Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.2000, Blaðsíða 13

ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000
13
DV
Glíman viö
grunnformin
Sá heiður hlotnast ekki mörgum ungum og
sprelllifandi listamönnum að þeim sé boðið að
halda yfirlitssýningu í Listasafni íslands. Þar
sýnir þó nú Svava Björnsdóttir (f. 1952) sér-
kennilega aðlaðandi og athyglisverðar „högg-
myndir" úr pappír, margar þeirra í sterkum
litum.
Ferill Svövu er líka sérkennilegur. Hún fór
til Parisar 1972, strax eftir stúdentspróf, og
settist í Beaux Arts listaháskólann, en ekki
varð sú dvöl iöng. „Þar var allt í upp-
lausn eftir stúdentaóeirðirnar," segir
hún, „ekkert var horgaralegra og púka-
legra en stunda listir. Það var eiginlega
bannað! Þess i stað áttu menn að mót-
mæla með verkalýðnum og standa verk-
fallsvaktir."
Hún fór heim, skráði sig i íslensku og
frönsku í Háskólanum og lauk þaðan
BA-prófi. Lokaritgerðin hennar í ís-
lenskum bókmenntum hét Áhrif ridd-
arasagna á Víglundar sögu. Fátt er
hægt að hugsa sér ólikara pappírshögg-
myndunum í Listasafninu en það.
Við göngum frá græna kubbnum og inn í
sjálfan salinn þar sem litrík verkin hanga upp
um alla veggi, hið stærsta á syðri endavegg,
geysistórt rautt verk, samsett úr fjórðungum
úr hring sem raðað er upp hlið við hlið. Þetta
verk hefur aldrei fyrr hangið á svo stórum
vegg að það gæti notið sín í fullri reisn. Núna
sést það eins og því hefur alltaf verið ætlað að
sjást.
„En þú spurðir hvað ég væri að fara með
„Hér í salnum er verkunum raðað í timaröð
og þetta eru þau nýjustu, 2000-verkin,“ segir
Svava og bendir á alhvít, hringmynduð, nútíma-
leg og glæsileg verk á norðurvegg salarins.
„Það var erfitt að búa til ný verk í samhengi
með þeim gömlu; þau voru öll hugsuð fyrir
ákveðið rými því þegar ég vinn sýningu þá vinn
ég hana í heild sinni og hverju verki er ætlaður
ákveðinn staður. Hér vissi ég að þau yrðu sam-
an komin og myndu æpa hvert á annað svo það
Okannað efni
1978 hélt Svava aftur utan, ófús til að
gefa listagyðjuna upp á bátinn, og sett-
ist. í Listaakademíuna í Múnchen í
Þýskalandi. Þaðan lauk hún námi 1984
og hélt fljótlega á eftir stóra einkasýn-
ingu þar í borg sem vakti mikla athygli.
Eitt verk af þeirri sýningu má sjá í
neðsta sal safnsins, „Níu tilbrigði". Við
byrjum ferðalag okkar um sýninguna í
þeim sal og hún segir: „Ég vann verkin
öðruvísi á þeim árum, mótaði þau í leir
fyrst, tók síðan af þeim mót og steypti
loks í pappír."
- En hvers vegna pappír?
„Ég kynntist pappír 1983, þá var
hann alveg ókannað efni sem lítið hafði
verið notað í höggmyndir. Ég sá strax mikla
möguleika í þessu ódýra, létta og óvenjulega
efni og hef haldið mig við það síðan. Ég fæ
sendar arkir frá pappírsverksmiðju í Þýska-
landi, hráunninn pappír sem er kallaður
sellulósi eða beðmi, hræri hann upp í vatni
þangað til úr honum verður eins konar kvoða
sem ég steypi í gipsmótum, þurrka og lita.
Þetta er svolítið fóndur," segir listakonan og
brosir hæversklega afsakandi.
- Hafðirðu einhverja fyrirmynd í upphafi?
