Alþýðublaðið - 16.11.1921, Blaðsíða 1
Hfi.i ||| I
nóvember.
Geng-ið.
i.
Mikið hefír verið rætt um
geagið, og dálítið rltað, nú upp
á síðkastið. Er það sízt undarlegt,
því málið er mikilsvarðandi. En
til þess að hægt sé að taka af-
stöðu til, hverjar aðferðir munu
liklegar til þess að bæta úr verð
falli islertzku krónunnar, er nauð-
synlegt að skilja vel hversvegna
hún hefír fallið. En að skýra það,
er í raun og veru hið sama og
að skýra hvers vegna yfírleitt, að
gengismunur á sér stað.
Svo að segja öll lönd grund-
völluðu fyrir striðið mynt sína á
dýrum málmum, eða gulli. Ekki
þó ísland, meðan ekki var annað
hér í umferð en óinnieysanlegir
seðlar (Landsbankans). í éinu
sterlingspundi var sem næst 18
krónur og 16 aurar, í einum
franka (frönskum, svissneskum,
ítölskum, belgiskum o, s. frv.)
voru 72 aurar.
Nú er þessu öðruvisi varið.
Myntin er ekki lengur miðuð við
gull. Það stendur reyndar ennþá
á peningaseðlum fíestra Ianda að
þeir séu innleystir með guili.
Það var sannleikur einu sinni, en
er nú lýgi. Ef gull fengist fyrir
seðla, myndl það undir eins vera
iekið út í öllum löndum nema
einu, og fíutt alt til þess lands,
en það væri það land sem gengið
er hæzt.
Mynt eins land feilur í verði
þegar um iengri tíma er flutt
meira inn í Iandið en út úr því,
nema landsmenn fái á sama tíma
Ián með löngum gjaldfresti er
nemi jafn mikiu og því, hve
mikið rneíra var flutt inn en út.
Á sama hátt stfgur mynt eins
lands, í hlutfalii við annara ianda
mynt, ef um lengri tíma er flútt
meira út úr iandinu en inn í það,
néma þetta land á sama tíma
veiti erlendum þjóðum lán, sem
þessum misrnun neraur. Fyrir
I
»
stríð hafði svo að segja hvert
einasta land lánstraust. Og þau
löndin sem fluttu meira inn en
út, áttu stöðugt kost á því að fá
lán til lengri tfma í hinum lönd-
unum. Þess vegna var nokkurn-
veginn jafnvægi á gengi landanna,
enda gat gengisverðfallið f því
landi, þar sem guil var fáaniegt
fyrir seðla, gat aldrei orðið mikið.
Ekki meðán guil var fáanlegt, því
undir eins og genglð féil svo að
það várð undir flutningskostnaði
gullsins milli landa stöðvaðist
fallið.
Orsökin til verðfalls íslenzku
krónunnar er því: Við höfum flutt
meira inn í landið en út, á und-
anförnum tírnum. En við gstum
auðvitað ekki flutt meira inn en
út, nema við á sama tfma setjum
okkur í skuldir við eriendar þjóðir,
En nokkuð af þessum skuldum,
eru tilorðnár sem lán til skamms
tfma, þær eiga að greiðast nú.
Væru þær aftur á móti lán, sem
tekin væri með löngum börgunar.
tfma, hefðu þær sama og engin
áhrif í þá átt, að lækka gengið.
Eitt hið fyrsta verk okkar til
þess að hækka gengið ættiþví
að vera að reyna að fá breytt
eins mikla og hægt er af lán-
nm þeim, sem útlendingar hafa
veitt landsmonnnm, og íallin
ern í gjalddaga, í lán með góð-
nm borgnnarskilmáinm. Það er
áreiðanlegt, að það er hægt að
fá miklu, ef tii vill öllum togara
skuldunum breytt, í þannig ián, og
sennilega nokkuð af verzlunar-
skuidunum lfka.
II.
En hvað er nú íslenzk króna í
þessu gengismáli? Guljkróna er
hún ekki. Ef hún væri það, þá
væri hún sama verði og dönsk,
norsk og sænsk króna, og þá væri
dollarinn ekki nema sem næst
3 kr. 73 aura virði. — íslenzka
krónan er heidur ekki Íslands-
bankakrónan, heldar er hún sú
npphæð, í erlendri mynt, sem
Bruiuitryggingar
á innbút og vörum
hvorgi édýwtrf •» hjá
A. V. TuHnitis
váhyntnnriirifitQái
EI m aktp«félaa»h úsíimi,
á. hosð.
menn vilja greiða fyrir hverja
krónn í vissri sknld á íslandi
sem fallin er í gjalddaga. —
Standist útflutningur og innflutn-
ingur á, eða innflutningur og út-
flutningur að viðbættum fengnum
lánum til langs tíma, þá mun það
verð er menn vilja greiða f er-
lendri mynt fyrir krónu f vísri
skuld á íslandi, vera fram undir
það gullkróna (1 shilling i'/s
penny f gullvirði). Flytji nú eitt-
hvert land eða einhver lönd mikið
meira út en inn, þá gerir það
verðmuninn meiri á íslenzku krón-
unni og gulikrónunni, þ. e. íslenzka
krónan hrapar í verði gagnvart
guilkrónunni, þó kanske á sama
'tíma sé í sama verði og dönsk
króna, og hiutfalisiega f sama verði
eins og t. d. franskur fránki.
Frh.
ðýrmrfasta eignln.
Flestir vilja verða ríkir, en hitt
vill einatt gleymast, að meta hvað
sé verðmætast og mest til fram-
búðar.
Þó er erfítt að hugsa sér, að
nokkrum skynbærum manni geti
blandast hugur um það, að heils-
an sé hverjum manni dýrmætasta
eignin, sem hann á, og þó skeð-
ur það furðuiegasta, að hvað sára-
fáir af fjöldanutn hafa hirðu i,
að tryggja hana.