Dagblaðið Vísir - DV - 16.06.2000, Blaðsíða 24

24
Helgarblað
FÖSTUDAGUR 16. JÚNÍ 2000
I>V
m
Svíðsljós
Travolta þaggar
niður í
fréttamanni
Vísindakirkjan er viðkvæmt
umræðuefni fyrir kvikmynda-
leikarann John Travolta. Þegar
franskur sjónvarpsmaður var
farinn að þjarma að Travolta um
málefni kirkjunnar lýsti leikarinn
því yfir að hann vildi hætta
viðtalinu. Hann sá einnig til þess að
viðræðurnar um kirkjuna kæmu
ekki með í útsendingu.
í nálastungumeöferö
Kettirnir hennar Ding Shiying í
Peking fá nálastungumeðferö þegar
eitthvað amar að þeim. Ding, sem
tekur aö sér heimilislausa ketti,
hefur tekist að lækna þá með
nálum sinum.
Verk Grétars Reynissonar við strandlengjuna spannar 2 kílómetra:
1 frelsari og 58 ættliðir
2000 árum
a
- sameinar tíma og rúm
Fyrir tveimur árum var sett upp
sýning á vegum Myndhöggvarafé-
lagsins á fjölda útiverka við
strandlengjuna vestur á Ægisíðu.
Sú sýning tókst einstaklega vel í
alla staði og varla er til sá Reyk-
víkingur sem ekki hefur litið aug-
um verkin sem mörg hver kitla
hlátiu'taugamar og þóttu aukin-
heldur brjóta upp landslagið á
skemmtilegan hátt. í fyrra stóð
Myndhöggvarafélagið svo fyrir sk.
„firmasýningu" þar sem starfssvið
ólikra fyrirtækja í Reykjavíkur-
borg var tekið fyrir en sýningam-
ar tvær voru hluti af trílógíu sem
félagið ákvað að takast á hendur i
tilefni af 25 ára afmæli þess.
Þriðja sýningin leit síöan dags-
ins ljós síðastliðinn laugardag þeg-
ar opnuð var sýning á verkum inn-
lendra og tveggja erlendra lista-
manna eftir strandlengjunni við
Sæbraut, frá hafnarsvæðinu og út
á Kirkjusand.
Einn af listamönnunum sem
eiga verk á sýningunni er mynd-
listarmaðurinn Grétar Reynisson.
Grétar hefur komið víða við und-
anfarin ár, hefur m.a. fengist við
gerð leikmyndar og átti einnig
verk á sýningunni á strandlengj-
unni viö Ægisíðu. Verk Grétars á
þessari sýningu er um margt
óhefðbundið eins og sannast best á
því að engin leið var að birta verk-
ið i heild sinni á mynd með þessari
umfjöllun. Er lesandinn beðinn
velvirðingar en jafnframt hvattur
til að fá sér göngutúr og kynna sér
verkið í heild og önnur verk á sýn-
ingunni.
Kristur dó á krossinum 34
ára
En hvemig er þá verk Grétars
ásjár og fyrir hvað stendur það?
„Mér hafði dottið í hug þar sem
það eru 2000 ár frá fæðingu Krists
að búa til verk sem endurspeglaði
m.a. þau tímamót. Ég byrjaöi á því
að kanna aðstæður og ákvað í
Grétar Reynisson fer óhefðbundnar leiöír í listsköpun sem endurspeglast í verkinu sem hann á á sýningu Mynd-
höggvarafélagsins sem opnuö var síöastliöinn laugardag með fram Sæbrautinni, milli hafnarbakkans og Kirkju-
sands.
framhaldinu að búa til skilti sem
ég festi á steina í steinkantinum.
Steinamir era ákaflega fallegir og
það fer vel á að nota þá undir list-
ina,“ segir Grétar um aðdragand-
ann að verkinu.
