Dagblaðið Vísir - DV - 02.08.2000, Blaðsíða 15

14
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000
MIÐVIKUDAGUR 2. ÁGÚST 2000
27
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiðlun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvsmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Sveinsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aóstoóarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaðaafgreiðsla, áskrift:
Þverholti 11,105 Rvtk, simi: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vtsir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiölunar: http://www.visir.is
Ritsfjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreiflng: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25, sími: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 461 1605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiölun hf.
Filmu- og plótugerö: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverð á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblaö 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aösent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endurgjalds.
DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl viö þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Breytingar hjá Eimskip
Höröur Sigurgestsson, sem verið hefur forstjóri Eim-
skipafélags íslands frá árinu 1979, hefur ákveðið að
láta af störfum síðar á þessu ári. Þó afskiptum Harðar
af Eimskip sé þar með ekki að öllu lokið er ljóst að
brotthvarf hans úr forstjórastól er tímamót í sögu fé-
lagsins, sem og í íslensku viðskiptalífi.
Allir sem til þekkja eru sammála um að Hörður Sig-
urgestsson hafi stjórnað Eimskip einstaklega vel og
hefur Qárhagslegur styrkur félagsins vaxið með hverju
ári. Halda má því fram að undir stjórn Harðar Sigur-
gestssonar hafi Eimskip breyst úr því að vera skipafé-
lag í aðhliða flutningafyrirtæki með umfangsmikla
Qármálastarfsemi sem aukabúgrein.
Hægt er að halda því fram að hlutfallsleg völd Eim-
skips séu ekki eins mikil nú og þau voru fyrir einum
eða tveimur áratugum, enda kominn fram á sjónar-
sviðið fjöldi einstaklinga og fyrirtækja sem hefur góða
fjárhagslega burði til að takast á við hin ýmsu verk-
efni. En valdaþræðir Eimskips liggja hins vegar vítt
um íslensk þjóðfélag og þá þræði hefur Hörður Sigur-
gestsson spunnið að stærstum hluta ásamt stjórn fé-
lagsins. Þannig hefur félagið verið brimbrjótur í harðri
valdabaráttu viðskiptablokka sem fjölmiðlar hafa á
stundum kallað kolkrabba og smokkfisk - einkafram-
takið og Sambandsfyrirtækin.
Síðustu ár hafa verið hagstæð fyrir Eimskip og hlut-
hafa félagsins. Á síðasta ári skilaði félagið ásamt dótt-
urfélögum 1.436 milljónum króna í hagnað og var arð-
semi eiginfjár 18%. Veltufé frá rekstri var nær 2,2
milljarðar króna. Þessar tölur sýna öðrum betur ár-
angur félagsins.
Á undanförnum árum hafa orðið töluverðar breyt-
ingar á Eimskip. Þar skiptir mestu útrás félagsins sem
starfrækir nú dótturfyrirtæki víða um heim. En
einnig hefur skipuleg innreið Eimskips á íslenskan
hlutabréfamarkað haft veruleg áhrif á félagið sjálft og
íslenskt atvinnulíf í heild. Burðarás, fjárfestingarfélag
Eimskips, hefur á undanförnum árum fjárfest með
skipulegum hætti í íslensku atvinnulífi og er orðið
ráðandi í nokkrum af stærstu útgerðarfyrirtækjum
landsins. Um síðustu áramót nam markaðsverðmæti
hlutabréfa í eigu Burðaráss tæpum 20 milljörðum
króna en á liðnu ári fjárfesti félagið fyrir liðlega fimm
milljarða. Burðarás er því orðinn hornsteinninn í við-
skiptaveldi Eimskips.
Eimskip og stjórnendur þess hafa verið langt frá því
að vera óumdeildir og á stundum verið sakaðir um
einokunartilburði á sviði flutninga og óeðlilega fjár-
festingu í öðrum fyrirtækjum til að tryggja viðskipta-
hagsmuni. Það hefur því oft gustað um félagið og for-
stjórann í glímu við stjómvöld en ekki síður við fjöl-
miðla. Hörður Sigurgestsson, sem nú hefur ákveðið að
láta af starfi sínu, kemur hins vegar ósærður út úr
þeim átökum.
