Dagblaðið Vísir - DV - 06.10.2000, Blaðsíða 13

13
FÖSTUDAGUR 6. OKTÓBER 2000
DV
20. öldin í mynd
Á sunnudagskvöldið verður sýndur
fyrsti hluti viðamestu sjónvarpsþáttarað-
ar sem Stöð 2 hefur ráðist í. Röðin heitir
20 öldin, brot úr sögu þjóðar, þættirnir
eru tíu og nær hver yfir einn áratug ald-
arinnar sem nú er í andarslitrunum.
Textann semur Jón Ársæll Þórðarson
fréttamaður en Björn Br. Björnsson sá
um dagskrárgerð. Myndritstjóri þáttanna
er Karólína Stefánsdóttir og hafa hún og
aðrir aðstandendur þáttanna safnað því-
líkum Qársjóði í myndum, kvikmyndum
og ljósmyndum, í á annað hundrað söfn-
um hér heima og erlendis, að það er
kraftaverki líkast. í þáttunum fær íslensk
saga líf og lit sem aldrei fyrr í íslensku
sjónvarpsefni.
Uppbygging þáttanna er þannig að
fyrst er stuttlega reifað hvar við erum
stödd í mannkynssögunni, síðan er snúið
heim og atburðir raktir í stjórnmála-, at-
vinnu- og landssögu en aðaláherslan er
jafnan á fólkið í landinu og áhrif viöburð-
anna á lif þess. „Þetta er saga allra íslend-
inga, ekki bara stjórnmálaforingja," segir
Jón Ársæll. Hann hefur sérstaklega leitað
uppi fólk sem lifði söguna á eigin kroppi,
ef svo má segja, og kemur margt
skemmtilega á óvart í þeirri vinnslu.
Elsti viðmælandi hans er Helgi Símonar-
son á Þverá sem er 105 ára gamall og
furðu em.
í frásagnarhætti eru þættirnir óvenju-
legir að því leyti að sjónarhornið er alltaf
þess tíma sem sagt er frá og reynt er að
hafa frásögnina sem hlutlægasta. Sögðu aðstand-
endur að þetta væri til þess að þeir úreltust síð-
DVWYND E.ÓL.
Jón Ársæll Þórðarson
Hefur samiö „sögu allra íslendinga" fyrir sjón-
varp og í bók.
ur, því mat hvers tíma á fortíðinni vill
verða vafasamt þegar tímar liða fram.
Síðasti þátturinn verður ekki fullgerður
fyrr en alveg undir áramót því hann á að
ná öldina á enda. Hann verður frumsýnd-
ur á gamlárskvöld.
Sjónvarpsþættir í bók
Eins og nærri má geta hefur verið freist-
andi að nýta þetta mikla myndefni á prenti
eins og iðulega er gert með sjónvarpsefni er-
lendis, og í næstu viku kemur 20 öldin, brot
úr sögu þjóðar, út í bók sem Jakob F. Ás-
geirsson ritstýrir og Nýja bókafélagið gefur
út. Textinn er stuttur og hugsaður fremur
sem viðbót við myndirnar en skýring á þeim.
Myndirnar fá að tala í næði við skoðandann
og er hver opna bókarinnar sér um efni.
Hér eru birtar allar frægustu fréttamyndir
aldarinnar og þar að auki ótal myndir af
heimilum fólks og af almenningi í leik og
starfi. Hér má glögglega sjá á stórum mynd-
um fatatísku og annað sem varðar lífstíl al-
mennings. híbýli, farartæki o.s.frv., allt frá
örbirgð aldamótanna 1900 til allsnægta þús-
aldamótanna. Saman eru sjónvarpsþættir og
bók handhægt fræðsluefni um síð-
ustu öld á íslandi
fyrir skóla-
fólk og allan
almenning.
1918: Ör-
lagaríkt ár í
sögu þjóóar
Opna úr
bókinni.
