslands í blárri áskriftarröð vetrarins. Fjög-
ur verk voru á efnisskrá, þrjú þeirra innblásin af
fúglum á einn eða annan hátt: Cantus Arcticus eftir
Finnann Einojuhani Rautavaara, Oiseaux exotiques
eftir Olivier Messiaen og Fuglahópur lendir í fimm-
hyrnda garðinum eftir japanska tónskáldið Toru
Takemitsu. Þar með fékk fjórða verkið, nýr flautu-
konsert eftir Hauk Tómasson, vel passandi ramma
utan um sig og smellpassaði inn í þemað þar sem
flautan er það hljóðfæri sem hvað sterkast tengist
fógrum fuglasöng.
Fyrsta verkið, Söngur norðursins, var samið árið
1972. Þar blandar tónskáldið alvöru fuglasöng af
bandi við lifandi leik hljómsveitarinnar og virkaði
það vel í fyrsta þættinum, Mýrinni, þar sem vað-
fuglakvakið blandaðist ljúfum tónum, falleg nátt-
úrumynd myndaðist í hugskotinu og ilmur af hausti
sveif yflr vötnum í fallegum flutningi hljómsveitar-
innar. Annar þátturinn þunglyndi gerði sig líka vel
í meðfórum sveitarinnar undir stjóm Diego Mas-
sons, en það verður að játast að undirrituð átti erfitt
með að einbeita sér fullkomlega þegar leið á Farflug
svananna sem er heiti þriðja þáttar og fannst þar
heldur skotið yfir markið í annars prýðilegri hug-
mynd tónskáldsins.
Haukur Tómasson skrifaði flautukonsert sinn
1996-97 sérstaklega fyrir Áshildi Haraldsdóttur sem
var einleikari í verkinu á tónleikunum. Verkið ger-
ir gífurlegar kröfur til einleikarans sem er að næst-
um allan tímann og á köflum nánast í einvígi við
hljómsveitina. Verkið er afar litríkt, virkilega vand-
að eins og við mátti búast og spennandi að fylgjast
með ferli þess, ýmist krassandi rytmískum og kraft-
miklum köflum eða mjúkum þar sem flautan naut
sín best. Tónskáldið segir það byggt upp af 11 misó-
líkum hlutum sem hver um sig hafi sitt munstur. Ég
hætti að telja þegar ég hélt ég væri komin í nr. 4 og
sat þar eftir og naut þess að fylgjast með Áshildi
fara á algerum kostum í einleikshlutverkinu af full-
komnu öryggi og sannfæringarkrafti í kameljóna-
leik flautunnar og hljómsveitarinnar.
Heldur tómlegra var á sviðinu eftir
hlé í verki Oliviers Messiaens
Oiseaux exotiques eða Framandi fugl-
ar en þar eru fyrir utan píanóið sem
leikur stærsta hlutverkið 11 blásturs-
hljóðfæri og 5 slagverksleikarar og
svo náttúrlega stjórnandinn. Messi-
aen var mikill áhugamaður um fugla
og fræg myndin af honum þar sem
hann stendur úti í garði og skrifar
niður söng þeirra, en verkið er sam-
ansett af fúglasöng og grískum og
hindúiskum rythmum. Einleikari á
píanó var Rolf Hind og var frammi-
staða hans með þeim betri sem mað-
ur hefur orðið vitni að og sömu sögu
má segja um hina hljóðfæraleikarana
sem undir stjóm Massons léku verkið
hreint frábærlega, snerpan afbragðs-
fin og flutningurinn allur fyrsta
flokks enda valinn maður í hverju rúmi og greini-
legt að Masson var þar á heimavelli.
Ekki var flutningur á verki Takemitsus síðri en
þrátt fyrir nafnið er þar ekki gerð nein tilraun til að
líkja eftir fuglasöng. Verkið er alger andstæða verks
Messiaens, ljóðrænt og svífandi einhvers staðar á
bilinu milli draums og veruleika og var hreinasti
unaður á að hlýða í flutningi hljómsveitarinnar sem
var í góðum höndum Diegos Massons þetta kvöld.
Arndís Björk Ásgeirsdóttir
___________Menning
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
Spyr sá sem veit
Guðmundur Ólafsson, leikari og
rithöfundur, biður í lesendabréfi í
DV sl. fimmtudag um skýringar á
orðum og orðasamböndum í PS á
mánudaginn var þar sem fjallað
var um Leikfélag Reykjavíkur i
Borgarleikhúsinu. Ekki spyr þó
Guðmundur um skýringar þessar
vegna þess að hann viti ekki ná-
kvæmlega hvað orðin merkja.
Varðandi skilgreininguna á al-
vöru-atvinnuleikhúsi tók Hávar
Sigurjónsson ómakið af umsjónar-
manni menningarsíðu DV í grein í
Morgunblaðinu sl. miðvikudag.
Lýsti hann þar hinum einkenni-
lega valdapíramíta Leikfélags
Reykjavíkur þannig að ekki varð
um viilst: Leikfélagið verður ekki
rekið á eðlilegum grundvelli með-
an sú skipan er höfð á að almenn-
ur félagsfundur geti rekið leikhús-
stjórann. Væntanlega stilla flestir
sig um að bíta höndina sem fæðir
þá.
Varðandi starfsmenn sem sagt
var (með ónærgætnu orðalagi) að
væru áskrifendur að kaupinu sínu
þá er fráleitt að samþykkja orð
Guðmundar um að allir leikarar fé-
lagsins liggi þar undir grun því
leikhúsgestir vita vel hverja þeir
hafa séð á sviðinu undanfarin ár.
