Dagblaðið Vísir - DV - 13.07.2000, Blaðsíða 15

14
19
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Svelnn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoóarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aörar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíöa: http://www.skyrr.is/dv/
Vtsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaöam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuöi 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins i stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viömælendum fyrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Margslunginn trúarhiti
Fyrrverandi biskup og biskupsfaðir fór fjarri öllu vel-
sæmi, þegar hann líkti gagnrýnendum ýmissa þátta
kristnihátíðar við nazista. Ummæli hans voru dapurleg
móðgun við milljónir fómardýra nazismans. Með saman-
burðinum gerði biskupinn örlög þeirra lítilfjörleg.
Léleg aðsókn kristnihátíðar er orsök streitunnar hjá
hinni kirkjulegu fjölskyldu á íslandi, þar sem gamli bisk-
upinn og nýi biskupinn, aðalpresturinn, tónsmiðurinn og
almannatengillinn em allir í einni og sömu fjölskyldunni
og taka in solidum inn á sig erfiða stöðu mála.
Lúterska ríkiskirkjan rændi kristnihátíðinni og gerði
hana að herkvaðningu sinna manna með feiknarlegum
auglýsingum og áróðri. Herkvaðningin fór gersamlega út
um þúfur og er orðin tilefni aukinnar umræðu um bága
stöðu ríkiskirkjunnar í hugskoti fólksins í landinu.
Það voru mistök að gera kristnihátíð að lúterskri inn-
ansveitarkróníku. Ríkiskirkjan gegnir mikilvægu hlut-
verki í lífi þjóðarinnar sem opinber helgisiðastofnun á
mikilvægum stundum, en kveikir ekki mikinn trúarhita í
brjóstum fólks. Hún er deild í stjómarráðinu.
Japanir ganga enn lengra en íslendingar á þessu sviði.
Þeir hafa tvenn óskyld trúarbrögð í senn, ganga í hjóna-
band að Búddasið og deyja inn í Shintosið. Þetta veldur
þeim engum geðklofa, enda er um formlega helgisiði að
ræða, en ekki neina persónulega trúarreynslu.
Þannig væri hægt að taka ásatrú inn í íslenzka trúar-
batteriið sem aðra deild í kirkjumálaráðuneytinu. Eins og
hún er stunduð í Ásatrúarfélaginu virðist hún ekki
kveikja mikinn trúarhita í hjörtum manna, en gagnast vel
til helgisiða við mikilvægar stundir í lífi fólks.
Sumir telja það ríkiskirkjunni helzt til gildis, að hún
taki upp pláss trúarinnar í tilveru þjóðarinnar og dragi
þannig úr útþenslu sértrúarsafnaða, þar sem ríkja fjörug
messugerð og miklir ræðuskörungar, endurskímir og per-
sónuleg trúarreynsla að bandarískum hætti.
Trúarhiti leynist víðar í þjóðfélaginu en í viðurkennd-
um söfnuðum á skrá Hagstofunnar. Viku eftir mislukkaða
kristnihátíð flykktust Freysdýrkendur í langtum stærri
hópum á óvenjulega langvinna graðhestasýningu, sem
stóð klukkutimum saman og dögum saman.
í lokaatriðinu var Freyr leiddur inn á völlinn í gervi
kraftaverkahestsins Orra frá Þúfu við trylltan fögnuð
safnaðarins, þar sem heitasta ósk manna er að vinna í
happdrætti, þar sem dregið er um, hvaða öndvegishryssur
megi njóta sæðis hans fyrir 350.000 krónur hver.
Trúarhiti og trúarofstæki leika lausum hala í kaffistof-
ur hestamanna, þar sem gerður er samanburður á krafta-
verkahrossum. Ef Ásatrúarfélagið drægi úr Óðinsdýrkun
sinni og sneri sér að arftökum Hrafnkels Freysgoða og
Fals í Efstadal, mundi hagur þess vænkast að mun.
Freyjudýrkun er einnig útbreidd hér á landi, studd
sögupersónum Halldórs Laxness og ímynd Bjarkar söng-
konu, þar sem konan stígur fram sem dularfullt náttúru-
afl, kynorkumögnuð álfkona, eins konar móðir Jörð.
Freyja birtist þjóðinni í gervi Úu og Bjarkar.
Náttúrudýrkun hins foma siðar hefur læðst inn i við-
skiptalífið á íslandi, þar sem ferðabransinn gerir út á
Orra frá Þúfu, Úu og Björk. Sveitarfélög láta meira að
segja prenta nákvæm kort af byggðum álfa og huldafólks
og bjóða upp á skipulagðar ferðir milli þessara staða.
