Dagblaðið Vísir - DV - 30.09.2000, Blaðsíða 10

10
Skoðun
LAUGARDAGUR 30. SEPTEMBER 2000
Útgáfufélag: Frjáls fjölmiölun hf.
Stjórnarformaöur og útgáfustjóri: Sveinn R. Eyjólfsson
Framkvæmdastjóri og útgáfustjóri: Eyjólfur Svelnsson
Ritstjórar: Jónas Kristjánsson og Óli Björn Kárason
Aöstoðarritstjóri: Jónas Haraldsson
Auglýsingastjóri: Páll Þorsteinsson
Ritstjórn, skrifstofur, auglýsingar, smáauglýsingar, blaöaafgreiösla, áskrift:
Þverholti 11, 105 Rvík, sími: 550 5000
Fax: Auglýsingar: 550 5727 - Ritstjórn: 550 5020 - Aðrar deildir: 550 5999
Græn númer: Auglýsingar: 800 5550. Áskrift: 800 5777
Stafræn útgáfa: Heimasíða: http://www.skyrr.is/dv/
Vísir, netútgáfa Frjálsrar fjölmiðlunar: http://www.visir.is
Ritstjórn: dvritst@ff.is - Auglýsingar: auglysingar@ff.is. - Dreifing: dvdreif@ff.is
Akureyri: Strandgata 25,-simi: 462 5013, blaðam.: 462 6613, fax: 4611605
Setning og umbrot: Frjáls fjölmiðlun hf.
Filmu- og plötugerð: ísafoldarprensmiðja hf. Prentun: Árvakur hf.
Áskriftarverö á mánuði 1950 kr. m. vsk. Lausasöluverð 180 kr. m. vsk., Helgarblað 250 kr. m. vsk.
DV áskilur sér rétt til að birta aðsent efni blaðsins í stafrænu formi og í gagnabönkum án endur-
gjalds. DV greiðir ekki viðmælendum fýrir viðtöl við þá eða fyrir myndbirtingar af þeim.
Afskekkta álverið
Það sker í augu, að sölumenn Kárahnjúkavirkjunar
veifa núna jarðgöngum milli byggða á Austfjörðum
framan í ráðamenn Norsk Hydro til að sýna fram á auk-
ið framboð af mannauði í nágrenni Reyðarfjarðar og
reyna þannig að lífga við áhuga þeirra á Reyðaráli.
Með þessu er búið að bæta kostnaði jarðganganna
við fyrirhugaðan virkjunarkostnað. Verið er að bjóða
niðurgreiðslu ríkisins á orkuverði Landsvirkjunar og
gera Reyðarál að stærsta styrkþega íslandssögunnar.
Dæmið var vitlaust áður, en nú tekur steininn úr.
Tilefnið er afdráttarlaus yfirlýsing forstjóra áldeildar
Norsk Hydro um, að Austfirðir séu fámennis vegna
ekki heppilegur staður fyrir álver. Hann segir meira að
segja, að risastórt álver geti orðið skaðlegt annarri og
fyrirferðarminni framleiðslu á Austurlandi.
Það sker líka í augu, að Eivind Reiten forstjóri gerir
grín að forustumönnum Reyðaráls og Afls fyrir Austur-
land með þvi að vekja sérstaka athygli á, að þeir hafi
engar áhyggjur af félagslegum áhrifum álversins, þótt
yfirmenn Norsk Hydro séu uppteknir af þeim.
Yfirlýsingin táknar ekki, að Norsk Hydro sé hætt við
aðild að Reyðaráli. Hún felur frekar í sér, að íslenzkir
samstarfsaðilar verði að leggja harðar að sér við að láta
ríkið útvega fyrirtækinu á kostnað skattgreiðenda þá
innviði, sem hann telur skorta austur á fjörðum.
Við munum því sjá á næstu tveimur árum ýmsar
ráðagerðir pólitíkusa um sértækan stuðning skattgreið-
enda við Austfirði til þess að gera þá álvershæfa. Þar
með eru talin göng milli fjarða meðan léleg umferðar-
mannvirki valda stórslysum á höfuðborgarsvæðinu.
Á sama tíma munu Landsvirkjun og Reyðarál
skammta okkur konfektmola úr hnefa í formi niður-
staðna rannsókna á borð við þá, að strönd Héraðsflóa
muni ekki breytast mikið við stíflur, sem fylla lón af
aur i stað þess að hleypa honum fram til sjávar.