Hörður Sigurgestsson hefur siglt Eimskip í gegnum
mikla breytinga- og uppbyggingartíma og skilar hlut-
höfum fjárhagslega og stjórnskipulega sterku fyrir-
tæki. Ingimundur Sigurpálsson, sem tekur við af
Herði síðar á þessu ári, tekur því við góðu búi. En
hver maður hefur sinn stíl og án efa munu breytingar
verða með nýjum manni. Hverjar þær verða mun tím-
inn leiða í ljós.
Óli Björn Kárason
DV
Skoðurw
Huldufólk nútímans
Einhverjum þótti einkenni-
legt þegar dómur féll í stóra
flkniefhamálinu að féð sem fór
í það að afla eiturlyfjanna var
dregið frá ágóðanum af söl-
unni. Kostnaðurinn við að ger-
ast sekur dregur þannig úr
sektinni. Merkir þetta að
kostnaðurinn við það að stela
verði framvegis dreginn frá
ágóðanum af þjófnaðinum á
svipaðan hátt og sumt er frá-
dráttarbær til skatts?
Skuggaráðuneyti íslands
Hér eins og í öðrum löndum,
ríkja sérstök lögmál við öflun og sölu
eiturlyfja. Mikil sala er ekki stunduð
án þess að einhverjir valdamenn
standi á bak við hana. í ríki eiturlyfj-
anna er skuggaráðuneyti líkt og hjá
útlagastjómum og oftast eru í því
einhverjir frá lögreglunni, tollinum
og athafnalífinu. I flestum löndum er
fjármagn af sölu fikniefna það mikið
að engin leið er að uppræta söluna
án þess að skaða hagkerfið. Þeir sem
þykjast vera að berjast gegn eiturlyfj-
um em í flestum tilvikum yflr-
breiðslur sem þekkja veruleikann
manna best. Það er ekki auðvelt að
vita hve mikið fjármagn
af eiturlyfjasölu er kom-
ið í íslenska hagkerfið,
en ekki er ólíklegt að hin
svonefnda aðfor að krón-
unni og leyndin kringum
það hverjir stóðu að
henni, sé á einhvern hátt
tengd þessu.
Það kemur í Ijós...
Eftir viðtali að dæma
veit forsætisráðherrann
hver hristi stoöir
sænsku krónunnar en
ekki þeirrar íslensku.
Það verður bara að koma í ljós eins
og sagt er hér í stjómmálum þegar
eitthvað er þagað í hel. Þannig er
þetta i landi þar sem allir vita allt
um alla en enginn veit neitt. Ai-
menningm- og einkum foreldrar eiga
sök á því hvemig komiö er fyrir
hluta unglinga. Foreldrar þykjast
ekki hafa hugmynd um hverjir selja
börnum þeirra flkniefnin sem þau
neyta fyrir framan nefið á þeim.
Vilja foreldrar þá að börn sín fari í
hundana? Eflaust. Að öðrum kosti
myndu þau vera meira á varðbergi.
Líka er hitt, aö foreldrar af „æsku-
Guðbergur
Bergsson
rithöfundur
Þeir sem þykjast vera að berjast gegn eiturlyfjum eru í flestum
tilvikum yfirbreiðslur sem þekkja veruleikann manna best. “
kynslóöinni" em á vissan
hátt hrædd bæði við börn-
in sín og sannleikann.
Sá er háttur hér á landi
að fólk sér ekki það sem
sést heldur það sem hugs-
anaganginum hentar að
sjá með öðru eöa blinda
auganu. Því er það að þeg-
ar eiturlyfjaneytendur
koma úr meðferð er þeim
sama þótt hluti af bestu
árum ævinnar hafi verið
eyðilagður af þeim sjálf-
um, foreldrum og eitur-
lyfjasölum. Hjá þeim er
hvorki löngun til að segja
til sökudólganna né sjálfs-
ásökun eða sektarkennd.