Grétar lét gera 59 skilti sem
hann festi á steinana í gijótgarðin-
um með jöfnu millibili á 2000
metra kafla frá hafnarbakkanum
og út á Kirkjusand. Á fyrsta skiltið
er letrað „1-34“ og á því næsta „34-
68“ en hugmyndin sem Grétar
gekk út frá var að þar sem venju-
lega er talið að Kristur hafi látist á
krossinum 34 ára gamall vildi höf-
undur með þessu sýna fram á
hversu mörg ólík tímaskeið fylgdu
á eftir og að fræðilega séð hefðu 58
ættliðir getað fylgt í kjölfar frelsar-
ans. Fleira má þó lesa úr verkinu
þvi að sögn Grétars er verkið ekki
„einungis „legsteinar" ólíkra
rnanna" heldur einnig mælieining
á áramót síðastliðinna 2000 ára og
þar með mælieining á tima jafn-
framt þvi að vera metramál en 34
metrar liggja á milli hver skiltis.
Má því með sanni segja að verk
Grétars spanni allan „sýningarsal-
inn“, alls 2000 metra, og sé fyrir-
ferðamesta verk sýningarinnar en
um leið það sem minnst ber á.
„Það má eiginlega segja að verk-
ið blasi við þegar áhorfandinn
skoðar verk hinna listamann-
anna,“ segir þessi frumlegi lista-
maður sem svo sannarlega fer
óheföbundanar leiðir í að miðla
listinni tO borgabúa." -KGP
lifamgimu
Er höfundur verksins Höfundur Verksins?
Guðmundur Andri Thorsson
skrifar í Helgarblaö DV.
Sérkennileg
deila hefur risið
milli tveggja
kvenna um höf-
undarrétt á leikriti
sem verið er að
sýna í Kaffileik-
húsinu.
Tildrög málsins
voru þau að Berg-
ljótu Amalds leikkonu datt í hug að
leika í einþáttungi um brúði sem
mætti í fullum skrúða í vitlaust
brúðkaup, en ef marka má frásagn-
ir Bergljótar hafði hún þá um nokk-
urt skeið stundað það að koma fram
við ýmis tækifæri í brúðarkjól. Til
verksins fékk hún rithöfundinn
Gerði Kristnýju og eins og tíðkast
nú til dags hjá ungu og dugmiklu
listafólki sótti hún um styrk úr ein-
hverjum menningarborgarsjóðnum.
Þaðan fékk hún þrjú hundruð þús-
und krónur. Geröi greiddi hún
flmmtíu þúsund.
Leið nú og beið. Gerður var búin
að skrifa leikritið, menningarborg-
arsumarið nálgaðist óðfluga en
áhugi Bergljótar virðist hafa dofnað
eftir því sem á leið því ekkert bólaði
á því að hafist væri handa við upp-
setningu. í frásögnum Gerði af mál-
inu kemur fram að hún hafl ekki
mætt á fundi og farið almennt und-
an í flæmingi og sagst vera hlaðin
önnum. Gerður vill gjaman fá að
sjá leikritið sem hún hefur skrifað á
sviði og þegar falast er eftir einþátt-
ungi hjá henni frá Kaffileikhúsinu
gefst hún upp og lætur slag standa.
Þá er eins og Bergljót ranki við sér,
hún hleypur í blöðin og segir Gerði
Kristnýju hafa stolið leikritinu
sínu. Ekkert bólar á málaferlum, en
hins vegar hefur málsmetandi lög-
fræðingur á þessu sviði, Hróbjartur
Jónatansson tjáð sig um málið og
telur höfundarrétt Gerðar hafinn
yfir allan vafa.
Spumingin er þessi: er leikritið
eftir þann sem hefur skrifað það eða
hinn sem hafði frumkvæði að þvi að
það yrði skrifað? Er hægt að ve-
fengja höfundarskap höfundar að
leikriti sem hann hefur skrifað?
Jafngildir starf Bergljótar að því að
afla fjár til leikritsins - sem mestallt
fór í hennar vasa - höfundarrétti?
Sem sé: er höfundur verksins Höf-
undur verksins?