Ekki mun takast að láta tímann vinna með Kára-
hnjúkavirkjun og Reyðaráli á þennan hátt, því að önn-
ur atriði koma á móti. Óhjákvæmilegt er, að efasemdir
muni vaxa hjá íslenzkum lífeyrissjóðum um, að skyn-
samlegt sé fyrir þá að standa undir Reyðaráli.
Tilgangur lífeyrissjóða er að varðveita sparifé íslend-
inga, svo að þeir þurfi ekki að hafa áhyggjur af ellinni.
Áhættufj árfesting í afskekktum þungaiðnaði er utan
rammans. Vitrænna er fyrir lífeyrissjóðina að dreifa
áhættunni með því að kaupa erlend verðbréf.
Lífeyrissjóðir voru upphaflega ginntir til að taka þátt
í undirbúningi Reyðaráls. Hætt er við, að fljótlega fari
að hitna undir sumum fulltrúum lífeyrissjóðanna, þeg-
ar menn fara að átta sig betur á, að þeir eru að leika sér
óvarlega með afar viðkvæma öryggisfjármuni.
Tíminn vinnur líka gegn Reyðaráli á þann hátt, að
fleiri íslendingar munu smám saman átta sig á, að
auðsuppspretta í framtíðaratvinnu felst ekki í láglauna-
þungaiðnaði á borð við álver, heldur í hálauna-þekking-
ariðnaði á borð við tölvur og hugbúnað.
Ennfremur fjölgar stöðugt þeim íslendingum sem
átta sig á, að kominn er tími tU að varðveita stærstu
ósnortnu víðemi Evrópu. Þessi víðerni hálendisins eru
í auknum mæli að verða helzti hornsteinn og einkenn-
istákn tUveru íslendinga sem sjálfstæðrar þjóðar.
Um langt skeið hafa aUar fréttir af Reyðaráli verið
þess eðlis, að talsmenn þess hafa þurft að hlaupa upp tU
handa og fóta tU að reyna að takmarka tjónið.
Jónas Kristjánsson
1>V
Valur
Ingimundarsson
stjórnmála-
fsagnfræöingur
Erlend tíðindi
„fómarlamba-ímynd“ og minning-
ar um hrottalega meöferð á
Serbum í seinni heimsstyrjöld. í
sjónvarpi voru sýndar myndir af
tjöldagröfum svo að dögum skipti
og af þvi er líkamsleifar
serbneskra fómarlamba voru
grafnar upp í
Herzegóvínu. McU’kmiðið var að
láta fólk fyllast reiði út í Króata
vegna stríðsglæpa króatísku fasist-
arhreyfingarinnar Ustasha á
striðsárunum. Serbar væru mestu
fómarlömbin og því hefðu þau rétt
á þvi að því fara í stríð og hefna
sín og fremja glæpi og nauðganir.
Ekkert hefði vitaskuld verið
minnst á glæpaverk serbneskra
sérsveita i seinni heimsstyrjöld.
Fórnarlömb og loftárásir
Þegar ég tala um „vestræna sekt-
arkennd" vegna loftárása NATO og
þá staðreynd, að vestræn ríki hafi
ekki verið tilbúin að færa neinar
fómir til að hjálpa Kosovo-Albön-
Konur gegn Milosevic
Á þrettán ára valdarferli sínum
hefur Slobodan Milosevic, forseti
„Júgóslaviu", ekki aðeins beðið
ósigur í grimmilegum þjóðernis-
stríðum í Bosníu, Króatíu og
Kosovo, stríðum sem hann átti
mestan þátt í að efna til i nafni
serbneskrar þjóðernisstefnu. Hver
sem eftirmál kosninganna verða er
ljóst, að staða Milosevics hefur
aldrei verið veikari, enda hefur
hann látlaust haldið því fram, að
hann stjómaði í umboði serbnesku
þjóðarinnar. Zarana Papic er
feministi og aðstoðarprófessor við
heimspekideild
háskólans í Belgrad. Hún hefur
barist gegn stjóm Milosevics um
árabil og er félagi í andófssamtök-
unum „Konum í svörtu." Hún segir
stjórnvöld hafa beitt harðræði, en
fullkomin skoðanakúgun hafi að-
eins náð til fjölmiðla.
