Dagblaðið Vísir - DV - 21.08.2000, Blaðsíða 15

15
MÁNUDAGUR 21. ÁGÚST 2000
X>V_____________________________________________________________________________________________________________________Menning
Umsjón: Þörunn Hrefna Sigurjönsdóttfr
■
Þegar Jón Leifs samdi verkið
Baldur samdi hann það sem tón-
verk og sviðsuppfærslu án orða.
Jafnhliða tónlistinni gerði hann
nákvæma lýsingu af uppfærslu
verksins og eru þessar lýsingar
svo stórbrotnar, öfgakenndar og
óhefðbundnar að nákvæm upp-
færsla eftir þeim væri vart mögu-
leg nema í sýndarveruleika tölv-
unnar. Þátttakendur sýningar-
innar, samkvæmt hugmyndum
Jóns, væru t.d. ekki eingöngu
dansarar heldur einnig
hreyfilistamenn og íþróttamenn
svo og vélmenni. Þó að Jón hefði
gert sér mjög ákveðnar hugmynd-
ir um uppsetningu Baldurs tók
hann það skýrt fram að þeir lista-
menn sem réðust í sýningar á
verkinu nýttu sinn eigin sköpun-
arkrafti við uppfærsluna. Þetta
frelsi nýtir Jorma Uotinen sér vel
þegar hann semur dansana i upp-
færslimni sem sýnd var í Laugar-
dalshöllinni á föstudainn.
Lýsingar Jóns á sviðsupp-
færslu Baldurs endurspegla hug-
myndir sem þróast höfðu innan
dansins og að einhverju marki
innan kvikmyndanna í Þýska-
landi á miliistríðsárunum. Þau ár
sem Jón Leifs bjó í Þýskalandi
var mikið umrót í þarlendum
dansheimi þegar ungir danslista-
menn höfnuðu gildum hins klass-
íska balletts og fóru sinar eigin
leiðir í sköpuninni. Frægust var
Mary Wigman en hún vann og
rak lengi skóla í Leipzig þar sem
Jón lærði og hjó um skeið. í verk-
um sínum fékkst hún meðal ann-
ars við þau innri öfl sem búa í
hverri manneskju og þá ekki sið-
ur þau myrku en þau ljósu. í
hennar huga var ballettinn orð-
inn sótthreinsaður vegna ofurá-
herslu á léttleika og guðlega feg-
urð og möguleikar hans til tján-
ingar því takmarkaðir. Hann
gæti t.d. ekki lýst þeim þjáning-
um sem mannskepnan hafði
skapað eins og t.d. með styrjöld-
um og byltingum.
Dýrsleg stemning
Tónlist Jóns Leifs fjallar um öf-
und og afbrýðisemi Loka út í Bald-
ur og hræðilegar afleiðingar þess.
Dregin er upp mynd af göfugleika
Baldurs, ást hans á Nönnu og vin-
sældum hans meðal ása sem og iil-
girni og slægð Loka. Við sköpun dansverks við tón-
listina velur Jorma Uotinen að leggja aðaláhersluna
á afbrýði Loka vegna ástar Baldurs og Nönnu.
Þannig verður ástarsagan í forgrunni en mikilvægi
Baldurs fyrir allt líf i goðheimum hverfur í skugg-
ann. Vegna þess að dramatík tónlistarinnar felst ekki
síður í áhrifúm Baldms í heimi ása veldur þetta því
að framvinda verksins verðm á köflum nokkuð óljós.
dýrslegum og hömlulausum ástríð-
um sem Jón Leifs miðlar í henni.
Hópatriðin komust næst því að
fylgja tónlistinni hvað óbeislaða
orku varðar, einkum í upphafsat-
riðinu þar sem mannhrökin eiga
sviðið. Örsmáar höfuðhreyfingar
sem skjóta upp kollinum hér og
þar skapa, ásamt nálægð dansar-
anna við gólfið, dýrslega stemn-
ingu.