Það eina sem þeir leita eft-
ir er viss frægð sem eitur-
lyfjasjúklingar. Það er í
samræmi við afbökun
fyrrum samúðar með lítil-
magnanum sem hefur
breyst í mjúka hræsni
þeirra sem eru nú á fullu
kaupi í hjálparstarfinu og
verða þekktir í fjölmiðl-
um.
Guðbergur Bergsson
Samband ríkis og kirkju
í kjölfar kristnihátíðar
hefur umræða um samband
ríkis og kirkju fengið byr
imdir vængi. Virðist ýms-
um þátttaka eða þátttöku-
leysi í Þingvallahátíðinni
gefa tilefni til aðskilnaðar
þessara stofhana. Fljótt á
litið sýnist þó langsótt að
draga svo róttækar ályktan-
ir af aðsókn að útihátíð á
suðvesturhominu. Ugg-
laust voru margir á kristni-
hátið sem ekki líta á þátt-
töku sína sem stuðning við
þjóðkirkjufyrirkomulagið. Eins má
ætla að um land allt hafi dyggir
stuðningsmenn þjóðkirkjunnar sýsl-
að við sitt og ekki talið sig eiga heim-
angengt til tveggja daga há-
tíðar á Þingvöllum. Mis-
traustar ágiskanir um fjölda
hátíðargesta gefa því vart til-
efiii til aðgerða í þessu efhi.
Tengsl kirkjunnar
við fólkiö
Eigi að endurskoða tengsl
rikis og kirkju væri nær-
tækara að byggja á þeirri
endurteknu niðurstöðu
kannana að vel yfir helming-
ur þjóöarinnar hefur lýst sig
samþykkan aðskilnaði. Það
er þó alls ekki ljóst hvemig túlka
beri þá niðurstöðu. Ekki hefur farið
fram nein markviss umræöa um það
hvemig sambandi kirkjunnar og
þjóðarinnar sé í raun varið, hversu
víðtækt og djúpstætt það sé og hver
eðlileg skipan á tengslum ríkis og
kirkju sé i ljósi þess. - í nútímasam-
félagi getur samband ríkis og kirkju
nefnilega varla ráðist af öðru en
tengslum kirkjunnar við fólkið í
landinu og hlutverki hennar meðal
þess. Þá benda síendurteknar fullyrð-
ingar þess efnis að hér á landi starfi
ríkiskirkja til þess að hugmyndir
margra um lagalegt samband ríkis og
kirkju séu á reiki. Mergurinn máls-
ins er að merkingarbær munur er á
ríkiskirkju- og þjóðkirkjuskipan þó
hann kunni fremur að vera stigs- en
eðlismunur. Ekki verður við það
unað að hróflað verði að marki við
tengslum ríkis og kirkju á grundvelli
skoðanakannana nema ljóst sé að
svarendum hafi verið veittar ná-
kvæmar og réttar upplýsingar um
núverandi tengsl. Þá ber þess að
gæta að aðskilnaöur ríkis og kirkju
fer sjaldan fram í einum áfanga og
verður seint algjör hafi ríkis- og síð-
ar þjóðkirkjufyrirkomulag á annað
borð verið til staðar. Þessi mál horfa
öðru vísi við þar sem slík skipan hef-
ur aldrei tíðkast líkt og raun er á t.d.
í Bandaríkjunum.
Um aðskilnað og aðskilnað
Athyglisvert er að á síðustu árum
hefur hliðstæð þróun átt sér stað
varðandi lagalega stöðu þjóðkirkj-
unnar hér á landi og í Svíþjóð. Má í
raun segja að þessar tvær systur-
kirkjur hafi nú sömu réttarstöðu, í
Svíþjóð er litið svo á að samband rík-
is og kirkju hafi í raun verið rofið.
Hér dettur engum í hug að svo sé.