Samt hafi reynst mjög erfitt að
skipuleggja andstöðu gegn stjórn
Milosovics vegna þess, hve mennta-
fólk var tregt til þess. Serbneska
andstaðan hafi auk þess verið ein-
angruð jafnvel þótt hún hafi haft að-
gang að óháðum fjölmiðlum. Og það
sem verra er: Sumir stjómarand-
stæðingar séu jafnmiklir „fasistar"
og valdhafarnir vegna þess, að þeir
hafi stutt þjóðernishreinansir
Serba. Þeir hafi orðið fyrir áhrifum
af áróðri stjórnvalda, trúi þeim
folsku goðsögnum, að Serbar séu
hin útvalda þjóð, trúi því að hetju-
og gullöld serbnesku þjóðarinnar
eigi rætur að rekja til Kosovo og
„geri sér far“ um að sýna því „full-
komið skilningsleysi", að NATO
hafi gert loftárásir vegna þess, að
það hafi „nákvæmlega engin ástæða
verið til þess“.
„Foringjadýrkun"
Fyrir kosningarnar hafði Papic
varað við því, að stjómarandstæð-
ingar væru farnir að sýna „þreytu-
lega uppsteytstilburði" á eftirfar-
andi nótum: „Við höfum mótmælt
stjórn Milosevics svo lengi, en fólk í
öðrum löndum neitar að viður-
kenna það og svo varpar það meira
segja sprengjum á okkur." Með öðr-
um orðum segir hún, að sumir
stjórnarandstæðingar hafi orðið
gagnsýrðir af þeim „sjálfhverfa
áróðri“ stjórnvalda, að Serbar geti
ekki gert nein mistök. Milosevic
hafði þegar árið 1989 lagt grunninn
að þeirri goðsögn, að stríð væri eini
kosturinn fyrir Serba. Hún segir, að
mjög margir Serbar hafi hrifist með
og gefið sig Milosevic á vald - og
gilti þá einu, hvort um var að ræða
konur eða karla, unga eða aldna,
menntað og ómenntað fólk.
Eftir að Júgóslavía leystist upp
Slobodan Milosevic hefur nú oröiö fyrir mestu áfalli á stjórnmálaferli sinum.
Honum hefur nú verið hafnaö af almenningi í Serbíu.
um eða stöðva þjóðernishreinsanir
svarar hún:
„Við skulum ekki gleyma því, að
Frelsisher Kosovo kom ekki til sög-
unnar fyrr en ofsóknimar höfðu náð
hámarki eftir tíu ára kúgun. Mestu
mistökin voru þau að fresta loftárás-
unum frá október 1998 fram í mars
1999. Þetta gaf Milosevic tíma til að
búa sig undir þær. Við höfum sann-
anir fyrir því, að hann kom hermönn-
unum fyrir í kjöllurum sjúkrahúsa til
að gera þau að skotmörkum til að
geta síðan nýtt sér þetta í áróðurs-
stríðinu."
Loftárásimar hafi síðan styrkt þá
fómarlamba-ímynd, sem Milosevic
hefur verið að innprenta serbnesku
þjóðinni: Hún sé mjög kynferðisbund-
in og gangi aðallega út á karlrembu.
Stjómvöld hafi t.d. notað Lewinsky-
málið kerfísbundið til að draga upp
karlmennskulega mynd af „kjark-
miklum Serbum"
og kvenlega mynd af kjarklausum
árárásaraðilum, sem þyrðu ekki að
berjast við Serba á jörðu niðri. Við-
kvæðið var: „Komdu úr loftinu, Clint-
on, og þá munum við kenna þér lexíu
í kynferðismálum." Milosevic hefur
áður sýnt, að honum hefur tekist að
lýsa yfir sigri í vonlausri stöðu, en
kosningaósigur hans nú hefur aukið
líkur á að það takist að bola honum
frá völdum. Þótt allir stríðsaðUar á
Balkanskaga hafi framið stríðsglæpi
ber hann langmesta ábyrgð á þeim
hörmungum, sem þar hafa átt sér
stað. Meirihluti Serba hefur nú loks
tekið skýra afstöðu gegn valdboðs-
stjórn hans. Vonandi er það upphafið
að því að afhjúpa þann lygavef, sem
hann hefur spunnið um sögulegt hlut-
verk Serba, og þá firringu, sem felst í
því að boða þjóðarendumýjun í krafti-
þjóðernishreinsana.
hafi „leiðtoginn“ Milosevic boðað
nýskipan samfélagsins: Hann hafi
hvatt karlmenn til að berjast
„hetjulega" fyrir einingu
„Júgóslavíu“; skilaboðin til
kvenna voru að þær skyldu halda
kjafti. Til að styrkja þessa nýskip-
an var nauðsynlegt að vekja upp