Trúarhiti íslendinga er margslunginn og mestahur ut-
an ríkiskirkjunnar, þótt menn virði hana sem helgisiða-
stofnun. Kristnihátíðin opinberaði þetta.
Jónas Kristjánsson
+
____________________________________________FIMMTUDAGUR 13. JÚLÍ 2000_FIMMTUDAGUR 13. JÚLÍ 2000
jysr
Leiguhúsnæði - samsettar lausnir
„Ofanábygging blokka, sambýlishúsa og þaðan af minni húsa getur verið ódýrari
fyrir þœr sakir að það sem byggt er á er þegar komið upp úr jörð með öllum lögn-
um, götum og félagslegri fjárfestingu. “
Aukning á framboði
leiguhúsnæðis. Á stundum
eru til samsettar lausnir á
vandamálum. Veruleg eftir-
spum er eftir leiguhúsnæði
á suðvesturhominu. En það
er til leið. Hún er sú að
hleypa upp þakinu á húsum
og gera þar leiguíbúðir. Það
yrði gert með því að leyfa
byggingu ofan á húsnæði,
þar sem slíkt hentar tækni-
lega séö, með skilyrðum.
:í fyrsta lagi að eigendur
hússins einn eða fleiri við
nágrennisamþykkt myndu
eiga þessar ibúðir, en þær væru
leiguíbúðir til útleigu til óskyldra að-
ila. Slík kvöð myndi liggja á íbúðinni
í tuttugu og frnim ár. Á móti kæmi,
að ekki yrðu greidd gatnagerðargjöld
og um leiguna giltu sömu reglur og
um ávöxtun sparifjár.
Fjármögnun
Gera yrði ráð fyrir að fjármögnun
yrði t.d. sjötíu prósent í gegnum hús-
bréf eða annað þvílikt. Þá væri gert
ráð fyrir einhverjum þokkalegum
staðli á íbúðinni og innréttingum, en
alls ekki það dýrasta og flottasta.
Hugsunin í þessu er því sú að sveitar-
félagið, sem er skylt að hýsa
fólk, standi við sitt á fremur
einfaldan hátt, en þeir sem
leggja fram fjármuni séu að
ávaxta sitt sparifé. Leigan
reiknaðist á þrískiptan hátt;
vegna viðhalds og kostnað-
ar, vegna lánsfjár og vegna
eiginfjár eigenda í íbúðinni
sem sparifé til ávöxtunar
ásamt ágóða af eignamynd-
un sem slíkri.
Þetta er mál, sem þarf
bæði almenna skoðun og
sérstaka eftir hvort það
hentar að byggja ofan á
eldra húsnæði. Við viljum þétta
byggð, en ekki missa óbyggt land
inni í bæjum. Við viljum ekki mynda
fátækrahverfi fyrir fólk sem sakir
framfærslu bama hefur ekki sömu
tekjumöguleika og þeir sem eiga
fleiri að til að létta þann róður.
Tímabundið ástand
Litlir tekjumöguleikar eru oft
tímabundið ástand. En það er þetta
fólk sem er á biðlistum eftir hús-
næði. Félagslega er óæskilegt að það
safnist saman í lakara húsnæöi og
myndi eitthvert sameiginlegt von-
leysi. Miklu betra er og æskilegra að
byggð sé blönduð fólki af ýmsum
tekjustigum. í því máli eru fjöldi fé-
lagslegra atriða.
Þá er það tæknilegur kostnaður. -
Ofanábygging blokka, sambýlishúsa
og þaðan af minni húsa getur verið
ódýrari fyrir þær sakir að það sem
byggt er á er þegar komið uppúr jörð
með öllum lögnum, götum og félags-
legri fjárfestingu. Þá þarf sumstaðar
að endurnýja þak, það kemur inn í
dæmi ofanábyggingarinnar. En
einnig er hægt að lyfta góðu þaki.
Því er það gert að tillögu hér, að
sveitarfélög á suðvesturhorninu
skoði þessa leið og myndi sameigin-
lega afstöðu.
Þorsteinn Hákonarson
Þorsteinn
Hákonarson
framkvæmdastjóri.
Kristnihátíð, saga og uppruni
Unga fólkið segir: „Enginn skýrði
út af hverju við mættum ekki missa
af því að fara á Þingvöll.“. Tengslin
við söguna og upprunann virðast
óðum rofna, hugurinn er bundinn
við núið. Á Þingvöllum er allt þrung-
ið fomri sögu, „hugann grunar hjá
grassins rót...“ spor frumkvöðlanna
sem „komu með eldinn um brimhvít
höf‘. Jafnvel gömul tóftabrot öðlast
helgi. „1 bæjartóftum bleikra eyði-
dala, birtist þeim margt sem heyra
steininn tala“.
