Dagblaðið Vísir - DV - 14.03.2000, Blaðsíða 14

14
ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000
ÞRIÐJUDAGUR 14. MARS 2000
27
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarformaður og útgáfustjórí: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoóarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þvcrholti 11,105 RVÍK, SÍMI: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar delldir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyrl: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerö: Isafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverö 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til aö birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiöir ekki viömælendum fyrir viötöl við þá eöa fyrir myndbirtingar af þeim.
Teppalagning auðrœðis
George Bush hefur slæman feril í umhverfismálum sem
ríkisstjóri í Texas. John McCain hefur hins vegar góöan
feril í umhverfismálum sem þingmaöur. Samt voru aug-
lýsingar í umhverfismálum meðal þess, sem varð McCain
að falli í stóru prófkjörshrinunni í síðustu viku.
Tveir auðugir vinir Bushs stofnuðu samtök, sem borg-
uðu teppalagningu auglýsinga gegn McCain, þar sem hald-
ið var fram, að hann hefði ekki staðið sig í umhverfismál-
um. Enginn þeirra, sem stóðu að samtökunum, hafði áður
sýnt neinn feril til stuðnings umhverfismálum.
Þetta sýnir, hvað hægt er að gera, ef nóg er til af pen-
ingum og ófyrirleitni. Þá er hægt að segja með árangri, að
svart sé hvítt og að hvítt sé svart. Sumir sáu gegnum áróð-
urinn og aðrir ekki, en meðalniðurstaðan varð, að fleiri
urðu fráhverfir McCain en snerust til hans.
Það er gamalkunn staðreynd, að margir fara að trúa
lyginni, ef hún er endurtekin nógu oft. Þar sem lygin á í
samkeppni við sannleikann, hafa menn hingað til verið
hræddir við að teppaleggja kosningabaráttu með öfugmæl-
um. í bandarísku forkosningunum var sá múr rofinn.
Þar sem menn hafa nú séð, að teppalagning lyganna
ræður úrslitum um, hver verður forsetaefni annars af
stóru flokkunum í Bandarikjunum, má búast við, að fjand-
inn verði laus í framtíðinni. Hann mun líka koma til ís-
lands, því að hér læra menn fljótt nýjabrumið.
Kjósendur á íslandi eru ekkert ólíkir kjósendum í
Bandaríkjunum eða annars staðar í heiminum. Þeir hafa
að meðaltali ekki þroska til að sjá gegnum lygina. Þótt
hún fæli suma frá, eru þeir fleiri, sem hlaupa eftir henni,
jafnvel þótt aðgangur sé að réttum upplýsingum.
Stjómmálaskýrendur i Bandaríkjunum tala nú í aukn-
um mæli um, að auðræði sé að leysa lýðræði af hólmi.
Bush varði 5,2 milljörðum íslenzkra króna til að sigra
McCain og fékk að auki milljarðastuðning í óbeinum aug-
lýsingum á borð við ofangreinda teppalagningu.
Ástandið er engan veginn alvont í Bandaríkjunum.
Hvergi í heiminum er meira gegnsæi í þjóðmálunum.
Nánast allt er vitað um, hvaðan peningar koma í kosn-
ingabaráttu og hvert leið þeirra liggur. Þess vegna er hægt
að kortleggja vandann þar, vega hann og meta.
Hér á íslandi eru hins vegar engin lög til að vestrænum
hætti um fjárreiður stjórnmálaflokka og kosningabaráttu
einstaklinga og flokka. Ríkisstjómarflokkamir eru and-
vígir gegnsæi. Þess vegna höfum við ekki sömu vamir
gegn auðræðinu og Bandaríkjamenn hafa þó.
Við sáum það þegar í fyrra, að flokkur, sem ekki getur
útvegað sér meira en tíu milljónir króna í kosningabar-
áttu með eðlilegum hætti, ver sextíu milljónum króna til
hennar. Við höfum sterkan grun um, hvemig Framsókn-
arflokkurinn er rekinn, en getum ekki sannað það.
