Dagblaðið Vísir - DV - 01.03.2000, Blaðsíða 7

MIÐVIKUDAGUR 1. MARS 2000
7
DV
Fréttir
Orrustan um Island
kostaði 1000 milljónir
- íslandsflug vængstýft og samkeppnin meö
íslandsflug hefur ákveðið að
draga sig út úr samkeppninni við
Flugfélags ísland (FÍ) i áætlunar-
flugi á innanlandsmarkaði eftir
kostnaðarsama styrjöld frá því sér-
leyfi í fluginu voru afnumin um
mitt ár 1997. í upphafi þessa mikla
stríðs lækkuðu fargjöld um 40% en
eru nú jafnhá og þau voru áður.
Síðustu þrjú árin hafa félögin tvö
samtals tapað um 1000 milljónum
króna á innanlandsfluginu. Tap FÍ
er þó sýnu mest, um 800 milljónir,
og aðeins hálfu öðru ári eftir að fé-
lagið hóf sjálfstæðan rekstur, 1. júní
1997, hafði 300 mUljóna króna hluta-
fé þess tapast og Flugleiðir settu
nýtt hlutafé inn til bjargar félaginu.
Ekki er annað fyrirséð en að sam-
keppnin í áætlunarfluginu hér inn-
anlands sé úti í bili. islandsflug
hættir flugi til stærstu áfangastað-
anna: Akureyrar, Egilsstaða og
Vestmannaeyja en heldur halda
áfram flugi sínu til Vesturbyggðar,
Sauðárkróks, Siglufjarðar og Gjög-
urs. Enginn arftaki félagsins er í
sjónmáli.
Ásakar samkeppnisyfirvöld
Ómar Benediktsson, fram-
kvæmdastjóri og einn aðaleigenda
íslandsflugs, er gramur samkeppn-
isyfirvöldum og kennir aðgerðaleysi
þeirra um að félaginu tókst ekki að
ná fótfestu á innanlandsmarkaðin-
um.
„Það sem við höfum verið mest
svekktir yfir frá fyrstu tíð er það að
Flugfélagi íslands leyfðist aö lækka
fargjöldin þegar við komum inn
með okkar fargjöld. í Bandarikjun-
um og í öðrum Evrópulöndum hefði
verið tekið öðruvísi á málum. Þar
fengi fyrirtæki, sem hefði verið
markaðsráðandi, hvað þá notið rik-
iseinokunar, ekki að elta nýjan að-
ila á markaði í verði. Þegar maður
fer í samkeppni til að berjast hentar
ekki á sama tíma að vera sífellt að
væla utan í einhverjar stofnanir. Ef
leikreglur væru eins og erlendis
hefðu þeir ekki mátt lækka verðið
og þetta hefði farið allt öðruvísi. Til
þess að samkeppni verði á mark-
aðnum þarf annar aðili að hafa
möguleika á að koma sér þar fyrir.
Það hafa fallið þungir dómar erlend-
is í svona málum og heilu flugfélög-
in farið á hausinn vegna þess að
þau brugðust rangt við og voru
dæmd í sektir," segir Ómar.
Vantaði þátttöku
Ómar segist reyndar undra sig á
því að FÍ hafi svarað lágum fargjöld-
um íslandsflugs með sams konar
lækkunum. „Mikill fjöldi viðskipta-
vinanna var ekki að biðja um svona
lág fargjöld heldur vildi aðeins góða
tíðni og góða þjónustu. Við ætluð-
um okkur aldrei að keppa í tíðninni
heldur taka lítinn hluta af markaðn-
um á lágu verði,“ segir Ómar og ít-
rekar að hann telji hvorki að sam-
keppnislög né framkvæmd þeirra
séu í eðlilegu horfi.
„Samkeppnisstofnun átti að gripa
inn í atburðarásina að eigin frum-
kvæði. Sjálfsagt mætti eins gagn-
rýna okkur fyrir að hafa ekki kært
en við hefðum fengið almenningsá-
litið á móti okkur ef viö hefðum sett
okkur upp á móti fargjaldalækkun
samkeppnisaðilans. Einmitt þess
vegna verður Samkeppnisstofnun
að gæta þessara hagsmuna en á því
steytti og því fór sem fór,“ segir
Ómar.
Margir hafa bent á þá tregðu sem
virðist vera méðal íslendinga að
taka upp viðskipti við nýtt félag
sem freistar þess að rjúfa einokun
Síöustu þrjú árin hafa félögin tvö samtals tapaö um 1000 milljónum króna á innanlandsfluginu.
Siguröur J. Sigurösson: „Menn
fijúga ekki á áætlunarleiöum sem
ekki geta borið sig.“
Ómar Benediktsson: „Samkeppnis-
stofnun átti aö grípa inn i atburða-
rásina."
og skapa samkeppni. Má þar nefna
fræg dæmi af tilburðum Bónuss og
fleiri fyrirtækja frá höfuðborgar-
svæðinu til að hasla sér völl á Akur-
eyri. „Ég ætla ekki að gagnrýna
landsmenn en væntanlega spyrja
sig margir í dag af hverju þeir tóku
ekki meiri þátt í þessu með okkur,"
segir Ómar.
Endalaust tap
„Þessi þróun er eðlilegt framhald
af slæmri afkomu,“ segir Jón Karl
Ólafsson, framkvæmdastjóri Flugfé-
lags Islands. „Svo lengi sem elstu
menn muna hefur afkoman í innan-
landsfluginu verið mjög erfið. Það
er ljóst að frelsi sem slíkt hefur ekki
bætt afkomuna i greininni þótt það
hafi óneitanlega lækkað verð og
stækkað markaðinn. Á sama tíma
og menn geta orðið ríkir hér á
tveimur dögum á þvi að kaupa
banka er erfitt að réttlæta það að
tapa peningum endalaust á ein-
hverjum rekstri," segir Jón Karl.