„Nei, enga. Ég þróaði þetta sjálf - sem gerði
það kannski svona heillandi. Þú sérð að elstu
verkin eru mun minni að umfangi en þau
yngri. Ég hafði ekki trú á því þá að hægt væri
að gera stór verk úr pappír. Nú held ég að það
sé hægt að gera alveg óendanlega stór verk úr
pappír. En þau eru náttúrlega viðkvæm, aðal-
lega fyrir vatni. Ef þau blotna verða þau að
graut!“
Frelsiö heillaði
- Hvað var það við þetta efni sem höfðaði til
þin?
„Það var frelsið - að vera laus við söguna.
Vera laus við gömlu efnin, marmarann og
jámið, sem flytja svo margt með sér. Ég hef
miklu meira frelsi til að gera eitthvað sjálf
heldur en ef ég væri að nota hefðbundin efni.“
- Og hvað viltu segja með þessu efni og út-
færslunni?
„Þetta er erfið spurning," segir Svava, horf-
ir um stund á gólfið og síðan upp á dökkgrænt
verk með djúpri flauelsáferð sem stendur við
dymar inn í aðalsalinn. „Lítum til dæmis á
þennan græna kubb sem er stillt upp eins og
hefðbundnum skúlptúr, á stöpli meira að
segja. Hann er hugsaður fyrir vegg en end-
aði hér á stöplinum. Mér hefur oft verið
bent á að það væri sniðugt að steypa
þetta í eitthvað varanlegt, pottjárn eða
brons eða eitthvað slíkt,
en þú sérð að þá myndi
verkið gerbreytast og
verða eitthvað allt ann-
að en það er. Ég get
kannski ekki beinlínis út-
skýrt það en þá er það orðið
miklu tengdara listasögunni og
verkum annarra og við það myndi
það missa eitthvað sem það hefur í þessum
brjálæðislega græna lit og þessu óhefðbundna
efni.“
ÐV-MYND E.ÓL.
Svava Björnsdóttlr myndlistarmaöur
Verkin mín segja enga sögu og eru engin áróðurstæki að neinu leyti. Þau höfða aöeins til skynjunarinn-
ar og annaðhvort standa þau eða falla."
Ólafur Gíslason:
DV 27.1. 1997.
þessum verkum mín-
um,“ segir hún. „Fyrst
og fremst er ég að
glíma við grunnform-
in. Verkin mín segja
enga sögu og eru engin
áróðurstæki að neinu
leyti. Þau höfða til
skynjunarinnar og
annaðhvort standa
þau eða falla. Það er
bara þetta augnablik
sem áhorfandinn upp-
lifir og annaðhvort
meðtekur eða hafnar.“
Eins og fram kemur í
texta Ólafs Gíslasonar
listfræðings hér á síð-
unni er málið ekki al-
veg svona einfalt.
„Skerpan í verkum
hennar birtist í þeirri
margræðni sem felst í
því að vera á mörkun-
um,“ segir hann, mörk-
um þess að vera mál-
verk, lágmyndir eða
höggmyndir. „Sem slík
vekja þau til umhugs-
unar um skilyrði og
möguleika myndlistar-
innar í sam-
timanum."
svo rum-
frek, stór og
þykk, að það er
erfitt að ímynda sér
þau á venjulegum
stofuvegg; þó segir
Svava að sum þeirra
hangi á slíkum veggjum. Til
dæmis hangir fallega gullverkið
sem hún stendur hjá á myndinni í
íbúð i Hlíðunum - „og ég held að eig-
endurnir hafi ekkert sofið mjög illa eftir
að það kom í hús!“ segir hún.
Hvítt var lausnin
- Heldurðu áfram á sömu braut eða er list þín
að þróast?
Vió getum byrjaö ú því að spyrja hvort
þau séu málverk eða skúlptúrar eða hvor-
ugt. Svarið liggur ekki á lausu því einmitt
í þessari tvíræðni eóa margrœóni er gald-
urinn í verkum Svövu fólginn. Þau eiga
þaó sameiginlegt með málverkinu að hanga
á vegg og vera lituð og úr lífrœnu, for-
gengilegu efni en eru hins vegar hol að inn-
an og uppblásin í samhverf en margbreyti-
legform eins og skúlptúr eða lágmynd.
