Dagblaðið Vísir - DV - 07.03.2000, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 7. MARS 2000
13
IDV
Tónlist
Framandi hljóðheimur
Á efnisskrá Caput-tónleikanna í Salnr
um á sunnudagskvöld voru m.a. fimm
verk sem sameiginlegir kraftar ýmissa
tónskálda og myndlistarmanna höfðu
getið af sér í Flash margmiðlunarverk-
efni Bifrons-stofnunarinnar. Verkin
voru gefin út á DVD og frumsýnd sl.
haust i Amsterdam. Það er Þóra Kristín
Johansen semballeikari sem veitir
stofnuninni forstöðu en hún var stödd
hér fyrir ekki svo löngu og lék einleik 1
sembalkonsert Góreckis með Kammer-
sveitinni, sællar minningar.
Ekki er hlaupið að því að lýsa þessum
verkum með orðum. Mér virtust þau held-
ur þunn og tilgangurinn hulinn nema í
tveimur fyrstu verkunum, öðru eftir Lou-
is Andriessen (tónlist) og Marijke van
Warmerdam (myndverk) þar sem flæði
tónlistar og myndar virkuðu sem ein fal-
leg heild og Flash You/Puzzling eftir
Chiel Meijering og Jaap Kroneman sem
var skemmtilega unnið. Tónverkin voru
öll prýðileg áheymar fyrir utan sírenu-
sönginn Lirica eftir Roderik de Man við
texta T.S. Eliots sem hafði þann ókost
helstan að vera of langt. Svo orðlengi ég
ekki um þetta frekar en bendi fólki á að
skella sér í Nýlistasafnið þar sem verkin
eru til sýnis og upplifa sjálft.
Annars voru á efnisskrá fyrir hlé tvö
mun myndrænni verk en þau sem voru í
mynd. Wood-Spirit sænska tónskáldsins
Staffans Mossenmarks frá 1989 er ágætt
og hnitmiðað verk sem lýsir upplifunum
göngumanns á leið gegnum skóg. Harm-
oníkusnillingurinn Tatu Kantoma lék það
af mikilli sannfæringu og kallaði fram
ýmsa skógarálfa og anda í öðruvísi skóg-
arferð en maður er vanur. Tatu nær góð-
um tengslum við áheyrendur og miðlar
tónlistinni til þeirra af alhug.
Sama má segja um Camillu Söderberg
sem flutti þetta kvöld Sononymus II fyrir
kontrabassa-, tenór- og altblokkflautur og
rafhljóð eftir Hilmar Þórðarson. Verkið
var frumflutt í Vín í fyrra en heyrðist nú í
fyrsta sinn á íslandi. Það er í þremur þátt-
um, Þankagangur, Glaðlyndi og Eftirþank-
ar og er kontrabassablokkflautan áberandi
í þeim fyrsta og síðasta. Það er eitthvað
dularfullt og frumstætt við hljóm þessa
hljóðfæris og ekki skemmir útlitið fyrir. I
þeim framandi hljóðheimi sem Hilmar
hafði skapað í kringum hana varð útkom-
an hreint kynngimögnuð. Leikur Camillu
var afbragð og verkið hrífandi og á vonandi eft-
ir að heyrast sem oftast.
Eftir yfirlýsingu þess efnis að síðasta verk-
inu á efhisskránni Kópíu eftir Hauk Tómasson
gerð tilraun til þess
eins og Janácek-pí-
anósónatan sem var
leikin í Salnum dag-
inn áður. En nýtt fyr-
ir mér er að tónskáld
ákveði fyrir fram að
eyða sköpunarverki
sínu.
Kópía var samin
fyrir óvenjulega hljóð-
færasamsetningu,
flautu, horn, gítar,
víólu, sembal, harm-
oníku og kontrabassa
og er (eða var) í sex
köflum sem hver um
sig fást við endur-
tekningu. Þetta var
spennandi tónlist,
ófyrirsjáanleg þrátt
fyrir endurtekning-
arnar, hljóðfænmum
att saman á nýstárleg-
an máta. Hrifnust var
ég af þriðja þætti,
Hlekkjum, þar sem
bassagítarinn var í
unisono með hinum
hljóðfærunum til
skiptis og falleg flaut-
ulinan sveif yfir í
öðru rúmi. Eins og oft
áður gerir Haukur
hljóðfæraleikurunum
ekki auðvelt fyrir, nú
einkum hvað varðaði
hryn í tveimur síð-
ustu þáttunum, Déjá
vu og Stúfum þar sem
hver þrautin á fætur
annarri var leyst und-
iF' góðri stjórn og
skýru slagi Guðna
Franzsonar.
Þetta var sem sagt
eina tækifærið til að
heyra þetta verk. Nú
er það horfið og sit-
ur bara eftir í minn-
ingu þeirra sem tón-
leikana sátu - nema
náttúrulega einhver
hljóðfæraleikarinn
hafl gerst sekur mn
ólöglega eftirritun
eins og með Janácek-verkið og það finnist í
pappakassa barnabams hans eftir 100 ár.
