Dagblaðið Vísir - DV - 14.07.2000, Qupperneq 5

FÖSTUDAGUR 14. JÚLÍ 2000
DV
5
Fréttir
^ Genarannsóknir og líftækni eru mál dagsins:
Island talið gullmoli
erfðafræðinga
- eigum góðar heimildir varöandi ættfræði og heilsufar
Umræður um genarannsóknir og
miðlægan gagnagrunn í heilbrigðis-
kerflnu hafa verið líflegar að undan-
fornu og sýnist sitt hverjum. Flest-
um eru ljósar þarfir þess að rann-
saka manninn, komast að því hvaða
hlutverki hvert gen gegnir til að
geta fundið leiðir til að bæta og
breyta því sem aflaga hefur farið í
hönnuninni. Svo er aftur á móti
spuming um það hvernig á að nota
þær upplýsingar sem til staðar em
og hvemig koma má í veg fyrir að
þeir sem fjárhagslegan hag hafa af
þeim geti komist í þær.
Á fjölsóttu málþingi Urðar, Verð-
andi, Skuldar á Hótel Loftleiðum í
vikunni töluðu þekktir erlendir vís-
indamenn og lögfræðingar um gildi
genarannsókna, líftæknina í heild
og árangur þann sem þegar hefur
náðst í kortlagningu erfðagena
ásamt framförum i læknisfræði sem
tengjast erfðarannsókum.
Um eitt voru allir vísindamenn-
imir sammála. ísland er hreinasti
gullmoli fyrir erfðafræðinga og þeir
horfa til landsins með vonarblik í
augum. Hér er tiltölulega hreinn
kynstofn norrænna manna. Við eig-
um mjög fullkomnar ættfræðiskrár
langt aftur í aldir og talsvert full-
komnar sjúkrarskár. Og mannfjöldi
viðráðanlegur í rannsóknarvinnu.
Á fyrmefndu málþingi tók Leroy
Hood, prófessor í líftækni, fyrstu til
máls og ræddi um hraða genarann-
sóknanna, tæknina við að breyta
„slæmum" genum í „góð“ og hugs-
anlegar siðferðisspumingar sem
upp hljóta að koma þegar hægt
verður að fikta í erfðamengi manns-
ins og jafnvel að framleiða fólk eftir
pöntunum. Hann útskýrði fyrir
áheyrendum hvernig fjórir bókstaf-
ir eru látnir tákna genaröðina
(basaröð í kjarnasýru) og fór laus-
lega í gegnum söguna.
Þýðingarvinnan er eftir
„Genakortinu má líkja við Rósettu-
steininn," sagði Shankar Subramani-
am, prófessor í lífupplýsingatækni og
stofnandi Biological Workbench á
Netinu (http://sdsc.workbench.edu):
„Við höfum þýtt nokkur táknanna en
eigum enn eftir að komast að hvað
meginhluti þeirra táknar.
Hann ræddi um mikilvægi að geta
„skraddarasaumað" lyf handa hverj-
um og einum en við þær rannsóknir
binda lyfjafyrirtæki og læknar mikl-
ar vonir.
Shankar tók einnig dæmi um það
hvemig lagfæring á einu geni í hrís-
grjónum gat orðið til þess að bæta
uppskeru og koma með því í veg fyr-
ir hungur og slæmt efnahagsástand.
Skapa líf?
„Við getum fjótlega skapað líf,“
sagði Glen A. Evans, stofnandi
Nanogen, sem stendur einna fremst
í gerð DNA flögutækni, og bætti því
við að innan fárra ára mætti búast
við þvf að tæki til genaskoðunar
yrðu svo fyrirferðarlítil að jafnvel
lögreglumenn gætu haft þau í bíl
sínum og kannað á einfaldan hátt
hvort menn eru þeir sem þeir segj-
ast vera. Hann sagði talsverða
áherslu vera lagða á hundarann-
sóknir því margar hundategundir
væri búið aö rækta vandlega til að
fá fram ákveðna eiginleika og því
auðvelt að einangra þar ákveðin
gen og í framhaldi af því sambæri-
leg gen í manninum. „Kaupmenn
yrðu glaðir ef hægt væri að ein-
angra genið sem veldur því að sum-
ir eru kaupglaöari en aðrir," sagði
hann og hló við.
„Fjórðungi bregður til fósturs,"
hefur löngum verið sagt hér á landi
og átt við að uppeldið gilti aðeins
1/4 þegar um hegðun og persónu-
leika manna væri að ræða. Bruce
Wals, prófessor og líftölfræðingur,
ræddi um áhrif gena um umhverfis
og sýndi niðurstöður ýmissa rann-
sókna þar sem reynt hefur verið að
sýna fram á að ákveðin gen fram-
kölluðu ýmist sjúkdóma eða hegð-
un. Hins vegar lagði hann ríka
áherslu á nauðsyn þess að fara var-
lega í ályktunum og að taka þurfi
marga þætti inn til að fá marktæk-
ar niðurstöður. Best væri að rann-
saka eineggja tvíbura sem aðskildir
hafa verið við fæðingu.