Þetta er ekki fyrsta deilan af
þessu tagi sem risið hefur á milli
leikara og rithöfundar. Þá sér leik-
arinn sjálfan sig fyrir sér á sviðinu
í einhverju draumahlutverki -
brúði eða mann sem fær að kyssa
fullt af sætum stelpum - og finnst
sem bara sé eftir að skrifa leikritið.
Til þess fær svo
leikarinn atvinnu-
mann. Leikarinn
hefur svo oft legið
einhvers staðar og
séð sjálfan sig fyr-
ir sér í hlutverk-
inu að honum er
eiginlega farið að
finnast eins og
þetta sé leikritið sitt, jafnvel þótt
eftir sé að skrifa öll samtöl eða ein-
töl, skapa persónur og þar fram eft-
ir götunum. Þegar allt það er búið
finnst leikaranum eins og leikritið
sé eiginlega eftir sig - allt hitt hafi
bara verið handavinna. Þetta sé
svona eins og þegar maður fær
smiði til að vinna í húsinu sínu sem
arkítekt hefur teiknað: traustir
nafnlausir iönaðarmenn sem skila
óaðfinnanlegri vinnu. En þetta er
samt mitt hús. Þetta er eins og að
eiga flottan bíl. Maður hefur
kannski ekki smíðað hann - en
þetta er samt minn bíll.
Og þó ég hafi kannski ekki skrif-
að leikritið þá er þetta samt mitt
leikrit.
Þetta er togstreita um þaö hver á
að vera Andlit Verksins. Er þetta
stykkið hennar Bergljótar eða
stykkið hennar Gerðar? Svona deila
hefði verið óhugsandi fyrir tíu tutt-
Spumingin er þessi: er leik-
ritið eftir þann sem hefur
skrifað það eða hinn sem
hafði frumkvæði að því að
það yrði skrifað? Er hœgt
að vefengja höfundarskap
höfundar að leikriti sem
hann hefur skrifað? Jafn-
gildir starf Bergljótar að
því að afla fjár til leikrits-
ins - sem mestallt fór í
hennar vasa - höfundar-
rétti?
Sem sé: er höfundur verks-
ins Höfundur verksins?
ugu árum. Þetta er ameríska hug-
myndin um höfundarrétt sem hér
lætur á sér kræla en fram til þessa
hefur hér á landi ríkt sú evrópska
hugmynd að höfundarréttinn eigi sá
sem skrifar. í Ameríku er það hins
vegar framleiðandinn - sá sem kost-
ar - sem á allan rétt og getur fótum-
troðið réttindi höfundarins.
Öðrum þræði er þetta togstreita
um sess í samfélaginu. Lengi var
hér við lýði dýrkun á Höfundin-
um/Skáldinu. Halldór Laxness var
til dæmis Höfundurinn á 20. öld,
það var alltaf talað um hann eins og
hann hefði í rauninni skapað ís-
lenska þjóð öðrum fremur - Bjartur
í Sumarhúsum var í þeim skilningi
sannari og raunverulegri en ein-
hver Gummi sem lifði og bjó í Espi-
gerði. Og lengi nutu rithöfundar
góðs af þessari trú á galdur þeirra,
á að það sem streymdi úr penna
þeirra væri æðri sannleikur í ein-
hverjum skilningi og Skáldið gæti
séð lengra og innar en aðrir menn.
Þeir nutu virðingar, álits þeirra var
leitað á öllum málefnum, stórum og
smáum, og texti þeirra var með-
höndlaður af auðmýkt og lotningu:
þeir vora meö öðrum orðum alltaf
Andlit Verksins. Þannig voru leik-
rit Jökuls unnin í hópvinnu einatt
en ekki hvarflaði að neinum annað
en það þau væra leikrit Jökuls.
Smám saman hafa skáld og rithöf-
undar verið að gufa upp af þessum
stalli og bara stallurinn eftir og far-
ið að molna úr honum. Sic transit
gloria mundi en hitt er þó nýtt að
höfundurinn sé ekki lengur Höfund-
urinn að verki sínu.