Dagblaðið Vísir - DV - 09.10.2000, Qupperneq 15
MÁNUDAGUR 9. OKTÓBER 2000
15
Menning
Magnþrunginn harmleikur
Það er orðið langt síðan Lér konungur var
síðast settur á svið á íslandi. Uppsetning Leik-
félags Reykjavíkur er því tímabær og þá ekki
síður þegar tekið er tillit til þess að þetta er
fyrsta Shakespeare-sýningin í Borgarleikhús-
inu. í grein í leikskrá segir breski leikhúsmað-
urinn Peter Brook eitthvað á þá leið að verkið
eigi að setja upp þegar til eru leikarar sem eru
titilhlutverkinu vaxnir. Á frumsýningu á
fóstudag sýndi Pétur Einarsson að það er hann
svo sannarlega. Duttlungar örlaganna ráða því
svo að efni leikritsins hefur lika beina
skírskotun í samtímaatburði.
Lér konungur er langt og mannmargt verk
og því ekki aö undra að textinn sé skorinn
verulega niður. Guðjón Pedersen leikstjóri og
Hrafnhildur Hagalín Guðmundsdóttir dramat-
úrg hafa líka fækkað persónum og í stöku til-
viki er texti lagður öðrum í munn. Framan af
koma þessar breytingar ekki að sök enda gerð-
ar með það í huga að styrkja söguna af Lé og
dætrum hans annars vegar og söguna af greif-
anum af Glostri og sonum hans hins vegar.
Sögur þeirra eru hliðstæðar því báðir útskúfa
feðumir afkvæminu sem ann þeim best en
treysta á bömin sem síðar svíkja þá. Það er
helst að styttingar trufli skilning á lokum
verksins því röklegar forsendur vantar þá fyr-
ir stríði og blóðsúthellingum en leikstjórinn
hlýtur að vilja undirstrika fulikominn fárán-
leika allra stríða. Sú afstaða er góð og gild en
persónulega finnst mér hún veikja annars
áhrifamikinn endi.
Leikmynd Gretars Reynissonar er í einu
orði sagt stórkostleg og listaverk út af fyrir
sig. Allt er einfalt en úthugsað samanber stól-
ana sem eru uppréttir meðan alit er eins og
Guðmundur Ólafsson í hlutverki jarlsins af
Kent þjarmar að Ósvaldi bryta sem Halldór
Gylfason leikur.
það á að vera i konungsríki Lés en liggja í
hrúgu þegar dæturnar eru farnar að brugga
honum launráð. Turninn sem færist eftir svið-
inu kallast á við ferðalag Lés sem í raun er
eins konar manndómsvígsla og leiðin er vörð-
uð þungum steinum sem síga hver af öðrum
niður úr loftinu. Steinamir hafa margvíslega
Leiklist
táknræna merkingu og nægir að benda á til-
vísun í hjartalag þeirra sem svíkja feður sína
og okið sem þessi svik eru þeim Lé og Glostri.
Margt fleira mætti tína til, svo sem eins og
tjömina og brúna, en látið nægja að geta þess
að lausnir eru bæði snjaliar og myndrænar.
Lýsing Lárusar Björnssonar styður ekki bara
við leikmyndina heldur er órofa hluti hennar
og sérlega áhrifamikil. Sama má segja um
hljóðmyndina sem hefur afgerandi áhrif á
stemninguna hverju sinni. Búningar eru líka
vel heppnaðir og undirstrika karakterein-
kenni persóna en á hæfilega hógværan hátt.
Stjörnuleikur
Eins og áður gat stóð Pétur Einarsson fylli-
lega undir væntingum sem Lér konungur.
Hlutverkið gerir miklar kröfur því leikarinn
þarf meðal annars að túlka hörku, sturlun, ör-
væntingu og vonbrigði en allt þetta tókst Pétri
á einkar sannfærandi hátt. Allt miðar að því
að undirbyggja harmræn endalok konungsins
sem í upphafi er blindur á raunveruleikann og
öðlast ekki sýn fyrr en allt er um seinan.
Nanna Kristín Magnúsdóttir og Jóhanna Vig-
dís Arnardóttir léku kaldlyndu og svikulu dæt-
urnar af ástríðu og sú ráðstöfun að velja
dansarann Hlín Diego Hjálmarsdóttur í hlut-
verk Kordelíu var ágætlega til fundin. Persón-
an er táknræn fyrir hreinleika og von og það
komst vel til skila í þokkafullum hreyfingum
Hlínar. Halldóra Geirharðsdóttir átti stjörnu-
leik í hlutverki fíflsins og tvískipting persón-
unnar gaf henni óvænta dýpt. Af vörum
fíflsins nemum við sannleikann sem er í góðu
samræmi við fyrrgreinda áherslu á fáránleika
og tilgangsleysi stríða. Aðrir leikarar komast
ágætlega frá sínu en sumar persónumar urðu
of fyrirsjáanlegar. Má þar nefna hertogann af
Albaníu sem strax í upphafssenunni gefur til
kynna með látbragði hug sinn til væntanlegra
svikráða.