Áhugi á genalækningum er mikifl
og vonir bundnar við að í framtíð-
inni verði hægt að útrýma ýmsum
genatengdum sjúkdómum. Ekki var
mikið fjallað um slíkt á ráðstefn-
Fréttaljós
Vigdís Stefánsdóttir
blaðamaður
unni en þó var komið inn á það
hvemig verið er að gera tilraunir
með að laga gen og skipta út genum
sem eru gölluð. Einnig það hvernig
verði hægt með genaupplýsingum
að aðstoða fólk við að forðast að-
stæður sem kallað geta fram
ákveðna sjúkdóma þar sem gen
þeirra gæfu til kynna veikleika
gagnvart þeim.
Enn þá er þetta mikið til á til-
raunastigi en þó eru um tíu ár síð-
an fyrsti krabbameinssjúklingurinn
fór i slíka meðferð og hefur þróun á
krabbameinum verið ör. Tvö gen
sem tengd eru krabbameinum fund-
ust nýlega, þar af annaö á íslandi,
en landið er af vísindamönnum
talið standa mjög framarlega í rann-
sóknum af þessu tagi.
Siðferðisspumingar sem upp
koma við gagnasöfnun á heilbrigðis-
sviði era margar, þó svo nauösyn-
legt sé að safna sem flestum gögn-
um. Hverjir eiga að fá aðgang að
slíkum upplýsingum, hvernig á
gæta þess að hægt sé að tengja upp-
lýsingar og fólk saman, hversu
miklum upplýsingum á að safna og
þar fram eftir götimum. Og síöast
en ekki síst er hægt að veita einka-
leyfi til einhvers sem að genum
manna snýr - hvort sem það eru
upplýsingar eöa aðferðir?
Miklll áhugi
Á fjölsóttu málþingi Urðar, Verðandi, Skuldar á Hótel Loftleiöum í vikunni töl-
uöu þekktir erlendir vísindamenn og lögfræðingar um gildi genarannsókna.
Umferð um Vesturland:
Með almesta
móti í sumar
DV, BQRGARNESI:
Umferð um Vesturland hefur ver-
ið með almesta móti það sem af er
sumri. Að sögn ferðaþjónustuaðila i
Borgamesi stefnir í mesta umferð-
arsumar í héraðinu til þessa en
þetta kemur fram í Skessuhorni,
fréttablaði Vestlendinga.
Til samanburðar má geta þess að
um síðustu helgi var umferðin fyrir
Hafnarfjall
18.872 bílar
frá föstudegi
til sunnudags
en sömu helgi
í fyrra fóru
16.197 bílar
þessa leið.
Þess skal þó getið að veðrið var
betra á Vesturlandi um síðustu
helgi en á sama tíma síðasta ár.
Þrátt fyrir aukna umferð um Vest-
urland virðist hún skila sér misjafn-
lega á einstaka staði og meðal ann-
ars er misjafnt hljóðið í ferðaþjón-
ustuaðilum á Snæfellsnesi. -DVÓ
f Hvalfiar&argöngum.
Glaumbar í Reykjavík:
Tóbaksauglýsing veldur usla
Heilbrigðiseftirlit Reykjavíkur
rannsakar nú hvort Team Lucky
Strike skilti sem hangir fyrir ofan
innganginn á Glaumbar i Reykjavík
sé tóbaksauglýsing.
„Lögreglan talaði við okkur en ég
sagði þeim að þetta væri ekki sígar-
ettuauglýsing. Það stendur þama
„Team Lucky Strike" og þetta er
ekki alveg eins og lógóið hjá Lucky
Strike. Þar fyrir utan seljum við
ekki þessar sígarettur," sagði Wil-
helm Norðflörð, framkvæmdastjóri
Glaumbars. Skiltið hefur hangið
utan á Glaumbar í ein níu ár og er
að sögn Wilhelms merki pilukasts-
klúbbs í London.
Forsaga málsins er sú að í síðustu
viku bað lögreglan í Reykjavík um-
hverfis- og heilbrigðisnefnd borgar-
innar um að kanna hvort um sígar-
ettuauglýsingu er að ræða, en bann-
að er að auglýsa tóbak á Islandi. Að
sögn Hrannars Bjöms Amarssonar,
formanns umhverfis- og heilbrigðis-
DV-MYND
Tóbaksauglýslng
Lögreglan í Reykjavík hefur beöiö heilbrigöiseftirlitiö aö kanna hvort Team
Lucky Strike merkiö á Glaumbar sé sígarettuauglýsing, en tóbaksauglýsingar
eru algjörlega bannaöar á íslandi.
nefndarinnar, eru undantekningar
þó geröar ef veriö er að auglýsa
aðra vöru undir vörumerki tóbaks-
ins. Hrannar sagði að ekki virtist
sem veriö væri að auglýsa neitt
annað en sígarettumar á Glaumbar.
„Umhverfis- og heilbrigðisnefnd-
in fól heilbrigðiseftirlitinu aö ganga
í máliö og fylgja því eftir í samræmi
við lög og reglu og ég tel allar líkur
á því að þess verði krafist að merk-
iö verði tekið niður," sagði Hrann-
ar.
„Það er dýrt að taka þetta niður,
þetta hangir saman viö annað þarna
utan á húsinu. En þetta er nú ekk-
ert stórmál, við tökum skiltið bara
niður ef út í það fer,“ sagði Wil-
helm.
Hrannari var einnig falið að ræða
viö tóbaksvamarnefnd um aukið
samstarf heilbrigðiseftirlitsins og
tóbaksvamamefndar varðandi for-
vamir og eftirlit með útsölustöðum
tóbaks i Reykjavík. -SMK