Með vaxandi auðsæld íslenzkra stórfyrirtækja má búast
við, að peningar frá þeim streymi í auknum mæli til
stjómmálamanna og stjómmálaflokka, sem eru þessum
fyrirtækjum að skapi. Með innleiðingu auðræðis verður
áróður ósvífnari og þéttari en hann hefur verið.
Ef kjósendur væm næmari fyrir rökum og raunveru-
leika, gæti lýðræðið staðið sig gegn innreið auðræðis og
staðreyndir staðið sig gegn teppalagningu lyginnar. En
fréttirnar að vestan tala sínu máli. Nógu margir kjósend-
ur em nógu blindir til að grafa undan lýðræðinu.
Kosningabarátta Bushs gegn McCain sýnir, að ástandið
er orðið þannig, að með auðmagni er hægt að ná árangri
í að segja, að svart sé hvítt og að hvítt sé svart.
Jónas Kristjánsson
DV
Skoðun
Ein milljón til Mósambík!
Ég hélt að mér hefði
misheyrst. Ríkisstjómin
ákvað á fundi sínrnn að
verja einni milijón króna
til hjálparstarfsins í Mó-
sambík. Undanfarið höf-
um við horft á í sjónvarp-
inu hörmungar vegna
flóða í Mósambík. Miilj-
ónir manna eiga í gríðar-
legum erfiðleikum.
Mannfall er óskaplegt.
Neyðaróp er sent um
heimsbyggðina: Sendið
hjálp.
Hjálpin berst of seint
Vesturlönd bregðast of seint við.
Aðalritari Sameinuðu þjóðanna
sendir ákall til þjóða heims: Látið af
hendi rakna, bregðist skjótt við,
hjálpiö, neyðin er gífurleg, hjálpið
strax, ella verður aht um seinan. - ís-
lenska ríkisstjórnin varð við kallinu.
Á fundi sínum ákvað hún að verja
einni milljón króna til hjálparstarfs-
ins. í þessari stöðu hefði flestum
fundist eins og tíu sinnum meira lít-
ið. Á uppgangstímum í okkar þjóðlífi
er ríkissjóður sem betur fer rekinn
með margra milljarða af-
gangi. Og auðvitað bregðumst
við hart við þegar neyðarkali-
ið berst: - Við sendum eina
milljón!
Öllum sama?
Ég verð að játa að ég hélt að
við yrðum að athlægi. Að vísu
átti ég ekki von á viðbrögðum
erlendis frá opinberlega. Með-
fædd kurteisi heldur aftur af
mönnum þótt þeim ofbjóði
eða þyki harla lítið til koma.
En enginn íslendingur segir
orð. Þessu framlagi íslensku þjóðar-
innar til hjálparstarfsins hefur veriö
svo rækilega gerð skil í fjölmiðlum
að varla hefur farið fram hjá nein-
um. Hvar eru allir okkar dugmiklu
fjölmiðlamenn? Hvers vegna vekur
enginn þeirra upp spurningar um
þetta rausnarlega framlag íslend-
inga, þjóðar í hópi ríkustu þjóða
heims? Það er ekki eins hér sé um að
ræða eyri ekkjunnar. öðru nær.
Ég hélt að þetta einstæða atvik
mundi hrinda af stað umræðum um
framlag okkar til hjálparstarfa, tii
þróunarhjálpar. En við getum líklega
Guðmundur G.
Þórarinsson
verkfræöingur
„Þessu framlagi íslensku þjóðarinnar til hjálparstarfs-
ins hefur verið svo rœkilega gerð skil í fjölmiðlum að
varla hefur farið fram hjá neinum. Hvar eru allir okk-
ar dugmiklu fjölmiðlamenn?“
Einvaldstilburðir í Skorradal
í ágætri forystugrein DV (13. jan.