Sem skúlptúrar eru verkin síðan loftkennd
og órœó eins og flauelsmattur og órœóur 7
liturinn undirstrikar og standa ekki í efnis-
kennd sinni heldur miðla þau „eterískri“
tilfinningu. /.../ Verk Svövu eru ekki ein-
hlít. Skerpan í verkum hennar birtist í
þeirri margrœóni sem felst í því að vera á
mörkunum. Sem slík vekja þau til umhugs-
unar um skilyrði og möguleika myndlistar-
innar í samtímanum.
.Hlutareölið og hillingarnar"
Nafnlaust
1992,
í fullri
reisn.
Verk-
in eru
flest
var ekki um annað að
ræða en hafa nýju verk-
in litlaus. Hvit. Til að
létta á hrópunum og
köllunum. Svo sérðu að
ég nota þarna þessa út-
jöskuðu hugmynd með
grunnformin. Eldri
verkin byggjast á þeim
en þama nota ég grunn-
formin hrein og klár,“
segir Svava og vísar til
þess að inn í hringlaga
hvítan massann er
stimplað ólíkum form-
um, femingi, þríhym-
ingi, sexhymingi og
hring. Ekkert skraut í
kring eða litir eða neitt
sem truflar.
„Ég held að þetta
verk boði nýtt timabil
og verkin mín séu að
verða einfaldari," bætir
hún við. „Menn fara
alltaf í hringi. Þegar þeir hafa verið tíu ár í list-
um þá koma þeir að upphafinu aftur og þurfa
kannski að brjóta sér leið út úr vananum. Ég
gæti auðvitað gert hundrað svona samlokur,"
segir hún og bendir á þykkt rautt verk á vestur-
veggnum; „það væri bara algerlega tilgangs-
laust. Hér opnast alveg nýir möguleikar. Nýja
verkið er líka unnið með nýrri aðferð sem er
mun einfaldari en sú gamla. Eins og þú sérð em
þetta negatívur - hin era pósitívur. Ég spara
mér einn hlekk í vinnsluferlinu."
Að lokum var Svava spurð hvemig svona
ungri manneskju liði við að fá yfirlitssýningu
yfir feril sinn - sem sýnd er í safninu á sama
tíma og verk eftir Svavar Guðnason og Nínu
Tryggvadóttur. - Finnst þér þú nokkuð vera
dáin?
Svava hlær innilega. „Nei, mér finnst ég
einmitt vera að lifna,“ segir hún. „Þetta er orð-
inn einn albesti salur á landinu eftir að lausu
veggirnir voru teknir niður, og mér finnst alveg
stórkostlegt að fá að sýna héma.“
Sýning Svövu stendur til 2. apríl. í tilefni
hennar var gefin út sýningarskrá með myndum
af verkunum og greininni „Rýminu raskað", ít-
arlegri úttekt á ferli listakonunnar eftir Halldór
Björn Runólfsson listfræðing.
___________Menning
Umsjón: Silja Aöalsteinsdóttir
DVWYND HILMAR ÞÓR
Auður Gunnarsdóttir söngkona
Sækir orku til íslands.
Auður og Jónas
í Salnum
Auður Gunnarsdóttir sópran og Jónas Ingi-
mundarson píanóleikari halda tónleika í 3. Tí-
brárröðinni annaö kvöld kl. 20.30. Á efnis-
skránni eru sönglög eftir Schubert, meðal
þeirra „Greta við rokkinn", R. Strauss og
Jean Sibelius. Eftir hlé flytja þau Auður og
Jónas lagaflokk úr Pétri Gaut eftir Hjálmar H.
Ragnarsson og „Ljóð fyrir böm“, lög eftir Atla
Heimi Sveinsson við texta Matthíasar Johann-
essen. Að lokum syngur Auður vinsæl lög úr
þýskum söngleikjum.