Vantar á tiifinningahita
íslenski dansflokkurinn stendur
sig vel að vanda. Innkoma Loka,
Aapo Siikala, þar sem hann sígur
inn á sviðið eins og kónguló, var
mjög skemmtileg og eitthvað
slóttugt við það hvernig hann
laumar sér inn í sjónsvið áhorf-
andans. Slóttugleikinn týnist síð-
an nokkuð í hægum stífum gangi
um sviðið og sterkum einfóldum
hreyfimynstrum. Einfaldar og
skýrar hreyfmgar Baldurs, í túlk-
un Sami Saikkonen, lýsa mýkt og
blíðu, sérstaklega í samskiptum
hans við Nönnu. Greinilegt er að
hér eru frábærir dansarar á ferð,
þó að átök persónanna væru held-
ur bragðdauf sem þungamiðja
verksins. Nina Hyvarinen bauð af
sér mikinn þokka í hlutverki
Nönnu. Tjáning hennar á sorginni
vegna dauða Baldurs var t.a.m.
bæði sterk og grípandi.
Sviðsmynd verksins, speglar,
málmplötur, gríðarstórir ís-
píramídar og eldspúandi gólf, var
mikilfengleg. Lýsingin undirstrik-
aði vel stemninguna í sviðsmynd-
inni og í dansinum, oft mjög björt
en einnig dulúðleg. Búningarnir
voru fallegir en hnésiðar lendar-
skýlur aðalkarldansaranna og
hvítur kjóll Nönnu minntu þó
meira á Rómverja eða Egypta en
norræna æsi.
Dansverkið sem Jorma Uotinen
hefur samið við tónverk Jóns
Leifs, Baldur, er áhugavert dans-
verk sem gleður augað. í ljósi tón-
listarinnar og átakamikillar sögu
vantar þó upp á tilfmningahita og
ofsa; hinn eldheiti ástarþríhym-
ingur var oft of svalur.
Sesselja G. Magnúsdóttir
Höfundur tónlistar: Jón Leifs. Dans-
höfundur og búningahönnuöur: Jorma
Uotinen. Hljómsveitarstjóri: Leif
Segerstam. Leikmynd og lýsing:
Kristin Bredal. Kórstjóri: Höröur Ás-
keisson. Leiklistarráöunautur: Kjartan Ragnarsson. Aö-
stoöarmaöur danshöfundar: Jarri Heikkinen. Dansarar:
Baldur: Sami Saikkonen; Loki: Aapo Siikala; Nanna: Nina
Hyvárinen, og dansarar íslenska dansflokksins. Einsöngv-
ari: Loftur Erlingsson. Hljómsveit og kór: Sinfóníuhljóm-
sveit íslands og Schola Cantorum.
DV-MYND E.ÓL.
Hinn fagri og góði Baldur
„Dansinn myndar á margan hátt skemmtilegt samspii viö magnaöa tónlistina en hann
dregur einnig úr dýrslegum og hömlulausum ástríöum sem Jón Leifs miðlar í henni, “ segir
Sesselja Magnúsdóttir m.a. í gagnrýni sinni um Baldur eftir Jón Leifs.
í heild var dansverk Jorma þó heilsteypt og fallegt;
kannski of fallegt í samanburði við átökin í tónverk-
inu. Jorma velur að nota einfaldar og skýrar hreyf-
ingar og miklar endurtekningar sem gerir verkið að-
gengilegt og stílhreint auk þess sem einfaldleikinn
skapar orku og styrk.
Dansinn myndar á margan hátt skemmtilegt sam-
spil við magnaða tónlistina en hann dregur einnig úr
Mmm.. .Menningarnótt
DV-MYND EINAR ORN
Menningarnótt í miðborginni
Alls staöar var fólk og nær ómögulegt aö sjá nokkurn skapaðan hlut
annan þegar leiö á kvöldiö. Þarna voru fullir unglingar í bland viö tinandi
gamalmenni, góöglaðir bisnesskarlar, börn í kerrum - allt, allt of mikiö
af alls konar fólki.