1998) var vakin athygli lesenda á af-
skræmdu lýðræði í Skorradal í Borg-
arfjarðarsýslu. Davíö Pétursson, odd-
viti og hreppstjóri, hefur ríkt þar í
yfir 30 ár.
Eins og komist var aö orði í DV
hefur hann beitt brögðum til þess að
framkalla niðurstöðu í málefnum
hreppsins með svindlbraski. Tilburð-
ir oddvitans til þess að hindra lögleg-
ar framkvæmdir í Hvammi í Skorra-
dal þar sem bora á eftir heitu vatni
er enn ein tilraunin til þess aö koma
í veg fyrir frumkvæði landeigenda
og beita brögðum til þess að valda-
hlutfóllinn í sveitarfélaginu haldist
óbreytt.
Mýmörg önnur dæmi frá fyrri
árum mætti draga fram til þess að
rökstyðja þá valdníðslu sem tíðkast
hefur. Þá er ómældur kostnaður
sveitarfélagsins vegna aðgerða odd-
vitans. Eins og kunnugt er reyndi
Davíð að koma i veg fyrir að Dags-
brún eignaðist Hvamm á sínum tíma
en tapaði málaferlunum. Málskostn-
aður mun hafa numið mörgum millj-
ónum króna.
Það sem vekur furðu er sú staö-
reynd að félagsmálaráðuneytið sem
fer með málefhi sveitarfélaga skuli
ekki hafa gripið inn í og
stöðvað þá vitleysu/lög-
leysu sem embættisfærslur
Daviðs eru. Samkvæmt 5.
gr. sveitarstjórnarlaga 1.
kafla um almenn ákvæði
segir svo:
Lágmarksíbúatala
50 íbúar
„Nú hefúr íbúafjöldi sveit-
arfélags verið lægri en 50 í
þrjú ár samfleytt og skal
ráðuneytið þá eiga frum-
kvæði að því að sameina það
nágrannasveitarfélagi. Einnig má þá
skipta hinu fámenna sveit-
arfélagi milli nágranna-
sveitarfélaga. Undantekn-
ingu frá þessu ákvæði skal
gera ef sérstakar aðstæður
hindra það að mati ráðu-
neytisins aö íbúar hins fá-
menna sveitarfélags geti
myndað heild með íbúum
nágrannas veitarfélags. “
Úrskurður Hagstofunnar
um að íbúafjöldi 1 Skorradal
hafi verið lægri en 50 í þrjú
ár samfleytt liggur fyrir.
Það eru engin rök fyrir því
að beita undantekningarreglunni þar
sem ljóst er að íbúar Skorradals eru
betur komnir í sameinuðu sveitarfé-
lagi Borgarf] arðars veitar en einir sér.
Að lokum liggur það fyrir að utan-
sveitarfólk hefur verið skráð í hrepp-
inn, einkum á heimili oddvitans.
Þannig er ljóst að hann hefur beitt
brögðum og svindlbraski til þess að
tryggja sér völd sem hann hefur ekki.
Jón Kjartansson
bóndi Stóra-Kroppi í
Borgarfíröi
„Það eru engin rök fyrir því að beita undantekningarreglunni þar sem Ijóst er að
íbúar Skorradals eru betur komnir í sameinuðu sveitarfélagi Borgarfjarðarsveitar
en einir sér. “
Lögleysan náði fram
í niðurlagi ofannefndrar forystu-
greinar DV segir m.a.: „Aðalatriðið er,
að svindlað var á leikreglum til að fá
niðurstöðu sem verður önnur en yrði,
ef leikreglum hefði verið fylgt. Fróðlegt
verður að fylgjast með hvort lögleysan
í Skorradal nær fram að ganga.“
Lögleysan náði fram að ganga.
Vinnubrögð oddvitans eru eins og „í
eymdarríkjum harðstjóra heimsins".
Sterk rök má færa fyrir því að sveit-
arstjómarlög hafi verið brotin.