Þau tengsl sem enn eru til staðar og
hvíla fremur á stjómarskrá en lög-
um eru þó e.t.v. miklu frekar tákn-
ræns en réttarfarslegs eðlis. Það
kann sem sé stundum að vera mats-
atriði hvenær aðskilnaður hafi raun-
verulega farið fram og hvenær ekki.
Þegar spurt er um afstöðu til að-
skilnaðar rikis og kirkju þarf sem sé
að skýra hverju á að slíta, hvemig
aðskhnaðurinn eigi að fara fram,
hversu langt hann skuli ná og hverj-
ar afleiðingar hans kunni að verða
fyrir einkahagi hvers og eins. Al-
menningur hlýtur að ráða ferðinni
varðandi breytingar á sambandi rík-
is og kirkju. Áður en leiðbeinandi
umræða hefur farið fram í þessu efni
verður þó öll tölfræði því miöur
marklítil.
Hfjalti Hugason
„Eigi að endurskoða tengsl ríkis og kirkju vceri nœrtœkara að byggja á þeirri endur-
teknu niðurstöðu kannana að vel yfir helmingur þjóðarinnar hefur lýst sig sam-
þykkan aðskilnaði. “
Með og á móti
Sjálfsagt embætti
landsins fram það besta úr
fórum sínum í menningu og
umhverfi. Þar koma ávallt
margir að undirbúningi og
leggja allan metnað sinn í
heimsóknimar.
Sjálfsagt hafa heimsóknir
forseta íslands til annarra
nvci mcu oiiiu jiiuh, iJi>uucgL Hiálmar landa einnig einhverja þýð-
fólk og frambærilegt. Allir Jónsson ingú.
hafa þeir sinnt embættinu af aiþingismaöur Vafalaust má segja að emb-
virðuleik en jafnframt af al- — ættið sé gagnslítið í krónum
þýðleik. talið en óbeina gildið og vægi emb-
Heimsóknir forsetans á lands- ættisins er verulegf*.“
byggðina hafa ávailt skipt miklu
máli fyrir íbúa þjóðarinnar - þegar
slíkt gerist dregur fólk í hémðum
i „tmDæm ior-
^ seta íslands hefur
j verið mér sjálfsagt
■mBr frá því að ég man
eftir mér og ná-
tengt stofnun og sögu lýðveld-
isins.
Forsetarnir hafa verið
ViTrrvv* vmoA nínn iwAti vxvAAi 1 nrv+
{-
Embœtti forseta Islands
Óþarft samkvæmisembætti
„Ég er á móti
embættinu og tel
að það eigi að
leggja niður. Þetta
er óþarft sam-
kvæmisembætti og þeim
skyldum sem forsetinn gegnir
og skipta einhverju máli verð-
ur auðveldlega komið fyrir
öðruvisi. Þar að auki hefur
núverandi forseti að mínum
dómi dregiö mjög úr virðingu
embættisins og tekið upp ein-
hvers konar stíl sem ég trúi að sé
flestum íslendingum á móti skapi.
Mér finnst forsetinn haga sér eins og
fólk af konungaættum í útlöndum ger-
ir. Síðasta dæmið er trúlofún-
arfundur sem forsetinn hélt í
fjölmiðlum - eins og hann
væri danskur prins. Ég trúi
ekki að íslendingar vilji að
forseti íslands birtist þeim
með þessum hætti. Samkvæm-
isskyldum, sem embættið
gegnir, má koma fyrir t.d. í
höndum forseta Alþingis.
Skyldum eða verkefhum, sem
forsetanum ber samkvæmt
stjómskipunarreglum, er auð-
velt að koma fyrir, t.d. hjá þingforset-
anum og eftir atvikum öðrum æðstu
handhöfum annarra valdþátta ríkis-
ins.“ -Ótt
Jón Steinar
Gunniaugsson
hæstaréttar-
lögmaöur
Hj| Ólafur Ragnar Grímsson, forsetl íslands, sór embættiseló í upphafi annars kjörtímabils síns í gær.