Auður Gunnarsdóttir lauk 8. stigi frá Söng-
skólanum í Reykjavík árið 1991 undir leiðsögn
Ólafar Kolbrúnar Harðardóttur. 1993-1997
stundaði hún framhaldsnám við tónlistarhá-
skólann í Stuttgart og lauk þaðan prófi frá óp-
eru-, ljóða- og einsöngvaradeild með hæstu
einkunn. Á námsárunum söng hún m.a. hlut-
verk Mariu í Seldu brúðinni, Micaélu i Car-
men og Fiordiligi í Cosi fan tutte, einnig kom
hún reglulega fram á ljóða- og kirkjutónleik-
um heima á íslandi og í Þýskalandi. Hún
starfar nú við Óperuhúsið í Wúrzburg í
Þýzkalandi og hefur komið fram sem gesta-
söngvari við óperuhúsin í Mannheim, Heidel-
berg og Bielefeld. Samstarf Jónasar og Auðar
hefur staðið síðan 1997.
Auður söng einmitt á fyrstu eiginlegu söng-
tónleikunum í Salnum i janúar í fyrra ásamt
Gunnari Guðbjörnssyni viö undirleik Jónasar
og vöktu þeir verðskuldaða hrifningu. Hún
sagði í viötali viö DV af því tilefni að það gæfi
henni mikla orku að syngja fyrir sitt fólk - nú
er hún komin til að sækja meira.
íslenskar
nútímabókmenntir
Á morgun kl. 17.15 flytur Erik Skyum-Niel-
sen, bókmenntafræðingur við Konunglega
danska bókasafnið, opinberan fyrirlestur í
boði heimspekideildar HÍ sem nefnist: „ís-
lenskar nútímabókmenntir á Norðurlöndum -
útbreiðsla og viðtökur" í stofu 101 í Lögbergi.
Fyrirlesturinn verður haldinn á islensku og
er öllum opinn.
Erik Skyum-Nielsen er íslendingum að
góðu kunnur, hefur til dæmis kennt danskar
bókmenntir hér við Háskólann. Hann er virt-
ur bókmenntagagnrýnandi við dagblaöið In-
formation, hlaut m.a. gagnrýnendaverðlaunin
dönsku þegar þau voru veitt í fyrsta sinn í
fyrra og hiröir verulega vel um íslenskar bók-
menntir í blaði sínu. Þar fyrir utan er hann
sérlega vandaður bókmenntaþýðandi og hefur
m.a. þýtt bækur Einars Más á dönsku. Verður
fróðlegt að heyra hvað hann segir um móttök-
ur íslenskra bókmennta í grannlöndunum.
Grettir og Freud
Torfi H. Tulinius, dósent í frönsku, heldur
erindi á vegum Félags íslenskra fræða í Skóla-
bæ, Suöurgötu 26, annað kvöld kl. 20.30. Er-
indið nefnist „Grettir og Freud: Er sálgreining
nothæf til að skýra miðaldatexta?" og byggir
Torfi á kafla eftir sig í bókinni Heiðnum
minnum sem kom út á seinasta ári hjá Mál og
menningu. Þar setur hann fram drög að túlk-
un að Grettis sögu sem byggir á kenningum
sálkönnunarinnar. Fyrst rekur hann lauslega
helstu atriði í greiningu sinni á Grettlu, síðan
ræðir hann hvers vegna hann telur að unnt sé
að beita hugtökum sálgreiningarinnar til að
skýra miðaldatexta.
Torfi er doktor í norrænum bókmenntum
frá Parísarháskóla. Meðal rita hans má nefna
bókina La „Matiére du Nord“. Sagas lé-
gendaires et fiction dans l’Islande du XIHe
siécle en hún fjallar um þróun skáldskapar í
óbundnu máli á Islandi á 13. öld.
Eftir framsögu Torfa munu fara fram al-
mennar umræður um erindi hans. Fundurinn
er öllum opinn.