Lér konungur er mögnuð sýning sem gefur
fyrirheit um spennandi ár i leikhússtjóratíð
Guðjóns Pedersen.
Halldóra Friðjónsdóttir
Leikfélag Reykjavíkur sýnir á stóra sviði Borgarleik-
hússlns: Lér konungur eftir William Shakespeare.
Þýóing: Steingrímur Thorsteinsson, endurskoöuö af
Hrafnhildi Hagalín Guömundsdóttur. Hljóö: Baldur
Már Arngrímsson. Lýsing: Lárus Björnsson. Búning-
ar: Stefanfa Adólfsdóttir. Leikmynd: Gretar Reynis-
son. Leikstjórn: Guöjón Pedersen.
Bókmenntir
Skeggræöur um bókmenntir
í leiftri daganna geymir minningar
Agnars Þórðarsonar, leikskálds og rit-
höfúndar, frá sjöunda og áttunda áratug
þessarar aldar. Hún er sjálfstætt fram-
hald bókarinnar I vagni tímans sem
kom út árið 1996 en þar rakti Agnar
minningar sinar fram yfir fertugt.
Margt var vel gert í þeirri bók en hér
tekst honum betur upp enda gefur hann
sér nægan tíma til að staldra við og lýsa
rækilega.
Uppistaða bókarinnar eru frásagnir
af samræðum Agnars við vini og kunn-
ingja um bókmenntir, listir og stjóm-
mál annars vegar en hins vegar sögur af
ferðum hans víða um Evrópu og Banda-
rikin. Agnar segir vel frá og þó að orð
séu spöruð dregur hann upp skýrar og
eftirminnilegar myndir. Leikskáldið er
þó ríkast í honum, hann er stöðugt að
endursegja eigin orð og annarra og bók-
in má heita safn samræðna um andleg
málefni, ekki síst bókmenntaverk sem
honum eru hugleikin.
Eigin verk Agnars leika þó fremur lít-
ið hlutverk og hann er gjarnari á að Hann
segja frá annarra mati á þeim en sínu
eigin. Þessi bók er ekki um höfundinn
sjálfan heldur samtíð hans en sögumað-
urinn er þó skýr persóna, maður sem er hald-
inn óseðjandi forvitni og löngun til þess að
kynna sér málin sjálfur fremur en að dæma,
ferðalangur í eðli sínu og þykir fátt skemmti-
legra en samræður við gáfaða menn um það
sem hann kann best að meta.
Það sem Agnar leggur mest kapp á að end-
ursegja eru óvæntar skoðanir og athuganir um
hvaðeina og bók hans er ágæt heimild um um-
segir vel frá og dregur upp skýrar og eftir-
minnilegar myndir.
ræðusamfélag menntamanna á eftirstríösárun-
um. Er hann þar í góðri stöðu til að gefa víða
mynd þar sem hann vann bæði fyrir Sovét-
menn og Bandaríkjamenn á langri ævi.
Agnari hefur ekki verið hampað sem höf-
undi hin síðari ár og greina má að það veldur
honum nokkrum vonbrigöum þó að hann sé
fjarri því að vera bitur, eins og stundum hefur
hent skáld í þeirri stöðu. Vera kann að orsök-
in hafi að hluta verið félagsleg,
skýrt kemur fram að hann er ekki
einn þeirra sem skipar sér í hóp
heldur leggur hann áherslu á að
vera einn og leita síns eigin sann-
leika. Athygli vekur dálæti hans á
ólíkustu höfundum og gáfumönn-
um sem skipuðu sér hver sínum
megin á kanti stjórnmálanna. Les-
andi hefur á tilfínningunni að
sögumaðurinn Agnar sé trúr sjálf-
um sér og reyni að lifa sig inn í
sinn eldri mann, að minnsta kosti
er fátt um að felldir séu dómar yfir
fortíðinni út frá kreddum nú-
tímans.