Spumingin er aðeins hve lengi á
þetta að ganga svona og hvort ein-
hver hefur frumkvæði að þvi að vekja
athygli á þessu ástandi. DV hefur á
vissan hátt gert það en betur má ef
duga skal.
Jón Kjartansson
Með og á móti
Gönguferðir á norðurpólinn
Útrás þjóðarinnar
Pissað á pólnum
„Það að íslend-
ingar leggja til at-
lögu við norður-
pólinn er hluti af
þeirri útrás þjóð-
arinnar sem átt hefur sér
stað allan þennann áratug.
Það eru ekki nema tvö ár
síðan íslendingar gengu á
suðurpólinn og skömmu síð-
ar á Mont Everest.
Nú munum við vonandi
innan tveggja mánaða hafa náð
norðurpólnum. Við höfum séð ís-
lerisk fyrirtæki hasla sér völl af
auknu sjálfsöryggi víða um
heim.
Við höfum fjárfiest j út-
löndum og einstakir íslend-
ingar hafa gert góða hluti á
erlendri grundu.
Við höfum fengið aukið
sjálfstraust til að fara út í
hinn stóra heim til að taka
þátt í menningu, viðskipt-
um eða til að ganga á norð-
urpólinn.
Þetta er hluti af vitundarvikkun
Islendinga."
„Ég er heldur
lítið fyrir svona
sprikl almennt en
þó myndi ég eins
og aðrir íslending-
ar verða rigmontinn ef mönn-
um tekst að rífa sig upp einn
morguninn; taka upp staf sinn
og hatt og ganga á norðurpól-
inn. Ég yrði ekki síður mont-
inn af því en þegar þeir gengu
á suðurskautið. Ekki svo að
skilja að þetta séu nein sérstök afrek
í dag þegar tæknin hefur breytt þessu
mikið. Við íslendingar erum norður-
búar og eigum þessa miklu
sögu Vilhjálms Stefánssonar
þannig að vel fer á því að við
göngum einstöku sinnum á
norðurpólinn sem eins konar
morgungöngu. Það er bara að
ísbirnir, sem nokkuð er um
þama, fái ekki frið til að éta
þá. Það má tlokka norðurpóls-
ferðir sem nokkurt grín ef vel
gengur en þær breyta engu
um að norðurpóllinn verður
áfram á sínum stað með ísþekjuna
yfir og ekkert hefur gerst nema tveir
menn hafa pissað á pólnum." -rt
Hallsson
framkvæmdastjóri.
Indriði G.
Þorsteinsson
rithöfundur.
Islendingarnir Haraldur Orn Olafsson og Ingþór Bjarnason eru lagðir af stað gangandi á norðurpólinn. Ymsar hættur steðja að þeim á leiðinni, svo sem ís-
birnir og fimbulkuldi.
lagst glöð á hina hliðina, sofnað og
sagt að við höfum gert okkar.
íslendingum hlýtur að vera minn-
isstæð hjálpin erlendis frá þegar
Vestmannaeyjagosið var. Meira að
segja Færeyingar, dvergþjóð, sendi
hingað verulegar fjárhæðir þegar
hér varð tjón vegna snjóflóða.
Hér varð ákall aðalritara Samein-
uðu þjóðanna til þess að ríkisstjóm-
in lagði fram eina milljón til nauð-
staddra í Mósambík.
Frjó umræða er undirstaða
lýðræðis
Líklega em það hnignunarmerki
þegar atvik sem þetta vekur menn
ekki til umræðu. Ég væri ekki mont-
inn af því að taka þátt í umræðufundi,
ráðstefnu eða þingi erlendis þar sem
þetta framlag Islendinga bæri á góma.
Mér er spum hvort íslendingum
þykir þetta ásættanlegt. Ef svo er, er
þá ekki kominn tími til að spyrja
margra spurninga um okkar þjóðfe-
lag? Saman fara dag eftir dag fréttir af
hörmulegum náttúruhamförum og
milljón króna framlagi íslensku ríkis-
stjórnarinnar.
