Alþýðublaðið - 16.11.1921, Blaðsíða 1

Alþýðublaðið - 16.11.1921, Blaðsíða 1
Hfi.i ||| I nóvember. Geng-ið. i. Mikið hefír verið rætt um geagið, og dálítið rltað, nú upp á síðkastið. Er það sízt undarlegt, því málið er mikilsvarðandi. En til þess að hægt sé að taka af- stöðu til, hverjar aðferðir munu liklegar til þess að bæta úr verð falli islertzku krónunnar, er nauð- synlegt að skilja vel hversvegna hún hefír fallið. En að skýra það, er í raun og veru hið sama og að skýra hvers vegna yfírleitt, að gengismunur á sér stað. Svo að segja öll lönd grund- völluðu fyrir striðið mynt sína á dýrum málmum, eða gulli. Ekki þó ísland, meðan ekki var annað hér í umferð en óinnieysanlegir seðlar (Landsbankans). í éinu sterlingspundi var sem næst 18 krónur og 16 aurar, í einum franka (frönskum, svissneskum, ítölskum, belgiskum o, s. frv.) voru 72 aurar. Nú er þessu öðruvisi varið. Myntin er ekki lengur miðuð við gull. Það stendur reyndar ennþá á peningaseðlum fíestra Ianda að þeir séu innleystir með guili. Það var sannleikur einu sinni, en er nú lýgi. Ef gull fengist fyrir seðla, myndl það undir eins vera iekið út í öllum löndum nema einu, og fíutt alt til þess lands, en það væri það land sem gengið er hæzt. Mynt eins land feilur í verði þegar um iengri tíma er flutt meira inn í Iandið en út úr því, nema landsmenn fái á sama tíma Ián með löngum gjaldfresti er nemi jafn mikiu og því, hve mikið rneíra var flutt inn en út. Á sama hátt stfgur mynt eins lands, í hlutfalii við annara ianda mynt, ef um lengri tíma er flútt meira út úr iandinu en inn í það, néma þetta land á sama tíma veiti erlendum þjóðum lán, sem þessum misrnun neraur. Fyrir I » stríð hafði svo að segja hvert einasta land lánstraust. Og þau löndin sem fluttu meira inn en út, áttu stöðugt kost á því að fá lán til lengri tfma í hinum lönd- unum. Þess vegna var nokkurn- veginn jafnvægi á gengi landanna, enda gat gengisverðfallið f því landi, þar sem guil var fáaniegt fyrir seðla, gat aldrei orðið mikið. Ekki meðán guil var fáanlegt, því undir eins og genglð féil svo að það várð undir flutningskostnaði gullsins milli landa stöðvaðist fallið. Orsökin til verðfalls íslenzku krónunnar er því: Við höfum flutt meira inn í landið en út, á und- anförnum tírnum. En við gstum auðvitað ekki flutt meira inn en út, nema við á sama tfma setjum okkur í skuldir við eriendar þjóðir, En nokkuð af þessum skuldum, eru tilorðnár sem lán til skamms tfma, þær eiga að greiðast nú. Væru þær aftur á móti lán, sem tekin væri með löngum börgunar. tfma, hefðu þær sama og engin áhrif í þá átt, að lækka gengið. Eitt hið fyrsta verk okkar til þess að hækka gengið ættiþví að vera að reyna að fá breytt eins mikla og hægt er af lán- nm þeim, sem útlendingar hafa veitt landsmonnnm, og íallin ern í gjalddaga, í lán með góð- nm borgnnarskilmáinm. Það er áreiðanlegt, að það er hægt að fá miklu, ef tii vill öllum togara skuldunum breytt, í þannig ián, og sennilega nokkuð af verzlunar- skuidunum lfka. II. En hvað er nú íslenzk króna í þessu gengismáli? Guljkróna er hún ekki. Ef hún væri það, þá væri hún sama verði og dönsk, norsk og sænsk króna, og þá væri dollarinn ekki nema sem næst 3 kr. 73 aura virði. — íslenzka krónan er heidur ekki Íslands- bankakrónan, heldar er hún sú npphæð, í erlendri mynt, sem Bruiuitryggingar á innbút og vörum hvorgi édýwtrf •» hjá A. V. TuHnitis váhyntnnriirifitQái EI m aktp«félaa»h úsíimi, á. hosð. menn vilja greiða fyrir hverja krónn í vissri sknld á íslandi sem fallin er í gjalddaga. — Standist útflutningur og innflutn- ingur á, eða innflutningur og út- flutningur að viðbættum fengnum lánum til langs tíma, þá mun það verð er menn vilja greiða f er- lendri mynt fyrir krónu f vísri skuld á íslandi, vera fram undir það gullkróna (1 shilling i'/s penny f gullvirði). Flytji nú eitt- hvert land eða einhver lönd mikið meira út en inn, þá gerir það verðmuninn meiri á íslenzku krón- unni og gulikrónunni, þ. e. íslenzka krónan hrapar í verði gagnvart guilkrónunni, þó kanske á sama 'tíma sé í sama verði og dönsk króna, og hiutfalisiega f sama verði eins og t. d. franskur fránki. Frh. ðýrmrfasta eignln. Flestir vilja verða ríkir, en hitt vill einatt gleymast, að meta hvað sé verðmætast og mest til fram- búðar. Þó er erfítt að hugsa sér, að nokkrum skynbærum manni geti blandast hugur um það, að heils- an sé hverjum manni dýrmætasta eignin, sem hann á, og þó skeð- ur það furðuiegasta, að hvað sára- fáir af fjöldanutn hafa hirðu i, að tryggja hana.

x

Alþýðublaðið

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Alþýðublaðið
https://timarit.is/publication/2

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.