í leiftri daganna er
notaleg bók sem
tekst það sem
ætlunin er, að
bregða upp
myndum af
ákveðnum menn
ingarheimi sem höf
undurinn lifði. Stíll
inn er vandaöur og til
gerðarlaus. Það væri
óskandi að meira heyrðist
frá Agnari og enn fremur
er full ástæða til að hvetja
bókmenntafræðinga til að
kanna höfundarverk hans bet-
ur. Kannski er kominn tími til
að setja einhver verk hans á svið á ný?
Ármann Jakobsson.
Agnar Þóröarson. í leiftri daganna. Mál og menning
2000.
ps
í ° viðtali við
nýtt Mannlífs-
hefti talar Bera
Nordal, fyrrum
forstöðumaður
Listasafns ís-
lands og núver-
andi forstöðu-
maður Malmö
Konsthall, um
myndlistarlifið í
ýmsum löndum Evrópu og nefnir sérstak-
lega uppgang í Bretlandi og Svíþjóð og
einnig í Berlín, Belgiu og Frakklandi. Þegar
hún er spurð um ísland segir hún: „Vissu-
lega hefur einn og einn afbragðs myndlistar-
maður skotið upp kollinum á íslandi á síð-
ustu árum en það er langt síðan sterk kyn-
slóð hefur komið upp.“
Nú hefur Bera verið erlendis um skeið og
kannski ekki haft tækifæri til að fylgjast
náið með hræringum í íslenska myndlistar-
heiminum. Ýmsir myndu kalla það all-
sterka kynslóð sem telur fólk á borð við
stelpumar í Gjörningaklúbbnum, Jóní, Sig-
rúnu, Dóru og Eirúnu, Ásmund Ásmunds-
son, Magnús Sigurðarson, Gabrielu Frið-
riksdóttur, Egil Sæbjörnsson og Jón Sæ-
mund...
Skáldsögur í haust
Bókaunnendur eru fam-
ir að spá í hverjir verði
með i skáldsagnakapp-
hlaupinu í haust og er rétt
að létta aðeins á spennunni
- án ábyrgðar þó!
Pétur Gunnarsson og
Einar Már Guðmundsson
verða að öllum líkindum
mjög framarlega í kapphlaupinu því von er
á skáldsögum frá báðum
hjá Máli og menningu.
Saga Einars mun heita
Draumar á jörðu sem kall-
ast augsýnilega á við Fót-
spor á himnum... Frá Ið-
unni kemur sterkur keppi-
nautur þeirra, verðlauna-
höfundurinn Vigdís Grímsdóttir, sem sagt
er að verði með skáldsögu. Hjá JPV forlagi
er von á nýjum skáldsög-
um frá Mikael Torfasyni
og Sigurði Pálssyni ljóð- og
leikskáldi sem sigraði
hjörtun með Parisarhjóli
fyrir tveimur árum. Og orð
hefur borist um að Guörún
Helgadóttir, landsins vin-
sælasti barnabókahöfundur til áratuga,
sendi frá sér skáldsögu fyrir jól hjá Vöku-
Helgafelli. Hjá Máli og
menningu er líka væntan-
leg skáldsaga eftir Auði
Jónsdóttur sem mikla at-
hygli vakti fyrir sina
fyrstu, Stjórnlausa lukku, í
hittifyrra og frá Bjarti
kemur Guðrún Eva
Mínervudóttir með Fyrirlestur um hamingj-
una - sem þrátt fyrir titil er skáldsaga.
Frést hefur að Guðberg-
irn Bergsson og Rúnar
Helgi Vignisson gefí út
smásagnasöfn hjá JPV for-
lagi og það gerir Gyrðir El-
iasson lika hjá MM.
Það stefnir í fín bóka-
jól...
Hrós í New Yorker
Menningarblöð heims-
ins halda áfram að skipa
sér í raðir eftir áliti á
Dansara í myrkrinu og
ein síðasta rósin í
hnappagat Triers kom
frá gagnrýnanda The
New Yorker. Undir fyrir-
sögninni „Singin’
Through the Pain“
(Sungið við sársaukan-
um - eins og glöggir lesendur sjá leikur
hann sér að titli á frægum söngleik, Singin’
in the Rain) hrósar Anthony Lane kvik-
myndinni fyrir dirfsku og frumleika. Hann
líkir Björku við Mary Pickford og Lars við
Godard, Dananum í hag. Svo ráðleggur
hann öllum að sjá myndina og lýkur máli
sínu á þessa leið: „Farið og sjáið myndina,
jafnvel þó að þið farið út áður en henni lýk-
ur. Minnist þess að Selma fór sjálf út af sín-
um eftirlætismyndum eftir næstsíðasta lag,
því þá, eins og hún kemst svo vel að orði,
varir bíómyndin að eilífu."