Guðmundur G. Þórarinsson
Ummæli
Grafalvarlegur vandi
„Bæði verðbólga og
viðskiptahalli em
meiri en við verður
unað til lengdar og
þennan hagstjómar-
vanda þurfa menn að
takast á við á næst-
unni og gera það, sem
gera þarf, til að ná verðbólgu niður á
viðunandi stig og minnka viðskipta-
haliann. Þetta em atriði, sem þarf að
taka til gaumgæfdegrar skoðunar
þannig að komist á betra jafnvægi."
Þóröur Friöjónsson, forstj. Þjóöhags-
stofnunar, í Mbl. 11. mars.
Þökk sé ríkisstjórninni
„Við getum ekki
annað en verið ánægð
með þessa samninga
því segja má að við
höfum fengið allt sem
við fóram fram á. Við
fórum af staö með
ákveðnar kröfur og
þær era í höfn. Ríkisstjómin stóð við
sitt og slíkt ber að þakka. Ég fagna því
mjög að ríkisstjómin skuli hafa brotið
odd af oflæti sinu og látið skoða nýtt
skattþrep."
Halldór Björnsson, form. Eflingar.í
Degi 11. mars.
Menningarborg eða
ruslahaugur?
„Það þóttu mikil
tíðindi, er tilkynnt
var, aö Reykjavík
yrði ein af menning-
arborgum Evrópu
árið 2000 ... Það er
dýrt að vera sjálfstæð
þjóð í víðfeðmu landi
með aðeins 270.000 íbúa ... Ef við Is-
lendingar kjósum að vera sóðar, þá er
það okkar mál, þangað til við yrðum
að athlægi með þeim hætti að auglýsa
höfuðborg okkar sem menningarborg."
Leifur Sveinsson löfræöingur
í Mbl. 11. mars.
Klámið þreytir mig
„Netið er engan
veginn hætt að koma
mér á óvart... Það
skal tekið fram að
hér er ég að tala um
klámefni sem sýnir
sjálfráða og i flestum
tilfellum ágætlega
vakandi einstaklinga en ekki ofbeldis-
efni sem sýnir dýr eða böm ... Æ, ann-
ars er þetta klám nú farið að þreyta
mig all ískyggilega og ég hóta þvi hér
með að skrifa ekki annan staf um
klám í mína verömætu dálksentímetra
á þessu herrans ári.“
Ragnheiöur Eiríksdóttir, höfundur kyn-
feröisdálka Dags, 11. mars.
Moldríkir menn og
þolinmæði fólks
Þegar Salka Valka hitti Jó
hann Bogesen úti á stakk
stæði í upphafi stéttabarátt
unnar, þá setti útgerðarhöfð
inginn upp skeifu í sárri
sjálfsaumkun: „Hvað er ég til
dæmis í samjöfnuði við millj-
ónamæringana f Ameríku?
sagði hann. Aumingi og ann-
að ekki, mér liggur við að
segja holdsveikur flækingur.
Hneyksllð sem hvarf
Lengi hefur þótt stór-
hneyksli að halda því fram
að á íslandi væru til ríkir menn og
fátækir. Oftast var því svarað með
samanburðarfræðum í ætt við þau
sem Bogesen greip til: hjá okkur eru
svonefndir ríkismenn eins og
sveitalimir hjá því sem gerist í út-
löndum. Eða: hjá okkur er engin fá-
tækt - miðað við það sem er í Kína
eða Afríku. Þetta heyrist enn - til
dæmis er Davíð Oddsson jafnan grip-
inn sárri gremju þegar minnst er á
íslenska fátækt. En sitthvað hefur
samt breyst: ríkir menn eru ekki
eins feimnir við stöðu sína í tilver-
unni og áður. Þeir eru að gleyma
fyrri hlédrægni og varfæmi og fyll-
ast sjálfstrausti þess sem er viss um
að hann sé ekki aðeins ríkur heldur
hafi heilagan rétt til þess.