Ummæli
ekki ÓRG
„En úr því menn
eru að tala um þjóð-
kjöma forseta þá er
rétt að taka eitt
fram: Það er
vafasöm sagnfræði
og óviðkunnanleg
gagnvart meirihluta
Islendinga að halda því fram að á
Bessastöðum sitji forseti sem íslenska
þjóðin hafi kosið. Núverandi forseti
var kosinn í forsetakosningum sumar-
ið 1996. Mikill meirihluti kjósenda
kaus alls ekki Ólaf Ragnar Grímsson.
Og lái honum hver sem vill.“
VefÞjóöviljinn, andriki.is 1. ágúst 2000
Hvað veldur?
„Við þurfum það
marga að í þessari
þenslu sem nú rikir
hefur okkur ekki tek-
ist að manna alla
stóla... Laun og
vinnuaðstaða hér eru
fyllilega sambærileg
við það sem gerist hjá bifreiðarstjór-
um annars staðar þannig að það er
ekki orsökin."
Lilja Ólafsdóttir, forstjóri SVR, í Mbl.
1. ágúst 2000
Skýringa víða
að leita
„Það era margar
skýringar á þessari
fylgislægð. Ýmsar
klaufalegar uppákom-
ur og svo hitt að
kynningarþátturinn í
starfi flokksins á þeim
mörgu góðu verkum
sem við höfum verið
að vinna er ekki nógu
góður. Okkur hefur ekki tekist að
koma þeim á framfæri. Á því sviði
em ráðherrar Sjálfstæðisflokksins
snillingar."
Hjálmar Árnason, þingmaður Framsókn-
ar á Reykjanesi, I Degi 1. ágúst 2000
Vantar grimmd og
ágreining
„Skásti kosturinn þrátt fyrir allt er
að reyna að halda þetta út, en þá með
meiri grimmd gegn íhaldinu. Áherslu-
munur þessara ólíku flokka verður að
verða fólki ljósari. Það kostar ekkert
að láta slá í brýnu af og til. Ágreining
er betra að opinbera svo fremi að
hann snerti ekki sjálfa efnahagsstjóm-
ina eða öryggi landsins. Ef flokkurinn
sýnir ekki klæmar munu æ fleiri
kjósendur álíta Framsóknarflokkinn
vera eins konar fjórða hjól undir
vagni hins allsráðandi Sjálfstæðis-
flokks. Þvi miður."
maddaman.is 31. júli 2000
Kusum
Er hvíldin góð?
„Hvildu þig, hvfid er góð,“ sagði
kölski við bóndann forðum en ekki
reyndist það heillaráð. Landlæknis-
embættið slær líka á aðra strengi og
hvetur fólk til hreyfingar og hefi-
brigðra lifhaðarhátta. Sagt er að ekki
sé aðeins um að ræða að bæta árum
við lifið heldur lífi við árin. Ég óttast
þó að einn hópur hafi gleymst í þessu
átaki, þ.e. sjúklingamir sem „liggja"
á sjúkrahúsunum. Ég hef rekið mig á
að enn tíðkast að fólk liggi þar meira
eða minna í rúminu þótt dagur sé og
á ég þá ekki við þá sem geta ekki
hreyft sig tímabundið eða tfi lang-
frama heldur fólk sem getur og ætti
að hreyfa sig þótt það sé veikt. Legan
liggur í orðunum „að liggja á spítala“.
Þegar ég heimsæki veikt fólk, sem er
í náttfótum og liggur mestan part fyr-
ir, segi ég þó ekkert þegar ég heyri að
það trúir því að best sé að hvíla sig
því að hvíldin sé góð.