Næturnar hefjast snemma þegar Reykja-
víkurborg á afmæli. Laust eftir hádegi
ákvað umsjónarmaður menningarsíðu að
drífa sig af stað ásamt fríðu föruneyti, en
ákveða ekki neitt fyrirfram, þó að hann
væri sérlega vel að sér um dagskrána, held-
ur láta straumana bera sig hvert sem vera
vildi.
Listasafh Reykjavíkur var opið upp á
gátt og ákváðum við að byrja á því að skoða
snöggvast alla sali safnsins og dást að
meisturunum. Fyrir rælni var rölt upp
Laugaveginn og næstum í flasið á einum
þeirra sem náðu í mark í maraþonhlaup-
inu. Við Laugaveginn sat fólk með harm-
óníkur og framleiddi dillandi tóna, sólin
skein og margir voru broshýrir.
Alveg án þess að ætla það villtumst við
inn í Hlaðvarpann á bakaleiðinni þar sem
konur sáu um skemmtiatriðin en karlar
gengu um beina. Konur héldu ræður, lásu
ljóð eftir konur, sungu lög eftir konur, um
konur og konur léku á hljóðfæri. Við feng-
um okkur köku með rjóma. Það var gaman
að hlusta á sögur af því hvernig Hlaðvarp-
inn varð til, þegar Albert Guðmundsson
var skammaður á þingi fyrir að veita auka-
fé í starfsemi kvenna og óttaðist að verða
hengdur. Þegar karldula ætlaði að kaupa
hlutabréf í Hlaðvarpanum, var meinað það
vegna kynferðis - en keypti svo bréf á
nafni löngu látinnar móður sinnar og komst upp
með það.
Næsta skref var að reyna að verða sér úti um
mat á veitingahúsi en lánaðist ekki. Keyrt var um
alla borg og alls staðar var sama sagan - troðfullt
út úr dyrum, minnst hálftíma bið. Við enduðum
spariklædd á hamborgarabúllu I Hafnar-
firði.
Jesús í smiðjunni
Eftir mat var rölt niður að höfn þar
sem fólksfjöldi hafði safnast um leirlista-
félagið sem brenndi muni sína í margs
konar ofnum. Þar var við hliðina spánsk-
ur járnsmiður sem bar nafnið Jesus Ang-
el, lamdi járn upp á gamla mátann og
hamaðist á físibelg, kolsvartur í framan.
Islistamenn heilluðu böm með ótrúleg-
um skúlptúrum í Bankastræti, Guð-
mundur Steingrímsson djassari var kóf-
sveittur í geðveiku stuði í Eymundsson
og sólbrúnn halelújamaður minnti okkur
á Guð á Lækjartorgi.
Svo var það allt fólkið. Alls staðar var
fólk og nær ómögulegt að sjá nokkurn
skapaðan hlut annan þegar leið á kvöld-
ið. Þarna voru fullir unglingar í bland
við tinandi gamalmenni og góðglaða bis-
nesskarla, böm í kerrum - allt, allt of
mikið af alls konar fólki.
En það er lika gaman að upplifa sig
svo áþreifanlega sem hluta af vinsam-
legu samfélagi. Allir voru sérkennilega
kurteisir og allir vora góðir og glaðir.
Flugeldasýninguna var svo horft á af
smábátabryggju í vesturbænum þar sem
spegilsléttur sjórinn endurvarpaði lita-
dýrðinni... þar sem maður sat við mann og hrifn-
ingarandvörp borgarbarna bárust til himins.
Mmm.. .Menningamótt.