íheimi hunda
Áhorfendur höfðu komið sér fyrir í sætum sínum
í Tjarnarbíói til að sjá sólódansverkið My Movem-
ents are alone like Streetdogs, sem mætti útleggja
„Hreyfingar mínar eru einar eins og flækingshund-
ar“, eftir flæmska danshöfundinn Jan Fabre í flutn-
ingi Ernu Ómarsdóttur. Á svörtu sviðinu hékk upp-
stoppaður hundur niður úr loftinu. Það var létt
skvaldur í salnum þegar ljósin slokknuðu en allt
datt í dúnalogn þegar ásakandi rödd heyrðist hrópa:
„Af hverju skilduð þið hann eftir...heyrðuð þið ekki
þegar hann gelti?“
Fremst á sviðinu stóð stúlka og borðaði eitthvað
hvítt upp úr dós á meðan hún beindi þessum áleitnu
spurningum til áhorfenda. Báðum megin við hana
lágu tveir uppstoppaðir hundar til viðbótar þeim í
loftinu og einn lifandi var bundinn úti í vinstra
horni. Á meðan stúlkan skammaðist >dir yonsku
heimsins ýlfraði hann, hissa á þessum látum. 1 miðri
ræðu var einhverju kastað upp á sviðið utan úr sal.
Stúlkan hljóp til, tók upp hlutinn og færði eigandan-
um sem þakkaði kurteislega fyrir sig. Á meðan voru
Leikiist
Stórbrotnar geðsveiflur
þar er hvorki verið að gera grín að geðsjúkum né
vorkenna þeim.
Saga Karítasar er ekki rakin i tímaröð heldur er
brugðið upp stuttum myndum sem smám saman
raðast saman í eitt langt ferli. Rými er vel nýtt og
einfóld leikmynd Rannveigar Gylfadóttur styður
andrúmsloft sýningarinnar án þess að gefa beinlín-
is til kynna ákveðið umhverfi. Ljósabúnaður Kaffi-
leikhússins er frumstæður en lýsing var engu að
síður markviss. Ég á dálítið erfitt að meta þátt leik-
stjórans, Ágústu Skúladóttur. Hún hefur án efa lagt
sitt af mörkum við að gera þetta að heildstæðri sýn-
ingu en stíll leikkonunnar/handritshöfundarins
Völu er svo kunnuglegur að Ágústa hefur litlu bætt
við þar. í þessu tilviki er vinna leikstjórans
kannski fyrst og fremst fólgin í verkstjórn og ekk-
ert nema gott um það að segja.
Vala Þórsdóttir á heiður skilinn fyrir að taka á
jafn viðkvæmu máli og geðveiki. Hún ber hæfilega
virðingu fyrir umfjöflunarefninu og því er útkom-
an bráðskemmtileg en vekur eigi að síður til um-
hugsunar.
Halldóra Friðjónsdóttir
Kaffileikhúsið og The lcelandic Take Away Theater
sýna í Hlaövarpanum: Háaloft eftir Völu Þórsdóttur.
Leikmynd og búningar: Rannveig Gylfadóttir. Tónlist:
Pétur Hallgrímsson. Hönnun lýsingar: Jóhann Bjarni
Pálmason. Leikstjóri: Ágústa Skúladóttir.
Einleikurinn Háaloft eftir
Völu Þórsdóttur er þriðji af
fimm einleikjum sem Kaffileik-
húsið býður upp á nú á haust-
dögum, auk þess sem sýningin
er hluti af leiklistarhátíðinni Á
mörkunum sem Sjálfstæðu leik-
húsin efna til með tilstyrk M-
2000.
Vala Þórsdóttir útskrifaðist
úr breskum leiklistarskóla árið
1995 og hefur farið nokkuð aðra
og sjálfstæðari leið en flestir
kollegar hennar. Háaloftið er til
að mynda þriðji einleikur henn-
ar sem kemst á svið í Kaffileik-
húsinu. Hún hefur lika þróað
með sér sinn persónulega stíl,
bæði í leik og skrifum, og kann
það að vera ein ástæða þess að
stofnanaleikhúsin svokölluðu
hafa sýnt henni lítinn áhuga.
Líkt og hjá Dario Fo, sem er
einn af lærifeðrum hennar, er
gamansemin ávaflt í fyrirrúmi
en það þýðir ekki að umfjöllun-
arefnin séu léttvæg - eins og
sannast í Háalofti þar sem fjafl-
að er um málefni sem enn þykja
feimnismál hér á íslandi.