Lærði að lesa 98 ára
Ég fór að hugsa um þetta þegar ég
„Þegar ég heimsœki veikt fólk sem er í náttfötum og
liggur mestan part fyrir segi ég þó ekkert þegar ég
heyri að það trúir því að best sé að hvíla sig því að
hvíldin sé góð. “
Þetta verður allt í lagi
Saga Georges lýsir ekki aðeins
striti blökkumanns í þjónustu hvítra
húsbænda heldur sögu margra
bandarískra blökkumanna eftir lok^
þrælastríðsins. Faðir hans lagði hon-
um þá lífsreglu að láta sig engu
varða hvað aðrir gerðu, gæta þess
eins að vera sjálfur góður og heið-
virður maður sem gæti verið stoltur
af sjálfum sér. George lifði alla ævi
samkvæmt þeirri gullnu reglu.
„Ég segi fólki að hafa ekki áhyggj-
ur af lífinu. Þetta verður allt í lagi.
Þetta þarf fólk að heyra. Lífið er gott
eins og það er.“
Hann segist alltaf horfa fram á við
og ekki fást um hið liðna. Hann hef-
ur misst fjórar konur og eina dóttur^
en börnin hans komust öll vel tii
manns. Hann er önnum kafinn en
lítur til með barnabarnabaminu
sínu þegar tóm gefst til og hann er
ekki sjálfur í skólanum.
Já, það er spuming: - Er hvíldin
nokkuð góö?
Hólmfríöur K. Gunnarsdóttir
las bók sem vinkona mfn
lánaði mér. Bókin heitir Líf-
ið er svo gott og er ævisaga
101 árs gamals bandarísks
blökkumanns, Georges Daw-
sons. Höfundar bókarinnar
eru tveir, George sjálfur og
Richard Glaubman. George
hóf lestramám þegar hann
var 98 ára en þegar gengið
var frá handriti bókarinnar
árið 1999 var hann 101 árs
og sótti skóla á hverjum
degi. Hann hafði þá náð
þeim tökum á lestri að hann
gat lesið sér til gagns og
gleði. Sum orð í bókum komu honum
reyndar spánskt fyrir sjónir, eins og
til dæmis kolvetni, en hann segist
aldrei hafa velt því fyrir sér hvað
hann borðaði. Hann stæði á gati við
að svara öllu því fólki sem vildi endi-
lega fá að vita hvernig hann hefði far-
ið aö því að halda góðri líkamlegri og
andlegri heilsu, aö hafa allar tennur
heilar, að eiga enn létt með gang og
vera klár í kollinum. „Ég
hef gert það sem ég vil og
aldrei velt þessu fyrir mér.“
Reyndar hafði hann aldrei
lyst á brennivíni, tóbaki,
kaffi eða smjöri.
Það var þröngt í búi hjá
foreldrum hans sem ólu upp
fjórtán böm og bjuggu á eig- -íc
in koti í Texas. Fjögurra ára
gamall fór George litli að
létta undir með pabha sín-
um og tólf ára var hann
sendur að heiman til að
vinna hjá öðrum myrkr-
anna á milli en faðir hans
sótti laun hans einu sinni í mánuði.
George langaði til að fara í skóla en
efnin leyfðu það ekki. Fyrst effir tví-
tugt gat hann unnið sjálfum sér. Þá
ferðaöist hann dálítið og vann fyrir
sér þar sem hann kom. Hann vann
jafnan mikla erfiðisvinnu í sögunar-
myllum, við lagningu jámbrauta og
loks í mjólkurbúi. Hann fékk enga
kennslu í vinnustellingum eða
fræðslu um hollt mataræði. Vegna
þess að hann kunni ekki að lesa*
vandi hann sig snemma á að taka vel
eftir, horfa á og læra utan að. Það
kom honum að góðu gagni. Þegar
hann var 65 ára varð hann að hætta
að vinna i mjólkurbúinu. Hann hafði
önglað svolitlu saman en dóttir hans
veiktist af krabbameini og hann
varði öllu sem hann átti til að greiða
fyrir meðferð hennar sem þó reyndist
árangurslaus. Eftir þetta vann hann
garðyrkjustörf á eigin vegum fram
undir nírætt.
Hólmfrídur K.
Gunnarsdóttir