Hann segist þó ekki hvetja hluthafa
í Flugleiðum til að snúa sér annað
með fjármagn sitt en eins og áður
segir hefur Flugfélag íslands, ásamt
fyrirrennara sínum, innanlands-
deild Flugleiða, tapað um 800 millj-
ónum króna á þremur árum, árin
1997, 1998 og 1999. „Ég held að
einmitt nú séu líkur á að hægt sé að
reka þetta með eðlilegum hætti,"
segir hann.
Að sögn Jóns Karls er alls ekki
útilokað að nýir aðilar freisti þess
að fylla skarðið sem Islandsflug
skilur eftir sig. „Ég get alveg séð
það fyrir mér að á næstu mánuðum
vilji einhverjir aðrir spreyta sig og
það kemur ekkert í veg fyrir það því
markaðurinn er alveg galopinn og
frjáls. Það eru til önnur flugfélög
hér og ef erlendir aðilar hafa áhuga
á að koma á þennan markað er ekk-
ert sem stoppar það,“ segir hann.
Engir baksamningar
Jón Karl segir ákvörðun eigenda
íslandsflugs djarfa en vel skiljan-
lega út frá viðskiptasjónarmiðum
enda sé markaðurinn of litill fyrir
bæði félögin. „Verð lækkaði hjá
báðum en markaðurinn stækkaði
hins vegar ekki eins mikið og verð-
lækkunin hefði átt að leiða af sér.
Verð lækkaði um 40% en farþegum
fjölgaði ekki nema um 20% þannig
að afkoma greinarinnar versnaði,“
útskýrir Jón Karl sem er bjartsýnn
á framtíð innanlandsflugsins.
„Á stærstu leiðum verður örugg-
lega flogið og það þarf að tryggja
það algjörlega að það verði hægt að
gera þetta þannig að það fáist eðli-
leg ávöxtun fjármagns. Ég er harður
á því að það er hægt að reka innan-
landsflugið með hagkvæmni, með
betri nýtingu tækja og mannskaps,
og i því sjáum við okkar framtíðar-
möguleika. Við ættum að geta feng-
ið betri afkomu af rekstrinum án
þess að hækka endilega fargjöldin
og það er engar fyrirhugaðar hækk-
anir á þeim,“ segir Jón Karl sem tel-
ur hins vegar fullmikla bjartsýni að
vonast eftir lækkun fargjalda.
Fréttaljós
Garðar 6m Úlfarsson
„Við höfum aldrei falið að það
hefur verið skelfileg afkoma en ef
við gefum okkur að allir farþegar ís-
landsflugs komi yfir til okkar, sem
ekki er sjálfgefið, mundi það rétt
duga til þess að við færum yfir
núllið," segir Jón Karl sem neitar
að Flugfélag íslands hafi gert bak-
samninga við íslandsflug um að að
fá að sitja einir að stærstu leiðum,
félagið hafi aðeins leigt af þeim
tvær flugvélar á eðlOegu markaðs-
verði.
Eftir bestu getu
Ásgeir Einarsson, yfirlögfræöing-
ur Samkeppnisstofnunar, tekur
undir það sjónarmið Ómars Bene-
diktssonar að samkeppnislög hér-
lendis séu ekki jafnsterk og víðast í
nágrannalöndunum. „Viðskiptaráð-
herra lagði fram fyrir ríkisstjórn á
sínum tíma að styrkja lögin og von-
andi gengur það eftir,“ segir Ásgeir
en vísar á bug gagnrýni Ómars á
starf stofnunarinnar. „Það er alltaf
hægt að segja að samkeppnisyfir-
völd geti gert betur á öllum mörkuð-
um en það er ávallt spurning um
tíma og mannafla og það er erfitt að
feta einstigið. Ýmist er talað um að
samkeppnisyfirvöld hafi gengið of
langt, eins og varðandi afskipti af
Flugfélagi íslands í tengslum við
flug til Egilsstaða, eða, eins og
keppinauturinn talar nú um, að
samkeppnisyfirvöld hafi gengið of
skammt. En við teljum að við höf-
um framfylgt samkeppnislögunum
eftir bestu getu,“ segir hann.
Ekki Akureyringum aö
kenna
„Okkur þykir það dapurt að sjá á
bak þessari þjónustu af þeirra hálfu
hér á Akureyri en eins og kom fram
í skýringum þeirra er ljóst að þessi
flugrekstur hefur ekki gengið með
þeim hætti sem þeir höfðu vonir
um. Við verðum að skilja að menn
fljúga náttúrlega ekki á áætlunar-
leiðum sem ekki geta borið sig,“
segir Sigurður J. Sigurðsson, forseti
bæjarstjórnar á Akureyri, sem ekki
hefur áhyggjur af því að Flugfélag
íslands muni ekki áfram veita góða
þjónustu heldur óttast hann að far-
gjöldin fari aftur hækkandi.
Sigurður telur ekki að farþegar í
Akureyrarfluginu eigi sök á því að
samkeppnin er nú úr sögunni. „Það
er ómögulegt að skipa mönnum fyr-
ir um það, þó maður vildi, hvaða
þjónustu þeir eigi að nota. Ég held
að það sé samdóma álit allra sem
hafa notað þjónustuna aö hún hafi
verið mjög góð en Flugfélag Islands
hefur haldið uppi meiri ferðatíðni
og ef til vill er það það sem gerir að
verkum að þeir sem greiða hæstu
fargjöldin hafa meira nýtt sér Flug-
félag íslands en íslandsflug," segir
Sigurður.