Hún Karítas, sem laumar
sér inn i salinn i Kaffileik-
húsinu, er nefnilega með
geðhvarfasýki sem þýðir að
sveiflurnar í tilfinningalífi
hennar eru mun stórbrotn-
ari en okkar sem þykjumst
„normal". Hún er ýmist yfir-
máta hress og atorkusöm
eða niðurdregin og fufl von-
leysis og lyfin sem hún tek-
ur i það og það skiptið ráða
miklu um andlegt ástand
hennar. Þegar hún er í upp-
sveiflu á hún það til að
skreppa i búðir og versla
fyrir tugi og jafnvel hundruð
þúsunda en þegar vanlíðan-
in er sem mest kemst hún
varla hjálparlaust með
strætisvagni niður á Félags-
málastofnun til að ná í end-
urhæfingarstyrkinn sinn.
Vala á einkar auðvelt með
að túlka þessar geðsveiflur
dv-mynd e.ól. og þrátt fyrir húmorinn,
Vala Þórsdóttir í hlutverki Karítasar sem á köflum kann að virka
Sveiflurnar í tilfinningalífi hennar eru nokkuð svartur, er undir-
mun stórbrotnari en okkar sem þykjumst tónninn sár og tregafullur.
„normar. Helsti kostur verksins er að
ljósin í salnum kveikt. Vegna þessarar óvæntu send-
ingar hafði sullast upp úr dósinni sem stúlkan var
að borða úr en hún lét það ekki á sig fá heldur byrj-
aði að sleikja upp af gólfinu. Aðfarir hennar minntu
á hund sem sleikir dallinn sinn, en ekki síður á
kvikmyndina 9 og 'A vika.
Þannig hófst danssýningin og þessi byrjun gaf
tónninn fyrir það sem á eftir kom. My Movements
are alone like Streetdogs er frábær sýning, í senn
áleitin og tvíræð. Hún er margbreytileg að því leyti
að í henni mynda leiktjáning, danstjáning, tónlist og
ljóð eina heild. Umgjörð verksins skapar einfalda en
hráa götulífsstemningu. Hundarnir, svart sviðið og
hversdagslegur klæðnaður Ernu ýta undir þá tilfinn-
ingu að áhorfendur séu staddir í heimi þeirra sem
lifa á götunni meðal flækingshunda. Hreyfingar
Ernu og tjáning hennar í orðum vekja upp tilfinn-
ingar um óvissa og harða lífsbaráttu samhliða því aö
tjá hlýju, væntumþykju og nálægð. Verkið hefur yfir
sér í erótískan blæ - og þó er stutt í grínið. Erna
sýndi svo um munaði hversu fjölhæfur og sterkur
listamaður hún er. Hún hélt athygli áhorfenda al-
gjörlega fanginni allan tímann og gott betur því að í
lok sýningarinnar sátu áhorfendur lengi og horfðu á
myrkvað sviðið áður en þeir gátu fengið af sér að
klappa.
í verkinu er ýtt við hefðbundinni skilgreiningu á
hugtakinu dans. Þannig inniheldur það ekki einung-
is hreyfingar heldur einnig ljóð, leik og talað mál.
Uppsetning verksins minnir á köflum meira á leik-
sýningu en dans og þá sérstaklega í sambandi
stúlkunnar og hundanna. Þannig talar verkið til
áhorfenda ekki síður en að höfða til sjónrænnar upp-
lifunar þeirra.
Sesselja G. Magnúsdóttir
My Movements are alone like Streetdogs, frumsýnt í
Avignon sumariö 2000; sýnt í Tjarnarbíói í tilefni af Evr-
ópska listaþinginu. Danshöfundur og sviöshönnuöur:
Jan Fabre. Ljósamaöur: Sven Van Kuijk. Tónlist: Frank
Pay. Texti og tónlist: Léo Ferré. Ljóö: George
Brassens. Verkiö veröur sýnt aftur á laugardagskvöldiö
kl. 22.