Á allt slær töfrablæ ef mönnum
tekst að horfa berum augum á
undrin, hugurinn skynjar söguna,
þjóðveldisöldina, kristni-
tökuna, sjálfstæðisbarátt-
una, umbrot jarðarinnar,
heljaröfl náttúrunnar, líf-
ríki vatnsins sem er ein-
stakt.
Ótrúleg yfirsýn
Er það ekki undarlegt að
sögurnar okkar sem þjóðin
hefur lesið í aldir, að því er
okkur finnst þurrausið, eru
endalaus uppspretta nýrra
kenninga, verða aldrei lesn-
ar til hlítar. ísland er eina
landið þar sem kristni var lögtekin geirs,
Guömundur G.
Þórarinsson
verkfræóingur.
án þess að nokkur væri
drepinn, án þess að nokkur
væri barinn. Sagan um Þor-
geir Ljósvetningagoða hef-
ur lifað með þjóðinni sem
dæmi um visku, mannvit,
ótrúlega yfirsýn á erfiðri
stund. Tengsl eru sótt við
hulin mögn, vitund al-
heimsins, undir feldinum.
Nú setur prófessor Hjalti
Hugason fram þá kenningu
að e.t.v. sé Ari fróði að lýsa
þingi 120 árum seinna, e.t.v
“ hafi hann samið ræðu Þor-
frásögnin af kristnitökunni sé
„Vangaveltumar leiða hver af annarri en sagan, sögumar, undarlegt afrek fátœkrar
afskekktrar smáþjóðar, lifa, öðlast sífellt nýtt líf, veita sífellt nýja útsýn. “
- Sögusýning á Kristnihátíð.
bókmenntaperla.
Aðrir horfa mjög á þau orð að
Síðu-Hailur hafl keypt það af Þor-
geiri að kveða upp úrskurðinn, e.t.v.
hafi vel verið greitt fyrir og enn aðr-
ir gera mikið úr áhrifum þess að
konungur hélt hjá sér fjórum höfð-
ingjasonum og hótaði að drepa þá ef
kristni væri ekki lögleidd. Vanga-
veltumar leiða hver af annarri en
sagan, sögumar, undarlegt afrek fá-
tækrar afskekktrar smáþjóðar, lifa,
öðlast sífellt nýtt líf, veita sifellt nýja
útsýn. Umburðarlyndi heiðinna
manna gagnvart hinum heiðna sið
var meira en kristinna manna síðar
gagnvart „trúvillingum".
Að lifa af alefli.
Líklega verða menn hamingjusam-
astir af því að vaka og vinna. Listin
að lifa, lífemislistin að lifa sjálfum
sér og öðrum til góðs er erfiðust og
mikilvægust allra lista. Jafnframt
verða menn að láta storma samtím-
ans gnauða um sig og taka þátt í lífí
og stríði samfélagsins, vera meðvit-
aðir um sögu og menningu þjóðar
sinnar. I því felst að láta ekki skyndi-
læti hversdagsins fenna yfir sig, ná
að líta yfir sviðið og skynja samhengi
sögunnar. Til þess gafst óvenjulegt
tækifæri á Þingvöllum nú.
Á slíkum stundum er eins og
„kveiking frá hugskoti, handan við
myrkvaða voga“ varpi bliki um sjón-
sviðið og spurningin hvaðan mannin-
um komi sú hugsun aö telja sig af
æðri heimi, að vona og trúa, verður
hugljómun og ævintýri í senn. Vit-
neskjan um uppranann veitir fótfestu
og spumingamar sem senda rætur
sínar niður í hið ókunna efla þrosk-
ann og auka dýpt og gildi lífsins.
Guðmundur G. Þórarinsson
Með og á móti
Tjónin tala sínu máli
„Ég vitna í nýlega
ályktun Ökukenn-
arafélags íslands
þar sem menn
telja rétt að skoða hvort ekki
sé rétt að gera það, í ljósi
reynslu ökukennara á þvi að
kenna 17 ára ökumönnum
annars vegar og 18 ára hins
vegar.
Grandvöllur hugmyndarinn-
ar er sá að tjónin eru flest hjá
yngstu aldurshópunum og sýnilega
mest hjá 17 ára hópnum enda er
hann reynsluminnstur. Menn hafa
spurt sig hvort hækkun ald-
ursins færi ekki bara til
slysatíðnina en erlendar út-
tektir hafa sýnt að 18 ára ald-
urshópurinn veldur þá mest-
um tjónum en það verður
hins vegar samdráttur.