Réttlætingin er sú að skjóta sér á
bak við töfraorð í tímanum - mark-
aðsvæðingu og alþjóðavæðingu - og
segja: þetta eru þau náttúrulögmál
sem enginn kemst undan. Og víst er
Arni Bergmann
rithöfundur
löngu mál til komið að
tekjumunur verði hér
meiri en var og einsog hjá
framsæknum þjóðum! Þeg-
ar stjómendur Fjárfesting-
arbankans úthluta sjálfum
sér allmörgum milljónum
umfram það sem áður hef-
ur þekkst, þá segja ungir
menn og efnilegir úr Sjálf-
stæðisflokki og fiármála-
geira að loksins séu menn
famir að meta einhvers
stjómun hér á landi.
Við þessa réttlætingu er
margt að athuga. í fyrsta lagi sýnir
reynsla hér sem annarsstaðar aö
einatt er losaralegt samband á mfili
sjálfskammtaðra hátekna og frammi-
stöðu í „stjórnun". Fjárfestingar-
bankinn stendur sig ver en aðrir
bankar - en stjómendur taka sér
miklu meira fyrir. I Bretlandi og víð-
ar er kvartaö yfir því aö flestir for-
stjórar skammti sér svosem 25%
tekjuaukningu á ári - hvort sem fyr-
irtækin eru að tapa eða græða. Ef aö
þetta er „markaður með mannauð“
þá lýtur hann allt öðrum lögmálum
en allur annar karlmaður.
Kemur hverjum við?
Stundum er spurt: hvað kemur
öðrum það viö þótt fyrirtæki borgi
sínum stjómendum fimavel? Það er
þeirra mál. Þetta er rangt. Slík mál
koma öOum við, vegna þess að þau
lúta því í hvers konar samfélagi
menn vOja búa. Kannanir sýna víst,
að almenningur geri sér öngvar griO-
ur um að hægt sé að koma á aOsheij-
arjöfnuði - menn búist tO dæmis
ekki við því lengur að hægt sé að
smíða tekjuskala sem gæfi engmn
nema þrefalt eða fimmfalt meira en
láglaunamanni. Einu sinni gátu
menn reiðst slíkum mun - en það er
ekki lengur. Hitt er svo annað mál,
að þolinmæði fólksins teygist ekki
endalaust á hinn veginn.
Þótt Ameríkanar virðist sætta sig
við að forstjóragengið taki að meðal-
tali um 200 sinnum meira tO sín en
venjulegir starfsmenn þeirra, þá
sætta Evrópumenn sig ekki við slík-
an mun - og íslendingar enn síður.
Vegna þess að menn vita hve ömurleg
og háskaleg áhrif það hefur á aOt
mannlíf ef litiO hópur fólks tekur á
rás með geipOeg auðæfi á herðum. Sá
hópur er að stinga samfélag sitt af.
Það kemur honum æ minna við.
Hann hleypur frá samábyrgð þess og
skyldum. Hann heimtar aö borga
minna tO þess - og ef einhver rukkar
hann hótar hann að fara annað. Hann
býr i landi alþjóðavæðingar og hefur
ekki aðrar skuldbindingar en við
leikreglur þess kerfis - og varla það.
Það skiptir máli á hvaða leið
menn eru. Ef hegðun FBA-manna
verður gerð að fordæmi þeirra sem
best eru settir - þá erum við að taka
stefnu á verra líf. Með meiri hörku,
meira hatri, fleiri glæpum, meiri
örvílnan - og grimmari frekju, meiri
sérgæsku, fáránlegri friðindum.
Árni Bergmann
„Þótt Ameríkanar virðist sœtta sig við að forstjóragengið taki að meðaltali um 200
sinnum meira til sín en venjulegir starfsmenn þeirra, þá sœtta Evrópumenn sig ekki
við slíkan mun - og íslendingar enn síður. “