Hvað varðar Guðmund sjálfan þá
lék hann í hverri sýningunni á fæt-
ur annarri öll ár sín hjá LR og lék
meira að segja eftirminnilega vel i
kassastykki í kjallara Borgarleik-
hússins - á eigin vegum - eftir að
honum liaföi verið sagt upp. Hann
var aldrei áskrifandi að neinu
kaupi hjá LR.
Mikill hvellur varð i leikhús-
heiminum fyrir tæpum áratug þeg-
ar Stefán Baldursson, nýráðinn
þjóðleikhússtjóri, sagði upp samn-
ingum við fáeina leikara hússins,
væntanlega vegna þess að hann sá
ekki að þeir myndu nýtast honum
í verkefnunum sem framundan
voru. Höfðu sumir raunar ekki
nýst vel næstu ár á undan. Haft
var eftir honum að hann hafi vilj-
að gefa þessu fólki tækifæri til að
skapa sér nýja tilveru í stað þess
að sitja og bíða eftir hlutverki sem
kæmi seint eða aldrei. Þetta hlýtur
að vera það sem gert er í atvinnu-
leikhúsi eins og öðrum alvöru-
vinnustöðum.
Þó að maður hafi unnið nokkur
ár á einhverjum stað tíðkast yfir-
leitt ekki að maður fái áfram kaup
þaðan eftir að maður er í raun
hættur að vinna þar. Við búum í
þjóðfélagi þar sem það er orðinn
lífsháttur fiölda fólks að vinna í
lausamennsku, ég tala nú ekki um
alla þá sem skipta ört um vinnu,
eru kannski að jafnaði þrjú til sjö
ár á hverjum stað.
Óþarfi er að vorkenna fólki
eins og þeim leikurum LR sem
lítið hafa fengið þar að gera und-
anfarin ár að skapa sér nýtt líf -
í öðrum leikhúsum eða annars
staðar á vinnumarkaði. Hins
vegar er vafasamt að það sé
nokkrum til góös að vera ráðinn
til starfa, fá kaup reglulega, en
fá ekki að vinna fyrir því.
Innlend dagskrá
Stórsveit Reykjavíkur hélt tónleika í Ráðhúsi
Reykjavíkur á miðvikudagskvöldið í síðustu viku.
Það sem gerði þessa tónleika sérstaka var að ís-
lensk lög og útsetningar voru áberandi á efiiis-
skránni.
Byijað var á fjórum lögum í útsetningum Veig-
ars Margeirssonar, en hann er nú starfandi tónlist-
armaður úti i Los Angeles. Laglina Hagavagnsins
eftir Jónas Jónasson var léttilega flutt af flautu og
trompet með „hljóðkút". Egiil Ölafsson steig svo á
svið og söng næstu þijú lög. „Vorkvöld í Reykja-
vík“, sem næst var flutt, er reyndar ekki íslenskt
lag heldur eftir Norðmanninn Evert Taube og því
ekki undarlegt að það hljómaði síðra í mínum eyr-
um en hin lögin. „Fyrir átta árum“ eftir Einar
Markan var fallega útsett og hreyfmgar í röddum
og hljómum smekklega unnar. Lag Hauks
Morthens, „Ó borg, mín borg“ var svo keyrt í gegn
án mikilla átaka. Eftir það komu tvö lög eftir Hrafn
Pálsson sem Ole Kock Hansen hafði útsett, „Það er
svo ljúft“ og „Boðið í dans“. Einhvem veginn náði
sú tónlist ekki til mín, erfitt var að greina milli lags
og útsetningar og eitthvert tilgangsleysi ríkjandi í
fagmannlegum hljóðveggnum.
Eftir stutt hlé var enn frumflutt lag, „Hr. Leifs
spilar blúsinn" eftir Breta að nafni John Lewis.
Maðurinn sá hefúr aldrei leikið með Modem Jazz
Quartet en er í þess stað mikiil aðdáandi Jóns
Leifs. Vel má ímynda sér að Jón hefði spilað blús
likan þessum ef það hefði verið á dagskrá hans.
Frank Mantooth átti stórgóða útsetningu á „Secret
Love“ sem Birkir Freyr Matthíasson blés í flygil-
hom með hljómsveitinni. Altsaxistinn og hljóm-
sveitarsljórinn Phil Woods átti svo tvö lög til-
einkuð látnum meisturum áður en Egill söng loka-
lögin, „Georgia" og „Best of Everything", en
„Gary“ í minningu Gary McFarland var sérlega
glæsilega flutt af Sigurði Flosasyni með hljómsveit-
inni.
Þetta vom ekki bestu tónleikar Stórsveitar
Reykjavíkur en athyglisvert er hve mikið er að ger-
ast í kringum þessa hljómsveit sem nú er orðin niu
ára gömul. Langlifi Stórsveitarinnar er vissulega
því að þakka að það em fleiri spilarar nú en áður
sem em færir um að taka sæti í hljómsveitinni, og
Athyglisvert er hve mikið er að gerast f kringum
aáisyÆlBatete_______________KfcfflynsLMto
á þessum tíma hafa menn sjóast ótrúlega mikið í
samspili. En það vita líka þeir sem nálægt hafa
komið að Sæbjöm Jónsson, stjómandi hljómsveit-
arinnar, hefur haldið henni gangandi með ótrúlegri
seiglu og þrotlausri vinnu sem seint verður ofmet-
in eða nógsamlega þökkuð.
Ársæll Másson