Síðan eru það ýmis hagnýt
atriði sem ekki er hægt að
líta fram hjá, s.s. bílastæða-
vandinn við framhaldsskól-
ana, færri hnit, færri árekstr-
ar og síðan mun þetta styðja við
almenningssamgöngukerfið. “
Runólfur
Ólafsson
framkvæmdast/óri.
bílprófsáldurinn?
Ekki verið að taka rétt á vandanum
„Það þroskast eng-
inn nema komast
í þroskandi að-
stæður. Við losn-
um ekki við eiturlyf og óalda-
seggi á unglingsaldri ef við
höfum unglingana í bama-
skóla til tvítugs. Þeir verða
að komast í þá aðstöðu að
þau geti þroskast sem öku-
menn. Ég held að verið sé að
seinka vandamálinu pínulítið
með því að hækka aldurinn.
Ég held að stjórnvöld séu búin að
glutra hverju tækifærinu af öðru til
að laga þessi mál. Þegar
æfingaaksturinn var settur á
átti að grípa alla þá einstak-
linga sem vildi leiðbeina ung-
lingunum og setja í endur-
menntun, öðruvísi átti ekki
að leyfa fólkinu að kenna.
Mín skoðun er sú að öku-
kennslan kenni krökkunum
það sem þau þurfa að kunna,
það sem skemmi það séu fyr-
irmyndirnar úti í umferð-
inni. Umferðarmenninguna í heild
þarf að laga, það sér maður þegar
maður fer erlendis."
Eggert Valur
Þorkeisson
ökukennari.
Þau tjón sem unglingar valda í umferðinni hafa verið miklð í umræðunni að undanförnu og hefur umtalið aukist í tengslum vfö hækkanir
ökutækjatrygginga. Því hafa menn velt því fyrir sér hvað sé til ráða og hefur hækkun bílprófsaldurs verið helst nefnd.
Ummæli
Landbúnaðarsýningin
„Bú 2000 og
Landsmót hesta-
manna era framlag
landbúnaðarins til
að stuðla að því að
höfuðborgin standi
undir þeim heiðri
sem henni hefur
hlotnast. Landbúnaðarsýningin hef-
ur þannig fjölþætt hlutverk og hlýt-
ur vonandi þann dóm að hún sýni
fjölbreyttan, öflugan, islenskan land-
búnað og staðfesti að stór hluti af
atvinnu og verðmætasköpun þessa
lands tengist landbúnaði og þjón-
ustu við hann.“
Ari Teitsson, form. Bændasamtaka ís-
lands, I Bændablaöinu 11. júlt.
Tollalækkun skásti
kosturinn
„Veiking krónunnar myndi hafa
þau áhrif að útflutningstekjur
ykjust en á móti kæmu þau nei-
kvæðu áhrif að verð á innfluttum
vörum hækkaði, sem er sérstaklega
óæskilegt þar sem verðbólga er of
mikil fyrir. Ríkisstjómin hefur það
hins vegar á valdi sínu að mæta
slíkum verðlagsáhrifum af veikingu
krónunnar með því að lækka tolla
og aðflutningsgjöld á innfluttar vör-
ur.“
Úr forystugreinum Viöskiptablaösins
12. júlf.
Frjáls fíkniefnaneysla
„Að afnema bann
við innflutnmgi,
sölu og dreifingu
flkniefna er líkt og
að afnema reglur
um hámarkshraða
á íslenskum vegum
... Ef og þegar ræða
á um frelsi í meðferð fíkniefna þarf
umræðan að snúast um allt aðra
hluti. Hún á að snúast um öryggi,
umhyggju og hugsanlega minni
skaða af völdum efnanna en ekki að
skapa aðstöðu og möguleika einstak-
linganna til að mega græða á sölu
og dreifingu þeirra."
Ómar Smári Ármannsson, aöstyfirlög-
regluþjónn í Reykjavík, f Mbl. 12. júlf.
Hundleiðinlegir
í tryggingunum
„Það er ekki á hverjum degi sem
Garri hefur gaman af því að hlusta
á forsvarsmenn tryggingafélaganna.
Garri er ekki beinlínis stofnanalega
sinnaður en öðru máli gegnir um
tækúnana i tryggingunum. Þeir
brosa aldrei, eru ávallt ábyrgir, nota
langar og illskiljanlegar setningar
og eru bara yfirleitt hundleiðinlegir
að mati Garra.
Úr pistli Garra, Brandarakarlar,
f Degi 12. júli.
