Dagblaðið Vísir - DV - 08.07.2000, Blaðsíða 14

14
LAUGARDAGUR 8. JÚLl 2000
Fréttir
DV
Kjararýrnun
á borðinu
Káun imáttur launa
6% *Kaupmáttur launa mun lækka um
5'/. i haldist sá \ veröbólgu-
4'/. \ nú er 5,5%,
Launahækkun febrúar á
3, IU3TS 2000 \ næsta ári.
3,9% Vverðbólga
M |
1S _ 1/
%
Ef sá verðbólguhraði sem nú er
helst óbreyttur mun sú 3,9% launa-
hækkun sem samið var um á al-
mennum vinnumarkaði í mars hafa
snúist í 1,6% kjararýmum þegar
kemur að því að samningsaðilar
meta verðlagsþróunina í mars.
Forystumenn Samtaka atvinnu-
lifsins og verkalýðsfélaga hafa var-
að við alvarlegum afleiðingum þess-
arar þróunar haldi hún áfram. Dav-
íð Oddsson forsætisráðherra hefur
hins vegar brýnt fyrir mönnum að
sýna stillingu, hækkanir þær sem
valdið hafa verðbólgu liðinna mán-
aða séu aðeins stök fyrirbrigði en að
ekki sé hér undirliggjandi verð-
bólga. Davíð telur að verðbólga
muni fara lækkandi og nefnir sér-
staklega í því sambandi að bensín-
verð hljóti að lækka.
í kjarasamningunum frá því í
mars á þessu ári er gert ráð fyrir
3,9% hækkun launa á fyrsta ári
samninganna. Sérstakt tryggingará-
kvæði er í samningunum sem lýtur
að verðlagsþróun og hafi hún ekki
orðið á þann veg að verðbólga hafi
minnkað frá gerð samninganna er
launaliður þeirra uppsegjanlegur.
Miðað er við aö verðbólgustigið
verði það sama og í nágrannalönd-
'« Wi-jí £ í é
Garðar Orn Ulfarsson
blaöamaður
unum, en í dag er það þrefalt hærra
hér en að meðaltali i EES.
Engin teikn um hjöðnun
„Þegar við gerðum kjarasamning-
ana var verðbólga há en við gengum
út frá að verðbólga minnkaði hratt.
Nú eru liðnir fjórir mánuðir og
verðbólgan hefur frekar aukist en
minnkað og það hlýtur hver maður
að sjá að tíminn til þess að ná þessu
markmiði minnkar sífelit vegna
þess að þetta er ekkert að lagast,“
segir Ari Skúlason, framkvæmda-
stjóri Alþýðusambands íslands
(ASÍ). „Ef við ætlum að ná því
markmiði sem við kynnum að hafa
sett okkur þá náum við því ekki á
þremur mánuðum í lok tímabilsins,
það þarf aö minnsta kosti mikið til.
Við sjáum engin teikn um að verð-
bólga sé að minnka og það liggur í
augum uppi að væntingar um að
þetta takist eru aö minnka. Frá því
að samningarnir voru gerðir og
fram í byrjun júní hefur verðbólgan
hækkað um 2,2 prósentustig. Af
þeim 3,9% sem samið var um eru
því 2,2 prósentustig farin strax. Ef
verðbólgan verður 5,5% allt timabil-
ið þá hefur kaupmátturinn minnkað
um 1,6% í lok tímabilsins."
Fortíðardraugur
tryggfngafélaga
Davíð Oddsson hefur sagt að
aukning verðbólgunnar undanfarið
eigi sér ekki undirliggjandi orsakir.
Ari Skúlason er ekki sammála for-
sætisráðherra hvað þetta snertir.
„Forstjóri Þjóðhagsstofnunar
sagðist í vikunni hafa miklar
áhyggjur af því að sumarverðbólga
væri miklu meiri heldur en veriö
hefur aö undanfórnu. Það segir
manni nú ekki beint að undirliggj-
Ari Skúlason
„Einkneyslu er hægt aö hemja með
skattlagningu á neyslu og lántökur.
Þetta er óvinsælt en þetta er nauö-
synlegt oggetur veriö áhrifaríkt. “
andi verðbólga sé lítil. Það eru alit
of miklar verðhækkanir út um allt.