Sjálfstætt fólk
í Hannover
Allar þær
þjóðir sem taka
þátt í heims-
sýningunni
EXPO 2000 í
Hannover fá
sinn sérstaka
dag þar sem
kynnt er menn-
ing þjóðarinn-
ar á ýmsan máta. íslenski þjóðar-
dagurinn er 30. ágúst og verður
þá fjölbreytt dagskrá ýmissa list-
greina. Sýning Þjóðleikhússins á
Sjálfstæðu fólki eftir Halldór
Laxness var valin sem leiklistar-
framlag íslands og er þetta viða-
mesta leiksýning sem nokkru
sinni hefur farið úr landi.
Hin rómaða leikgerð Kjartans
Ragnarssonar og Sigríðar Mar-
grétar Guðmundsdóttur á Sjálf-
stæðu fólki skiptir sem kunnugt
er verkinu í tvo hluta og verða
þeir báðir sýndir 30. ágúst í borg-
arleikhúsinu í Hannover.
í tilefni af þessu hefur verið
ákeðið að hafa í framhaldi örfáar
sýningar á Sjálfstæðu fólki á
Stóra sviði Þjóðleikhússins.
Verkið var frumsýnt í mars 1999
og gekk fyrir fullu húsi allt til
loka þess árs. Þá var sýningum
hætt svo nú er tækifæri fyrir þá
sem misstu af Sjálfstæðu fólki að
sjá þessa einstöku sýningu. Að-
eins verður um örfáar sýningar
að ræða, nokkrar kvöldsýningar
og örfáa „langa leikhúsdaga",
þar sem báðir hlutarnir eru
sýndir á einum og sama degin-
um.
Ingvar E. Sigurðsson fékk
Menningarverðlaun DV 2000 í
leiklist fyrir túlkun sína á Bjarti
og var sýningin í heild einnig til-
nefnd til verðlauna.
Hvað er stjórn-
málasaga?
Á morgun
hefst á ný dag-
skrá hádegis-
funda Sagn-
fræðingafélags
íslands. Það er
dr. Auður
Styrkársdóttir
stjórnmála-
fræðingur sem
ríður á vaðið og flytur fyrirlest-
ur sem hún nefnir „Stjómmála-
saga: Vald var það heillin“.
Fundurinn verður haldinn í
Norræna húsinu í hádeginu og
er hluti af nýrri fyrirlestraröð
Sagnfræðingafélagsins sem
nefnd hefur verið Hvað er
stjómmálasaga?
Auður Styrkársdóttir er dokt-
or í stjórnmálafræði og kenndi
lengi við félagsvísindadeild Há-
skóla íslands. Rannsóknir Auð-
ar hafa einkum beinst að hlut
kvenna í stjórnmálum, þátttöku
þeirra og áhrifum, og doktors-
ritgerð hennar fjallaði um hið
sögulega efni gömlu kvennalist-
anna í Reykjavík og hvaða lær-
dóma stjórnmálafræðin geti
dregið af rannsóknum á stjóm-
málaþátttöku kvenna. Nýút-
komið er ritið Equal
Democracies? sem var sam-
vinnuverkefni á vegum Norður-
landaráðs um stjómmálaþátt-
töku kvenna og áhrif þeirra á
Norðurlöndunum og sjálfs-
stjórnarsvæðunum, en Auður
var einn ritstjóra bókarinnar.
I fyrirlestrinum mun Auður
fjalla um samvinnu sagnfræð-
innar og stjómmálafræðinnar,
sundrungu þeirrar samvinnu og
varfærnislegar þreifingar á síð-
ustu árum. Hún mun einnig
fjalla um þýðingu sagnfræðinn-
ar fyrir stjómmálafræðina og
þýðingu stjómmálafræðinnar
fyrir sagnfræðina, a.m.k. þar
sem vald kemur viö söguna.
Þróunin á íslandi verður rædd
og framtíðarhorfur.
Eru allir áhugamenn um
sögu hvattir til að koma á fund-
inn og taka þátt í umræðum.