Skoðun
Allan afla að landi
Kjallari
Þeir sem fylgjast með
fréttum, einkum Sjón-
varpsins, en þekkja minna
til af eigin raun, eru orðn-
ir nokkuð sannfærðir um
það að sjómenn séu glæpa-
menn, slík sé umgengni
þeirra um auðlindina.
Staðan í brottkastumræð-
unni, með endalausum
játningum og tilboðum um
frekari játningar, minnir
óþægilega á sögur af öðr-
um játningum á öðrum
tímum. Og það eru ekki
bara eigin brot sem liggja þungt á
mönnum heldur ekki síður annarra.
- Og sannarlega eru sögumar ljótar.
Þegar svo þeir sem stýrt hafa sam-
tökum skipstjómenda staðhæfa ít-
rekað að öllum fiski undir 70 sentí-
metrum sé hent, er myndin full-
komnuð. Hvers mega sín þá skip-
stjórar sem neita að hafa tekið þátt í
athæftnu? Það vonda við umræð-
una, enn sem komið er, er það að all-
ir hafa verið dæmdir.
Ekki nóg að benda á skítinn
En það er gott að umræðan er
komin upp á yfirborðið og vonandi
leiðir hún til þess að allir verði með-
vitaðri um stöðu mála, vandinn
gerður sýnilegur og viðráðanlegur -
og síðan tekist á við hann. Það er
Svanfríður
Jónasdóttir,
þingkona Samfylkingar.
nefnilega ekki nóg að benda
á skítinn, hann þarf að
hreinsa upp. Það þarf að
benda á raunhæfar aðferðir
sem leiða til betra ástands.
Þá hefur umræðan orðið til
góðs. Sjávarútvegsráðherra
trúir á Stóra bróður, boð og
bönn, helst með eftirlits-
myndavélum.
Auðvitað er brottkast
bannað nema við tilteknar
aðstæður sem skilgreindar
era í lögum. En það þarf að
laða menn til réttrar
breytni og til þess virka efna-
hagslögmálin best. Sjómenn þurfa
einfaldlega að hafa hag af því að
koma með allan afla að landi og fá
laun fyrir sína vinnu.
Menn gleyma því gjarnan í hita
umræðunnar, að sá afli sem kemur
um borð og gerður er að verðmæt-
um, eru líka laun sjómannanna.
Boð um það að vinna launalaust
orkar ekkert öðruvísi á sjómenn en
aðra launþega. Þess vegna virka
þau meðul best sem ívilna mönnum
fyrir að koma með allan afla að
landi.
Leiöin aö betri umgengni
Svarið er ekki svo einfalt að það
liggi í kvótakerfinu. Það þekkja þeir
sem unnið hafa í öðrum kerfum eða
verið við frjálsar veiðar. En ein-
hverjar skýringar er að finna í
kvótaleysi einstakra útgerða sem
veiða fyrir aðra og er þá gert að
koma með tiltekna tegund af tiltek-
inni stærð að landi. Og skýringar er
þá jafnframt að finna í því að útgerð-
armenn hafa ekki fallist á það að all-
ur afli yrði seldur yfir fiskmarkaði
og fiskvinnslan gæti sérhæft sig með
kaupum þar í stað þess að nú fer
„valið“ á hráefninu til vinnslunnar
fram úti á sjó.
Fyrir rúmum áratug lagði ég það
til að sjómenn fengju að hirða og
selja allt undirmál en útgerðin fengi
ekkert. Þetta var tilraun til nálgim-
ar þess að allur afli kæmi að landi.
Það er hins vegar ljóst að ekki er að-
eins um undirmál að ræða og þær
tillögur sem ég hef tekið þátt í að
flytja síðan hafa tekið mið af þeim
veruleika. Einnig því að finna þurfi
þá hárfínu linu sem liggur á milli
þess að hægt sé að gera þá kröfu til
sjómanna að þeir gangi frá aflanum
til frekari vinnslu i landi og hins að
beinlínis borgi sig fyrir áhöfnina að
gera út á „aukfiskinn".
Þetta er ekki auðvelt en það er
þama sem leiðin liggur að betri um-
gengni og því að allur afli komi að
landi. Og í því liggja hinir stóru
hagsmunir okkar allra.
Svanfríður Jónasdóttir
„Auðvitað er brottkast bannað nema við tilteknar aðstœður sem skilgreindar em í
lögum. En það þarf að laða menn til réttrar breytni og til þess virka efnahagslög-
málin best. Sjómenn þurfa einfaldlega að hafa hag af því að koma með allan afla
að landi ogfá laun fyrir sína vinnu.“