___________Menning
Umsjón: Silja Aðalsteinsdöttir
Strauss og Wagner
Á mánudagskvöldið munu Anna Júlí-
ana Sveinsdóttir mezzósópran og Sólveig
Anna Jónsdóttir píanóleikari halda tón-
ieika í Borgameskirkju. Efnisskráin er
fjölbreytt og verða meðal annars flutt
sönglög eftir Richard Strauss, Richard
Wagner og íslensk tónskáld.
Anna Júlíana er kunn ljóðasöngkona
en hefur einnig sungið fjölmörg óperu-
hlutverk, bæði við ríkisóperuna í Aachen
í Þýskalandi og hér heima. Sólveig Anna
hefur ineðal annars leikið með Sinfóníu-
hljómsveit íslands og Kammersveit
Reykjavíkur.
Geðveik list
Á morgun, kl. 16, verður opnuð sýning-
in „Geðveik list“ í Gallerí Geysi, Hinu
húsinu við Ingólfstorg, örskammt frá
Hlaðvarpanum, þar sem Vala Þórsdóttir
túlkar um þessar mundir geðhvarfasýki í
einleiknum Háalofti. Þetta er ljóða- og
málverkasýning þriggja einstaklinga sem
aflir hafa glímt við geðraskanir og yfir-
skriftin er tvíbent: hún vitnar til þess
hugarróts sem veikindi á geði geta valdið
en jafnframt þeirrar gleði og útrásar sem
felst í listsköpun og verður aðeins lýst
með hástemmdum lýsingarorðum eins og
æðislegt, frábært og geðveikt! Listamenn-
irnir eru þrír, myndlistarmennirnir
Katrín Níelsdóttir og Leifur G. Blöndal og
skáldið Vilmar Pedersen. Sýningin verður
opin til 21. október.
Á sama tíma
Leikfélag íslands ætl-
ar að sýna Á sama tíma
að ári fjórum sinnum
nú í haust til að hita
upp fyrir framhaldið, Á
sama tíma síðar, sem
verður frumsýnt í lok
mánaðarins. Er þetta
kjörið tækifæri til að setja sig inn í flókin
ástamál Georgs og Dóru áður en þau
verða enn þá flóknari...
Sigurður Sigurjóns-
son og Tinna Gunn-
laugsdóttir leika skötu-
hjúin í báðum uppfærsl-
um en leikstjóri er Hafl-
ur Helgason. Fyrsta sýn-
ingin er í kvöld, hinar
seinni 15., 20. og 22. okt.
Danssýningar á IETM
Áhugamenn um dans ættu að athuga að
um þessa helgi er dansveisla í borginni í
tengslum viö Evrópska listaþingið. Sara
Gebran frá Venesúela/Danmörku sýnir
tvö dansverk í Tjarnarbíó kl. 18 í dag og
18.30 á morgun. Á sunnudaginn, kl. 12,
sýna Sveinbjörg Þórhallsdóttir og Jóhann
F. Björgvinsson „Naked“ í Listasafni
Reykjavíkur, Hafnarhúsinu. Dansleikhús
með ekka frumsýnir Tilvist annað kvöld,
kl. 20, í Iðnó og íslenski dansflokkurinn
sýnir þrjú dansverk, NPK, Flat Space
Moving og Maðurinn er alltaf einn, í
Borgarleikhúsinu annað kvöld, kl. 20.
Guöný Rósa sýnir í
Tournai
Á morgun opnar
Guöný Rósa Ingi-
marsdóttir einkasýn-
ingu í Toumai í Belg-
íu í boði Foundation
de la Tapisserie. Sýn-
ingin er í tengslum
við árlega listahátíð,
„Art dans la ville“, í borginni. Foundation
de la Tapisserie starfrækir þrjár vinnu-
stofur í borginni og var Guðný Rósa
styrkþegi stofnunarinnar 1997-8. Hún hef-
ur tekið virkan þátt í myndlistarlífi í
Brussel síðastliðin þrjú ár og hlotið viður-
kenningar fyrir verk sín bæði þar og hér
heima. Síðasta sýning hennar í Reykjavík
var í Gallerí Hlemmur í september sl.
Leiörétting
í viðtali um Sögu Akureyrar á menn-
ingarsíðu í fyrradag var höfundurinn, Jón
Hjaltason, kaflaður Hjaltalín og er beðist
afsökunar á þeirri misritun.