Ástæðan fyrir því að við spilum
svona hart út vegna tryggingahækk-
ananna er sú að hækkunin er bara
draugur úr fortíðinni; það er verið
að mæta tapi fortíðarinnar. Ef allir
hugsuðu eins og tryggingafélögin og
kæmu með álíka rök og væru ekki
tilbúnir að leggja neitt á sig þá væri
allt einfaldlega farið norður og nið-
ur,“ segir Ari, sem telur það ekki
ganga upp að nefna 30% hækkun á
sama tíma verið sé að segja að allt
hér sé stöðguleiki og allt í lagi í hag-
kerfmu.
Ari Edwald
„ Veröbólgan, sem er núna, hefur bit-
iö í kaupmáttinn hjá fólki og dekkra
útlit í efnahagsmálum ætti aö hafa
áhríf til þess aö fólk eyöi ekki eins
miklu. “
„Það að vara við finnst mér ekki
eins slæmt og það að reyna að telja
okkur trú um að það sé allt í himna-
lagi. Við hverja einustu bensinverð-
hækkun síðasta áriö hefur forsætis-
ráðherra sagt að olíu- og bensínverð
sé að ná hámarki. Mér finnst það
var ábyrgðarhluti af þeim sem
hlustað er á að segja svona lagað
þegar Þjóðhagstofnun og Seðlabanki
og bankamir allir segja okkur að
það sé ekkert allt í lagi heldur að
allt sé að fara á verri veg og það
þurfi mikiö að gera til að laga þetta.
Maður sér ekki miklar aðgerðir.
Eini aðilinn sem er virkur í hag-
samningstímans yrði verðbólga
svipuð og í nágrannalöndunum. í
dag eru nýjustu tölur um ársverð-
bólgu á EES-svæðinu 1,7% en sam-
bærileg tala hér er 5,1%,“ segir Ari.
Samkvæmt þessu er verðbólga hér
nú þrefalt hærri en hún er að með-
altali á Evrópska efnahagssvæðinu
og ljóst að langt er tO lands að ná
verðbólgunni á sama stig hér og
meðaltalið segir til um.
Að sögn Ara hittu fulltrúar launa-
þegasamtaka forsætisráðherra síð-
ast um mánaðamótin maí-júní og
hann segir að þeir hitti embættis-
menn reglulega til að ræöa stöðu
mála. Síðast i þessari viku hafi sam-
tökin fengið skýrslu frá Þjóðhags-
stofnun og Seðlabankanum.
Meiri skatta á einkaneyslu
Að sögn Ara hefur ASÍ ekki ná-
kvæma útlistun á því til hvaða að-
gerða þurfi að grípa í efnahagsmál-
um.
„Viö höfum lagt til að dregið
verði úr opinberum framkvæmdum,
til dæmis i samgöngumálum, núna
á sama tíma og einkamarkaðurinn
er á fleygiferð. Auk þess tel ég per-
sónulega að draga þurfi úr einka-
neyslu sem er alveg gifurlega mikil
og heldur mikið til uppi þenslunni
og viðskiptahallanum. Einkaneyslu
er hægt að hemja með skattlagningu
á neyslu og lántökur. Þetta er óvin-
sælt en þetta er nauðsynlegt og get-
ur verið áhrifaríkt. Annars förum
við miklu verr út úr þessu þegar
upp verður staðið," segir Ari Skúia-
son.
sama hraða og áður og í raun eru
veikar vísbendingar í þá átt þó ekki
hafi það enn skilað sér í þessum töl-
um. Síðan gæti olíuverð farið lækk-
andi eins og spáð hefur verið að
myndi gerast eftir mitt áriö. Mér
finnst ekki að öll teikn séu á versta
veg. En þetta hefur ekki skilað sér í
tölunum og þar sem tiltölulega
skammur tími er til stefnu gagnvart
viðmiðunarmörkum kjarasamninga
þá hefur maður af þessu verulegar
áhyggjur. Ég tel hins vegar ekki
timabært að kveða upp afgerandi
dóma í því efni. En það sem þarf að
koma til er marktæk breyting," seg-
ir Ari Edwald.