Amdís Björk Ásgeirsdóttir
DVJvlYND PJETUR
CAPUT hópurinn.
„Hver þrautin á fætur annarri var leyst undir góöri stjórn og skýru slagi
Guöna Franzsonar. “
skyldi eytt eftir frumflutning hvarflaði hugur
minn að því hversu mörg verk hefðu aðeins
heyrst einu sinni og svo týnst eða hreinlega
verið eytt af tónskáldinu sjálfu - eða a.m.k.
Bókmenntir
Söguvitund unglinga
DV-MYND TEITUR
Með söguna á hreinu.
„Ánægjulegt er aö ísienskir ungiingar hafna því meö öllu
að sagan sé þeim óviökomandi. “
Bók Gunnars Karlssonar og Braga
Guðmundssonar Æska og saga, um
rannsókn þeirra á söguvitund ís-
lenskra unglinga, er forvitnilegt og
skemmtilegt rit sem er til fyrirmynd-
ar fyrir aðrar tölfræðirannsóknir. Úr
slíkum rannsóknum verður einatt til
þurr raunvísindalegur fróðleikur
sem er jafnvel háiihlægilegur í gervi-
empírisma sínum, en Bragi og Gunn-
ar leyfa sér að vera hugvísindamenn
þó að þeir hafi gert könnun og lýsa
forsendum hennar, efni og niðurstöð-
um á lifandi og alþýðlegan hátt.
Bók sem þessi hefur vitanlega ekki
síst hagnýtt gildi. Víst er að ýmsar
niðurstöður rannsóknarinnar munu
nýtast vel sögukennurum og öðrum
sem láta sagnfræðinám sig nokkru
varða. Fram kemur hér að kennslu-
hættir i sögu eru býsna einhæfir, fel-
ast einkum í vinnu með námsbók.
Kannski mættu sögukennarar vera frumlegri í
starfi sínu? Foreldrar og aðrir uppalendur geta
lika dregið nokkurn lærdóm að; til að mynda
kemur fram að unglingum þykir áhugaverðara
að heyra um söguna frá öðrum fullorðnum en
kennurum. Þvi miður virðast sögulegar skáld-
sögur ekki lengur þykja nógu áhugaverðar. Það
þarf greinilega að kynna íslenska æsku aftur
fyrir Walter Scott og Alexandre Dumas!
Æska og saga veitir líka greinargott yfirlit
um sögukennslu á Islandi og hérlenda um-
ræðu um sögukennslu, samþættingarstefnuna
svokölluðu og margt fleira. Erfitt er annað en
að skemmta sér yfir því að margir íslenskir
unglingar telji sig heyra til rétttrúnaðarkirkj-
unni. Má kallast nokkuð afrek hjá höfundun-
um að segja frá tölfræðilegum niðurstöðum á
skemmtilegan þátt.
Hér skiptir mestu máli að þeir setja rann-
sóknina í vítt samhengi. I raun snýst könnun-
in um hvernig tekist hafi til í íslenska skóla-
kerfmu við menningaruppeldi. Meginspum-
ingin er hver söguvitund ungmenna sé í sam-
félagi þar sem skólaár er stutt, skóladagurinn
stuttur, kennarar lítt menntaðir, námsefnið
rýrt og foreldrar vinnufíknir og fjarlægir.
Niðurstaðan er sú að skólakerfið standi sig
merkilega vel. Þó hafa markmið sögukennslu
ekki að öllu leyti náðst. Nemendur virðast
ekki hafa mikinn áhuga á sagnfræði sem
fræðigrein, málefnum sem fjalla um þróun og
formgerð sögunnar, atvinnuvegum, lýðræði
og þess háttar. Ekki er áhuginn heldur ýkja
mikill á nýjum straumum i sögunni, t.d.
hversdagssögu. Ekki kemur á óvart að strák-
ar séu sérstakir áhugamenn um stríð og harð-
stjóra; það kemur heim við mínar endurminn-
ingar úr skóla. Og áhugi á sögu fyrir 1945 er
óverulegur. Mestur er áhuginn á sögu sem
tengist lífi unglinganna, t.d. sögu eigin fjöl-
skyldu.
Almennt má draga þá ályktun af öllu sam-
an að unglingar séu vel viti bornir og hafi
ágæta dómgreind á flest sem spurt er um.
Ánægjulegt er að íslenskir unglingar hafna
því með öllu að sagan sé þeim óviðkomandi.
Samt má verða fyrir vonbrigðum með hversu
trúaðir þeir eru á að sagan sé safn lærdóms-
rika dæma. Það virðist frjórra að líta á söguna
sem spennandi ævintýri eða leið til að öðlast
innsýn í eigið líf. En þannig svarar kannski
enginn fimmtán ára unglingur. Skólakerflð
eflir líklega tilhneigingu manna til að svara
því sem menn halda að sé rétt fremur en að
segja það sem þeim finnst.
Ármann Jakobsson
Bragi Guömundsson og Gunnar Karlsson. Æska og
saga. Söguvitund íslenskra unglinga í evrópskum
samanburði. Sagnfræðistofnun 1999. (Sagnfræöi-
rannsóknir 15)
___________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdóttir
Georg Guðni
á síðasta snúningi
Nú fer hver að verða síðastur að sjá mál-
verkasýningu Georgs Guðna í kjallaranum hjá
Sævari Karli við Bankastræti. Þetta er gullfal-
leg sýning eins og aðdáendum Georgs Guðna
kemur síst á óvart. Einkum eru stóru myndirn-
ar á endaveggjunum áhrifamiklar og er gestum
bent á að ganga hægt eftir salnum endilöngum
og horfa dýpra og dýpra inn í myndina gegnt
sér, snúast síðan á hæli og upplifa myndina á
hinum endaveggnum. Það merkilega er að þá
stækkar hún og fyllir út í rýmið - eins og opn-
ast hafi risastór gluggi inn til landsins.
Sýningu Georgs Guðna lýkur þegar verslun-
inni verður lokað síðdegis á fimmtudag, en á
laugardaginn hefst á sama stað myndlistarsýn-
ing Irisar Elfu Friðriksdóttur á vegum gallerís-
ins og Reykjavíkur menningarborgar. íris Elfa
útskrifaðist frá Myndlista- og handíðaskóla ís-
lands ‘84 og stundaði framhaldsnám við Jan
Van Eyck Akademíuna i Hollandi 1984-6. Hún
sýndi síðast hjá Sævari Karli 1996 lágmyndir
steyptar í járnrömmum sem vöktu athygli.
Lennon &
McCartney á túbu
Á morgun kl. 12.30 leika túbuleikaramir
Finnbogi Óskarsson og Þórhallur Ingi Halldórs-
son, félagar í Túbuleikarafélaginu, verk eftir
Bach, Mozart, Wennerberg, Stevie Wonder,
Lennon & McCartney og Henry Mancini á Há-
skólatónleikum í Norræna húsinu. Tónleikam-
ir taka um það bil hálftíma. Aðgangseyrir er kr.
500, en ókeypis er fyrir handhafa stúdentaskír-
teinis.
Krítarhringur á diski
Út er komin á geisladiski tónlist Péturs Grét-
arssonar við leikrit Bertolts Brechts, Krítar-
hringinn i Kákasus, sem er um það bil að
hverfa af fjölum Þjóðleikhússins. Á diskinum
eru níu sönglög auk prógrammtónlistar, en
söngtexta Brechts þýddu Þrándur Thoroddsen
og Þorsteinn Þorsteinsson. Söngvarar á diskin-
um eru Amar Jónsson, Margrét VOhjálmsdótt-
ir, Ingvar E. Sigurðsson, Jóhann Sigurðarson
og Ragnheiður Steindórsdóttir. Hljóðfæraleikur
er í höndum Matthíasar M.D. Hemstock, Hilm-
ars Jenssonar og Eyjólfs B. Alfreðssonar. Auk
þeirra leikur Pétur Grétarsson sjálfur á slag-
verk og harmoníku.
Fiðla og píanó
Annað kvöld kl. 20.30 halda Sigurlaug Eð-
valdsdóttir fiðluleikari og Valgerður Andrés-
dóttir píanóleikari tónleika í Salnum í Tónlist-
arhúsi Kópavogs. Á efnisskránni eru Sónata
fyrir fiðlu og píanó (1952) eftir Jón Nordal,
Sónata fyrir fiðlu og píanó (1943) eftir Prokoffl-
eff og Sónata fyrir fiðlu og pianó (1889) eftir
Brahms.
Flytjendur eru báðir vel kunnir í tónlistarlífi
landsmanna. Sigurlaug hefur leikið með Sinfón-
íuhljómsveit Islands frá 1994 og er auk þess
meðlimur í ýmsum tónlistarhópum eins og
Kammersveit Reykjavíkur, Caput og Camer-
arctica. Valgerður hefur haldið fjölmarga tón-
leika innanlands og erlendis, unnið með söngv-
urum og i kammermúsík.
klípu
núna að hinn umsetni og
elskaði höfundur
bókanna um galdra-
strákinn Harry Potter,
Joanna K. Rowling, sé
komin í vanda með
fjórðu bókina sína,
Harry Potter and the
Doomspell Tournament.
Hún átti að koma út í
byrjun júlí og er búið að selja hana fyrir fram í
milljónum eintaka en nú er ljóst að útgáfan
frestast fram i september. Joanna hefur gefið
sér stöðugt styttri tíma til að skrifa bækurnar -
sem þó lengjast jafnt og þétt - og hafði einung-
is átta mánuði til að skrifa þessa. En biðin fæl-
ir ekki kaupendurna frá; það færi illa unnin
bók hins vegar létt með.
Rowling í
Fréttirberastafþví