Opinberir dragi úr útgjöldum
Að sögn Ara Edwald hafa for-
svaramenn Samtaka atvinnulífsins
oft sagt að sú þróun sem verið hafi
á opinberum útgjöldum sé óviðun-
andi. „Samneyslan hefur verið vaxa
sem hlutfall af vergri landsfram-
leiðslu þrátt fyrir mikinn vöxt
landsframleiöslunnar. Við teljum
því einsýnt að taka verði fastar á í
rekstrarútgjöldum sveitarfélaganna
og ríkisins. Það er allt of lítil um-
ræða um þetta í samhengi efnahags-
mála meðal sveitarfélaganna, sér-
staklega hjá stærri sveitarfélögun-
um. En hvað ríkið snertir þá hefur
það verið kynnt af forsvarsmönunm
ríkisfjármálanna að það hafi verið
stigin skref til þess að skerpa fram-
kvæmd fjárlaga þannig að ekki
muni verða eins mikill framúrakst-
ur og hefur verið,“ segir Ari og
bendir á að of mikil umsvif opin-
berra aðila hafi hvetjandi áhrif á
„Ef þetta væri reynt í einhverju
öðru landi þá gengi það ekki því þá
kæmi samkeppnin inn í. Hér er
maður nokkuð sannfærður um það
að hin tryggingafélögin koma á eftir
og gera nákvæmlega það sama. Hjá
olíufélögunum hækkar eitt félagið
klukkan þrjú, það næsta klukkan
fimm og hið þriðja klukkan sjö en
hjá tryggingafélögunum tekur þetta
kannski tvær vikur," segir Ari.
Bjartsýnistal ábyrgöarhluti
í kjölfar ummæla Ara Skúlasonar
og fleiri í vikunni um vaxandi verð-
bólguvá varðaði forsætisráðherra
við því sem hann kallaði vanstill-
ingu í umræðu um verðþróunina.
Davíð gaf þar með í skyn að þeir
sem tala um aukna verðbólgu kunni
sjálflr að kynda undir óhagstæða
þróun. Ari segist ekki vera að tala
upp verðbólguna.
stjóm á íslandi er Seðlabankinn.
Hann reynir að halda verðlagi stöð-
ugu með gífurlega miklum vaxta-
mun gagnvart útlöndum og meö því
aö reyna að halda genginu háu og
stöðugu. Margir eru óhressir með
að Seðlabankinn sé eina verkfærið
vegna þess að herkostnaðurinn af
þessu lendir fyrst og fremst á út-
flutningsgreinum og samkeppnis-
greinum, sem stóðu illa fyrir,“ segir
Ari.
Verðbólga á íslandi þreföld
Ari Skúlason segir að í áður-
nefndu tryggingarákvæði samning-
anna frá í mars felist ekki föst tala
heldur muni fyrst og fremst fara
fram efnhagslegt stöðumat og póli-
tískt mat í febrúar næstkomandi.
„Við geröum kjarasamningana á
þeirri forsendu aö verðlag færi
hratt lækkandi og að á fyrri hluta
Ekki öli teikn vond
Ari Edwald, framkvæmdastjóri
Samtaka atvinnulífsins, segist óttast
að verðbólgan innan þessa árs verði
í efri mörkum þess sem Þjóðhag-
stofnun og Seðlabanki hafa spáð,
eða eitthvað yfir 5%. Ari segist hins
vegar gera sér vonir um að hún
hjaðni og að vísbendingar séu þar
um. Hann segir þær hækkanir, sem
hafa verið, séu í sjálfu sér ekki ein-
stakir atburðir.
„En það er staðreynd að fáir þætt-
ir hafa mjög mikil áhrif, eins og olí-
an og húsnæðismálin. Þróun mat-
vælaverðs hefur hins vegar verið í
rétta átt, matvæli hafa beinlínis
lækkað. Breytt þróun á fáum liðum
getur valdið hörðum breytingum.
Þó ekki sé hægt að segja til um það
en hvort raunveruleg vending hafi
orðið þá vonar maður aö til dæmis
fasteignaverð muni ekki skríða með
einkaneyslu.
„Við leggjum ekki til skattahækk-
anir en það er augljóst, og það end-
urpeglast í viðskiptahallanum, að
einkaneyslan er mikil og þarf að
draga úr henni. En samneyslan hef-
ur áhrif á einkaneyslu og það setur
þrýsting þegar ríkið semur um
meiri launahækkanir en fyrirtækin
geta fylgt. Það er alveg rétt að einka-
neyslan hefur verið of mikil en það
eru ákveðin teikn á lofti um að úr
henni geti dregið. Verðbólgan sem
er núna hefur bitiö í kaupmáttinn
hjá fólki og dekkra útlit í efnahags-
málum ætti að hafa áhrif til þess að
fólk eyði ekki eins miklu,“ segir Ari
Edwald.
Davíð Oddsson, forsætisráðherra
og ráðherra efnahagsmála, sá sér
ekki fært að svara spumingum DV
um þessi mál.